Caxigalines nella Reguera'l Campizu

28 maggio 2014

A MIÑA REFLEXIÓN SOBRE AS ELECCIÓNS EUROPEAS 2014


1. PP
O PP perde a intemerata. Perde ata quedar co posto, co eleitorado estrictamente conservador: o que conserva, mantén, preserva, reserva, atesoura, acumula, aforra. O que desexa que nada cambie, que virgencita virgencita se quede como está. O quedante. O de sempre, a marca da casa. O xa vello novo rico deplora agora o abandono. Esta excrecencia (bosta, por mal nome) das vacas gordas agora non cheira parné; algúns están perto da trena, outros recollen pulgos de patacas. O/A elegante home/muller de negocios capitalino, nacido para crear empresas, de elegante terno liberal, non disimula o enfado. O/a profisional do bufete, da banca, da consultora observa pampo/a a administración da nada. Esas cohortes de incondicionais, montados ou non no dólar, nin siquera visitan Génova. Os gabinetes de prensa han ter a culpa: non explican ben os esforzos. A propaganda non cunde. Está interesante este desfile de ratas, abandoando aos poucos o barco. Pero non apresurarse: estes aínda conservan o risón desta parálise.  
2. PSOE
O PSOE atopou por fin o abismo. É posible algunha sima máis, pero daquí só pode subir. A demisión de Rubalcaba chega moi tarde. Perdidas as eleccións anteriores, o PSOE debía mudar de persoas. A elección de Valenciano para Europa demostra a mediocridade dos cadros socialistas nestes momentos. A campaña, anodina, cunha teima co machismo indubidable do candidato popular, non aportou nada. En certa medida porque as medidas que podían ofrecer estaban hipotecadas pola proximidade do goberno Zapatero, precursor dos recurtes que Rajoy agora exhibe. Precisa dunha renovación considerable. En fulanos/as primeiro; en tomas de posturas ideolóxicas, despois. Para facerse crible, necesita apostar de novo por abandeirar a socialdemocracia sen complexos de ningunha clase, claro que con xente que non teña nada que ver cos últimos anos do zapaterismo. En materia de dereitos cidadáns aínda manteñen certo caché entre o seu eleitorado, pero necesitan callar un proxecto sólido económico, coa defensa da igualdade social como motor fundamental, e unha iniciativa brutal de carácter político contra a corrupción e o mantemento de privilexios da casta dirixente. Non é o PSOE partido que desperte confianza neste sentido, senon máis ben o contrario, pero non ten outra saída que amputarse boa parte do seu pasado. 
3. AGE e Podemos
Anova e EU repetiron baile. Desta vez, nun salón diferente, con menos éxito. As liortas internas en Anova (ata o último momento, mesmo cando se decidía a coalición), a deliberadamente escasa preponderancia de EU na campaña, a elección dunha candidata de perfís icónicos moi relevantes pero, ao meu ver, pouco preparada para a materia europea permitiron o avance insospeitado da nova formación política Podemos. Comparten mesmo espazo, comparten estratexias, pero por desconfianza do vello sobre o novo a alianza previa non puido ser: nin tan siquera puido albiscarse razón algunha para iso. Podemos e EU presentaron a súa declaración por separado. É posible que miren ver se lles compensa o réxime de gañanciais: EU, nese caso, ten máis que gañar que unha agrupación que fai da súa liberdade de manobra e da súa nula infraestructura orgánica unha das súas señas de identidade. Anova, cuxo dirixente máximo declara especial simpatía polo líder de Podemos, garante, ao parecer, unha permanencia da coalición. Resulta relevante esa nova querencia por dar relevo ao esquerdismo en detrimento dunha soberanía que agora mírase subsidiaria. Nesa nova situación, a relación co BNG, demandada por moita xente nas redes sociais na procura dunha fronte ampla de esquerdas para as municipais, parece menos factible. En todo caso, vívese neste terreo da esquerda esquerda momentos de axitación ilusionante. Non son eu desa corda tan entusiasta (tal vez os anos e certos acenos culturais hexemonizantes identitarios que agardo pasen coma a varíola non a estimulen), pero miro con interese este espazo.  
4. BNG. 
O BNG non atopou o abismo, porque ao parecer houbo un tempo en que aínda estivo máis baixo. Pero ronda. E o que resulta máis interesante é que non se miran trazas de mudanza. Presentaba unha candidata de notable traxectoria, pero nin con isas. A relación con Bildu, non sendo negativa a priori, detraeu moito voto, pero foi máis o dinamismo das novas plataformas políticas, enganchadas ao movemento do 15M (que foi despachado polo BNG con aires condescendentes cando non críticos), o que explica o "fantástico" resultado. Parece estrano que o grao de militancia belixerante do nacionalismo en asociacións, sindicatos ou grupos de opinión non sexa quen de activar ou mesmo conservar o seu público votante. O perfil docente, de moderada presencia, de Vence non logra mellorar o murcho perfil do anterior dirixente, cuxo nome cústame incluso lembrar. Unhas demisións a tempo, unhas primarias tolas, unha baralla por barallar podería resucitar a este grupo en caída libre. 
5. CxG
CxG naceu case coma obrigada resistencia a formar parte doutras ponlas do BNG. Agora, pasadas dúas eleccións na nada máis absoluta (unha sos e a outra con correlixionarios raros raros para unha formación autoproclamada socialdemócrata), convenlle repasar a súa necesidade. Unha disolución noutras formacións sería o máis rápido, a non ser que aínda poda verse e utilizarse coma plataforma mediática para certas candidaturas municipais. Nese caso podería prolongarse a agonía ata o ano que vén: moito me parece.    

25 maggio 2014

BANDA DESEÑADA: POR PURA PRESCRIPCIÓN MÉLICA


A Feira do Libro de Vigo comezou o venres onda sempre, con menos casetas e unha programación máis ou menos semellante á doutros anos. Cunha novidade rechamante: o stand desa libreiría modesta do Calvario (rúa Catalunya esquina Vizcaia) de comics ou historieta ou novela gráfica, chamada Banda Deseñada. Para os incondicionais do archixénero (entre os que desafortunadamente non me atopo), a tenda que rexenta Melo (non sei se con máis xente: creo entender que si) é unha referencia absoluta. Sentado diante do seu ordenata naquel espazo abigarrado de mangas, tebeos e cartonerías varias, Melo ofrece algo máis ca un depósito de libros: ofrece un entusiasmo polo que vende, un coñecemento concreto e definido de cada un dos libros que amosa. Aconsella, suxire, explica os pormenores dos libros (ten un blog excepcional), cuns ollos expresivos que falan elocuentes do amor que sinte por aquilo que ofrece. Está sempre á última (mesmo ten comics noutros idiomas), departe co comprador máis do que pode resultar suficiente, o que explica que sempre estea acompañado doutras persoas que van alí a pasar divertidamente o tempo. 
Alegroume miralo hoxe na Feira, co seu stand colmado de xente, mentres asinaba libros Kiko da Silva. Era o único verdadeiramente dinámico, ao lado de libreirías que ofrecen repetidos os mesmos libros. Seguro que vai ter éxito, habida conta da lexión de comiqueiros/as que ateigan estes lugares, descoñecidos ou pouco atendidos pola alta cultura que aparece nos suplementos xornalísticos ou nas academias de severo nome. Alegroume miralo hoxe. Moito. Unha estrea que eu atopo significativa.  

24 maggio 2014

LONGA VIAXE CARA A NOITE: O'NEILL POLO CDG


Concluía DV ao final: "Esta obra envelleceu moito". E engadía: "Dramaturxia incluída". Non logro mellorar esa impresión, porque eu preguntábame durante a representación por que montar nestes tempos Longa viaxe cara á noite? Que leva a un CDG a programar unha obra coma esta? Cal é o propósito, alén de recurrir aos clásicos, que por si mesmo non xustifica todo? R, con espíritu pragmático, suxería que se trataba dun exercicio de estilo: se entendín ben, dunha pedra de toque exemplar para ofrecer un drama. Nese sentido, o grupo de actores e actriz cumple co cometido; responden con eficacia á letra e ao xénero melodramático da historia: dramón sae da gorxa mentres transcurren as esceas, ao límite de case todo. En especial, por xuntos. O pai, James, semella, para min, vello de máis: arrastra un cansanzo lastimoso que cadra excesivo ou impropio á miña maneira de comprender a personaxe (autoritario, actor frustrado pero con antigo esplendor físico: aquí máis perto do velliño apocado e murcho). A nai, morfinómana, procura un vó algo máis anxelical e lírico e neses momentos acada a obra certa firmeza dramática. Os fillos, o esmorgante Jamie e o enfermizo Edmund, cobran altura nas esceas en que ebrios expulsan os seus demos interiores, pero noutras, con toda a familia, non logran semellante nivel. 
O conxunto interpretativo (o mellor con diferencia) resulta, non obstante as moitas tachas no tocante ao ritmo algo atrancado nalgunhas partes, a elección desganada do decorado seudorrealista e a insólita música estándar ("espazo sonoro" figura no libreto) máis propia de fondos de anuncios lánguidos ca de unha obra do fuste desta de O'Neil. Ignoro a intención dun vestiario e atrezzo anodinos, por veces anacrónico, entre falsamente moderno e falsamente antigo: se é intemporalidade, non permite distanciarse do tempo en que transcurre a obra e comprender dese modo o alcance profundo e terrible do drama que vive a familia Tyrone. Medio aforo no teatro e aplausos sentidos pecharon o novo (desta vez modesto) espectáculo do CDG.     

23 maggio 2014

BARES DE VIGO: LA PEPITA


Sen saír do barrio, a unha mazá de casa, na rúa Porto, atópase La Pepita, un burger bar, hamburguesería para entendérmonos, de categoría superior. É relativamente novo este restorante, aínda que xa cumpre anos, creo. Desde que abriu está sempre cheo. Dificilísimo atopar oco a partir das dúas nas fins de semana (ás veces faise imposible) e con agardas breves de diario. O servizo, para empezar, é fantástico, tanto en camareiría coma en puntualidade dos pratos. As hamburguesas (de dous tamaños case todas) son extraordinarias: anoto as que eu tomo de forma regular, a rianxeira e a sorrentina, que son inigualables. Con permiso da potente hamburguesa do Picadillo, as mellores que tomei nunca. Non son eu de hamburguesa, pero gracias a estas mudou a miña percepción de tal xantar. Acompañan unhas patacas ben xeitosas ou mandioca frita. O postre, brownie ou xeados de froitas tropicais, e mais o café (ristretto) son excelentes. A experiencia, se sodes quen de atopar mesa, é marabillosa.  

16 maggio 2014

LIBERDADE DE EXPRESIÓN E ESTUPIDEZ HUMANA


O asasinato da presidenta da deputación de León fixo aflorar en internet as barbaridades que unha persoa a cotío pode escoitar en barras, comercios e rúas deste país, con pouco que entorne o oído. Nin máis nin menos. O anonimato que pode distinguir internet do resto (un anonimato que ten IP) correspóndese, na realidade, ao nulo coñecemento que un pode ter do individuo que despotrica contra os inmigrantes nunha tenda ou que fai comentario insultante sobre mulleres nun bar ou que desexa a morte do alcalde por un quítame alí esa recalificación. O seu anonimato, a todos os efectos, para min é semellante. Desde ese punto de vista, dicir barbaridades nun lugar público non ten maior trascendencia cá cara de abraio dos involuntarios asistentes ou cá posible discusión que se derive (se alguén ten ganas de facerlle fronte) de semellantes infamias. Ata o de agora, que eu saiba, ninguén chamou a policía algunha para deter a estes individuos indesexables. 
Está, pois, claro que internet non ten a culpa. Pode catalizar esa berrea social e mesmo amplificala un pouco (entre amizades, por parte, e como moito amizades de amizades), pero non é internet (a rede social) o causante desta loucura. As animaladas escritas por esta xente (cunha identidade dixital propia, pero ese probablemente é outro tema) non constitúen a priori ningún delicto. Estou case seguro de que os dous rapaces detidos por escribir este tipo de amenazas sairán de contado da situación de imputados con cargos na que están, porque non hai lei para estes casos, nin código penal axustado a isto, que, sendo noxento, non pasa de ser unha imbecilidade notoria. Agora o ministro tenta penalizar esta idiotez máxima, á sombra dun intranquilizador estado de odios e iras bastante extendido. Supoño que coñecerá ben o asunto, porque de seren enviados á casa estes individuos (aos que non os exime a corta idade) non terá máis remedio ca claudicar (xa que o de dimitir vaille moi moi ancho) nese empeño. A non ser que non pretenda enchironar a ninguén -e iso é o verdadeiramente preocupante- senón dar aviso exemplar e amedrentar ao resto da rede social para que procuren exercer autocensura e eviten a dura crítica dos comportamentos da clase política. 
O autoritarismo destas medidas é obvio. Sumado a esa especie de totalitarismo que denunciaba nun post anterior en aras dunha perversión categórica chamada nación ou país, este fenómeno trae fragancias fascistas de primeiro orde. Non me gusta a min abusar deste termo, pero quen busca limitar a liberdade de expresión con detencións ad hoc, sen o mínimo rigor xurídico, limita, co medo, a liberdade de todo o mundo.  

9 maggio 2014

BARES DE VIGO: BARDECÓ


Demasiado perto da casa para satisfacer a idea de que saes dar unha volta atópase o Bardecó, un local aberto nos baixos do prestoso edificio Curbera (1939) hai tres meses e que, nese tempo, xa é un dos meus favoritos. Decorado de xeito moderno, con mesas altas de estirpe nórdica, paredes brancas e contrapuntos negros en cadeiras, barra, toldo e cociña, o Bardecó ofrece unha selección curta de tapas pequenas (sobre 3 euros) cunha preparación exquisita. Eu son fan completo da súa miniburguer con foie, pero outras delicadezas asombran na súa carta, escorada á cociña xaponesa. Pola mañán poñen un café extraordinario: probarei moi axiña os seus bagles; dame que xa temos lugar para os brunch domingueiros. Reservan polo de agora, pero venres e sábados está completísimo. O servizo, excelente.   

GOLDEN AGE


Nun artigo meu de reflexión posteleitoral en Praza pública advertía da fenda ideolóxica entre a dirixencia (e base militante) de AGE e o seu eleitorado. Tentaba explicar o que ao meu xuízo constitúe o principal nicho de votantes de tal coalición: os sectores afíns aos núcleos duros das formacións primarias (descontentes do BNG en varias quendas sucesivas e os comunistas de EU/IU, con cativos resultados por costume) e máis un volume incerto de independentistas e esquerdistas extremos e, por suposto, un non desprezable número de castigadores ocasionais da esquerda moderada e, en xeral, persoal indignado de indefinida ideoloxía convencional. O conxunto, con Beiras á cabeza como icono de rebeldía, asumía un discurso monocorde de oposición frontal, líquido e moldeable, asumible como punto de partida por case todo ese eleitorado inquedo e molesto. 
Durante este tempo de actividade parlamentaria (que sigo a través dos facebook das persoas máis combativas e a través das informacións xornalísticas), a belixerancia contra o PP foi a tónica xeral e as palabras contundentes e sinxelas a marca estilística de tal batalla. É aprezable, nesa loita, a preocupación por concretas situacións inxustas e o seu esforzo por facer visible o innegable destrozo da crise. Probablemente as grosas verbas e os acenos histriónicos agochan ese duro labor de crítica, pero é indudable que os deputados desa coalición (non fago distinción interna) conseguen un espazo de representación nítido. 
Estes meses últimos, pasados en decisións internas sobre posibles coalicións eleitorais para as europeas non beneficiaron en exceso a súa posición parlamentaria: o episodio da representante que pasou áo grupo mixto ("a mixta", en palabras non moi dignas dalgunha parlamentaria) tampouco non foi moi edificante. Medio arranxado o problema e decidida a súa inclusión nunha oferta parlamentaria estatal ou española (para qué disimular), coa agardable restra de acusacións de sucursalismos e outras herbas, a coalición presenta coma xenuina candidata a Lidia Senra, outro icono esencial do movemento nacionalista galego, neste caso de orixe sindical. Con Beiras na anterior, xa van dúas quendas de iconos, baleiros, coma sucede no caso do iconismo político, de definición complexa. De novo, coa maquinaria do PC/EU, acompañada en segundo qué lugares da engranaxe da FPG, esta coalición presenta máis unha idea política elemental ca un programa detallado de actuación en Europa, en certo modo vulnerando a premisa formulada na triada programa, programa, programa dun dos seus líderes máis carismáticos. 
A intervención de Lidia Senra no debate do Auditorio (que probablemente non sirva de clara referencia) serviu para comprobar que, fóra dos lugares comúns da soberanía popular (en ocasións matizada coa de cidadá), non existe un plan determinado para levar a Europa. Aquí é onde os sectores limítrofes coa socialdemocracia, que votaron nas anteriores eleccións por fartura, botan en falta unha visión menos dogmática das relacións económicas e sociais. A economía de mercado semella ser o gran enemigo da dirixencia desta coalición e o capitalismo o ogro bestial que devora case todo, pero non resulta sinxelo ver como se vai mudar esta circunstancia e cal é o modelo que pode substituir a todo iso. O votante máis moderado, menos esquerdista, pouco desfavorable á economía do mercado, ten difícil  repetir o voto, dada a particular radicalidade (e escaso avío) das propostas: pode amosar, como eu fago aquí, as súas serias discrepancias, porque considera que houbo un tempo en que nalgún deses partidos (en EU/IU, con evidencia, pero tamén en grupos ecoloxistas) existía unha corrente que admitía o mercado (o eurocomunismo) e que promovía opcións de igualdade social dentro do capitalismo do benestar. O gap, vendo esta nova candidatura, aumenta e, con el, a distancia co que representa sociolóxicamente o esquerdismo opositor en Galicia: irse a un extremo é desprezar o lugar que ocupamos os que, hai ano e medio, decidimos apostar (baixo especie de descarte) por AGE.    

8 maggio 2014

CANDIDATURAS SOLPORIZADAS PARA EUROPA


O Auditorio Mar de Vigo no momento do solpor foi marco incomparable onte para unha reunión (EspazoLuzes mediante) entre os candidatos de orixe galega ás europeas. Por orde alfabética, José Blanco, Paulo Carlos López, Francisco Millán, Ana Miranda e Lidia Senra: innecesaria a correspondencia de siglas, non vaia ser que me digan algo. Como mestre de cerimonias un Manuel Rivas lírico e cálidamente riguroso na aplicación das reglas. 
O programa anunciaba debate, pero en puridade non houbo. Eu marchei na cuarta pregunta do público (a quenda de Beiras, que andaba entre o público) e ata entón só houbo monólogos individuais dun par flexible de minutos por cada intervinte. As preguntas sobre Europa, a crise, a autodeterminación, Galicia. As respostas, en tono mitineiro, facilitado pola presencia de clas respectivas, non aclararon, como era de agardar, moito. A importancia, non obstante, residiu na existencia mesma do acto, na concurrencia nun mesmo estrado, co sol incendiado da ría de Vigo como iluminación extraordinaria, de cinco representantes políticos de Galicia. Non hai fórmulas idóneas para un debate a cinco voces: este, alomenos, tivo a fortuna dun moderador moderado e sereno e o acerto da brevidade das intervencións. Só nun par de ocasións, por alusións tímidas ou reproches indirectos, puido encenderse algo de polémica, pero todo quedou nunha educada sucesión de pareceres. Non se pode pedir máis ao que creo, sen átomo de ironía, un acto democrático de presentación de candidaturas. 
Blanco, con voz moi firme, suliñou en cada participación a gravidade da crise e a inoperancia do goberno. Animouse por veces a unha crítica directa ás recetas de Rajoy, pero a cada palabra a memoria dos asistentes repasaba a súa estadía no goberno de Zapatero e desmoronaba o falso edificio da súa diatriba. Teno moi mal o PSOE para facer crible calquera cousa que propoñan coma saída da crise. Coma orador non estivo mal: ten táboas e ten conseguido ao longo do tempo un pouco de mala baba: traballa nun imposible, pero a el dalle igual que para iso ten Europa a tiro.
Paulo Carlos López semellaba novo nestas lides. Notouse o seu desempeño de meritorio. Cun discurso ben aprendido, pronunciado á velocidade do lóstrego, apuntou maneiras. Pero debería marcar mellor os tempos, tirar de retranca nalgún intre e evitar esa sensación de estar dando leccións aos demáis sobre certos aspectos. Ten labia dabondo, pero debe empregala con meirande eficacia. 
Millán é un profesional da política. Non agardaba eu ver un representante do PP nestes foros, pero a verdade resulta difícil explicar as súas reticencias, porque, se levan a Millán Mon, teñen asegurada unha roca onde edificar nondiscursos. Pareceume o máis rodado de todos: o que responde con mellor plan ao que se pide nun político do PP. Refractario a calquera crítica, animoso e autoindulxente, cun discurso simple (Europa, Europa, Europa) e, sobre todo, coa exhibición xubilosa do que parece que acaba de entrar en política. Resulta de interese ver a un tipo que leva boa parte da súa traxectoria política en Bruxelas e Estrasburgo no grupo maioritario que goberna Europa coma se fose un titán que vai transformar este continente con medidas audaces. Os distintos avatares de Europa non van con el: son alleos ás súas leis e ás súas propostas. Europa agarda a ser mudada polas súas valerosas iniciativas. Nalgún momento puido caer na rede da polémica, pero zafou: o seu impecable terno non lle permite esas leas algo suxas: el é un europarlamentario e un europarlamentario nunca se mancha. A nada pode gañar as eleccións, de novo. 
Ana Miranda estivo á altura do que se agarda dela. Foi contundente, aínda que estivo algo repetitiva cos pobos de Europa e con Escocia en particular. A cla que levaba non a axudaba: eu téñoa por expositora calmosa, pero acusou a tendencia mitinesca. Por un momento confesou que no parlamento europeu tiña menos tempo e que aquí abusaba. Quixo apurar moitos temas e, desa maneira, todo por xunto daba unha sensación algo atropellada. Non pode estar decepcionada coa súa actuación. 
Lidia Senra era ou semellaba nova nestas concorrencias. Mesmo ela admitiu que viña con ganas de aprender ou de desenrolar un labor no parlamento para o que son precisas horas de percorrido. Notouse. O seu discurso foi eminentemente político, baseado na idea forza da soberanía do pobo, das clases populares ou da cidadanía (vocabulario que foi repetindo durante todo o tempo) que ten que transformar as institucións. Aínda que puxo exemplos moi concretos da ausencia de estado en Galicia e fixo unha excelente síntese do que representa a súa persoal candidatura, non logrou ao meu xuízo afianzar o seu discurso máis aló das sinxelas e consabidas consignas do grupo europeu no que aspira a integrarse. Faille falta rodaxe e aprendizaxe (aspecto que ela mesma confesa), pero entusiasmo sóbralle: non sei eu, en todo caso, se será suficiente. 
Foi un tramonto moi interesante. Quedo coa palabra morna de Rivas (outro dirán aborrecida) e coa elegante proposición para o debate. Quedo coa iniciativa e coa disposición dos e das participantes. O interese do contido queda para outra ocasión: tampouco era, no fondo, o que se pedía. Só estar alí, falar, explicarse. Que non é, nestes tempos, pouco.

7 maggio 2014

RACCONTO AUTOBIOGRAFICO DE EUGENIO SCALFARI



Eugenio Scalfari non é moi coñecido neste país: en Italia é unha figura intelectual de primeiro orde, con vocación de guieiro moral e político. Promotor e logo director da prestixiosa revista L’espresso e fundador do xornal La Repubblica onde exerceu ademaís de director durante vinte anos ata convertilo nun signo de referencia, o vello Scalfari (90 anos recén cumpridos) ocupa un lugar central na vida social e política do bel paese. As reflexións nas súas columnas semanais e os seus contactos coas principais persoalidades culturais italianas, ás que incorporou de forma intelixente nas publicacións que el dirixiu, bastan para explicar a súa importancia.
Innecesaria resulta a relación das súas obras, todas elas, en gran medida, testemuñas do seu activismo público. Pero hoxe traio o seu último libro para comentar: Racconto autobiografico, un breve resumo da súa propia vida, escrito con certa indolencia e con pouca débeda á melanconía. Conta detalles da súa infancia en Civitavecchia, as afectuosas (non amorosas) e ao tempo distantes relacións paternas, o seu paso polo Liceo classico en San Remo con Italo Calvino como compañía de pupitre ou a súa formación fascista, explicada nun parágrafo dunha densidade lacónica extraordinaria:
Era balilla mosqueteiro, un corpo selecto dentro dos balillas (…) Aprendéranos a montar e remontar o mosquete e a desfilar (…) Os exercicios paramilitares en uniforme, as cancións, o estudo da historia da antiga Roma e logo do Risorgimento, todo en función dun nacionalismo militarizado, a „Cuarta Ribeira”, Augusto, Dante, Mazzini, Faribaldi, D’Annunzio, o superhome, „navegar necesse, vivere non necesse”; o corazón sobre calquera obstáculo: sobre estas bases culturais e escenográficas foron construidos a mocidade fascista, o mito da romanidade e do imperio, a Italia proletaria, o asedio do capitalismo plutocrático e xudeu. Deste modo estableceuse o eixo Roma-Berlín e preparouse a catástrofe da guerra.

Explica tamén no seu libro o seu camiño ideolóxico ata un laico liberalismo de esquerdas, a súa relación co poder, quer económico (con Olivetti ou Benedetti ou outros dirixentes máximos das principais empresas italianas), quer político, coa súa militancia no Partido Radical e a súa posterior aventura como deputado do partido socialista. O seu combate permanente con Berlusconi data dos primeiros intres nos que o magnate italiano quixo monopolizar os medios de comunicación e constitúe un deses episodios que caracterizan aínda unha época. A vida de Scalfari vertebra a historia política da Italia da segunda mitade do século XX. Mesmo agora, avanzado xa o XXI, volve ofrecer interese notorio, coa súa entrevista ao novo pontífice Bergoglio cara quen, a pesar do seu declarado ateísmo e da súa militancia laicista, amosa singular simpatía.
Interésanme, non obstantes todas estas notas, as liñas que adica no libro a explicar os seus dous amores profundos, fillas aparte. Scalfari, que semella moverse entre oficinas, despachos e mesas de redacción, con entrevistas e conversas sobre materias de fondo calado político e mesmo institucional, amosa unha faciana sentimental a priori impensable. As páxinas nas que define a relación entre os seus pais, ou entre el e seus pais, ofrecen, con detalle e con desprezo do psicoanálise, exemplo da súa especial capacidade de reflexión. Afeito aos debates morais sociais, mira Scalfari o seu propio mundo con semellantes pautas. Esa observación moral de si mesmo atopa nas liñas sobre Simonetta e Serena, as súas dúas mulleres, ás que homenaxea de seguido, un dos momentos se cadra máis íntimos do libro. As palabras exímenme de meirande precisión.
Eu era estructuralmente monógamo; o meu afecto pola miña muller Simonetta era profundo e completo e nunca faltou, pero o sentimento de amor por Serena tivo un ímpetu que eu nunca coñecera. Eran Serena e Simonetta dous caracteres e ddúas persoas bastante diferentes e isto complicaba a situación xa que aquel meu doble afecto non prefería ningunha sobre a outra. Esto era verdade para min, pero falso para elas que soportaban o peso dunha privación dolorosa.
Este severo sentimentalismo atopa nun dos parágrafos centrais do libro, escrito probablemente sen advertir o seu carácter case testamentario, a súa forma máis definitoria: 
Debo dicir que, mirando atrás o arco da miña vida, tiven moitos momentos de felicidade e de arelas cumpridas, que me compensaron as fatigas, as loitas e os perigos. Unha vida plena, non tranquila, pero afortunada e feliz. Moitos desexos e tamén moitos sentimentos de culpa, moita confianza en min mesmo, moito amor aos outros unido a unha intensa competitividade. Din moito amor e moitísimo recibín.
Segue a escribir Scalfari todas as semanas no seu amado L’espresso e tamén na súa amada Repubblica, longos artigos cargados de argumentacións políticas e morais sobre os acontecementos máis relevantes da actualidade. Sempre redactados cunha pulcritude clásica e unha decidida marca de republicanismo laico. Procura afinar as súas palabras, nunca excesivas, matizadas, coa ollada posta, coma el dixo algunha vez, no progresismo (que en Italia chaman modernidade), no ben común e na moralidade pública, baixo as bandeiras da libertade, igualdade e fraternidade. De el é a máxima que define ao/á xornalista como “xente que di á xente o que lle pasa á xente”. Neste Racconto autobiografico, Scalfari repasa ese axioma consigo mesmo. E o que resulta máis envexable, faino despois de confesar que o escribe desde o seu ático de Roma, coas vistas do Gianicolo e da basílica vaticana ao fondo e, con baixar un poco os ollos, co tráfico de xente que camiña entre o Panteón e o obelisco sobre elefante de Bernini en santa Maria sopra Minerva.

5 maggio 2014

O SENSACIONAL TRIÁNGULO AZUL DE LAILA RIPOLL: PODE HABER CUPLÉ DESPOIS DE MAUTHAUSEN?



1.     Privilexio.
Foi extraordinario privilexio, que debo ao amigo Eduardo Pérez Rasilla, asistir a un ensaio xeral do Centro Dramático Nacional na sala Francisco Nieva do Teatro Valle Inclán na praza castiza de Lavapiés. A obra estreada, de Laila Ripoll, El triángulo azul, era unha incógnita sobre a que coñecía tema e moi pouco máis, traido xa polo título: campo de concentración de Mauthausen, prisioneiros republicanos españois. Privilexio, pois, e enigma.
2.     Montaxe.
A sala, unha caixa rectangular, montaba as súas gradas en forma de L. O esceario ocupaba o resto do rectángulo escuro ao mesmo nivel que os espectadores da primeira bancada. O chan estaba pintado para simular o gris pardo do espazo onde se desenrola a acción: os barracóns, os corredores do campo de Mauthausen. Unha alcantarilla no medio de todo cumpría imperceptible a misión de punto de fuga. E sobre o chan apenas unha mesa e uns cubos con función de cadeiras elementais. Ao fondo, unha escaleira, tamén en forma de grada e, como telón, paneis de apariencia metálica, entre oxidados e cinzentos. As partes máis altas das dúas paredes serven de pantalla para proxecións de fotos e imaxes. Os feixes entrecruzados de luz forman sobre os actores unha peculiar nube de agudas atmósferas. Por momentos, véñenme á memoria as angulosidades, os planos escalenos do museo xudeu de Berlín de Lübeskind. Desde onde miran os espectadores, o esceario remata en ángulo recto: as liñas conflúen en vértice. Nas imaxes primeiras xorden, ademáis, liñas de tren que conflúen, que se cortan e se abren, nunha clara imaxinería cortante. A montaxe de El triángulo azul, con esas tonalidades industriais, entre o cobalto elixido coma frío trasunto do sepia das imaxes, o cobre e mailo ferro, e o vestiario coñecido de raias brancas e azul desvaído dos uniformes, non pode ser máis impecable/implacable.      
3.     Música. Controversia
En Mauthausen había música. Houbo, por exemplo, grupos musicais de xitanos (ciganos, zíngaros) que, en ocasións tráxicamente sinaladas, acompañaban aos prisioneiros á execución. No arquivo fotográfico do campo poden verse diante do cortexo macabro. Na obra de Ripoll, tres músicos (un violín, un acordeón, un clarinete) incorporánse ao elenco de personaxes e, aínda que non falan, actúan sostendo a música da obra, elemento esencial da dramaturxia. Sobre a base da verdadeira existencia de actuacións musicais no campo, Laila Ripoll constrúe varias pezas de distintos xéneros musicais populares, de moda durante os anos trinta e principios dos corenta en España: chotis, polkas, valses, todos eles habituais nas revistas ou cuplés dos cafés cantantes daquela época. Esas cancións son interpretadas cunha ledicia desbordante, coa súa picardía característica, pero sobre o fondo dunhas letras que fan mención sarcástica e grotesca das condicións brutais dos campos de exterminio. Ese contraste, que Ripoll encadra nunha certa tradición do grotesco hispánico (moi discutible), resulta ferinte e acaba incomodando a boa parte dos espectadores/as. Títulos como o Chotis do Crematorio resulta difícil de dixerir e somete ao público a un dilema moral (moi interesante, tal vez; buscado, sen dúbida) sobre a súa participación no espectáculo: loita entre rirse seguido da extraordinaria actuación dos personaxes (con mesmo acenos cara ao público para que aplaudan) ou permanecer serio (e irritado ou molesto) diante do que constitúe con total evidencia un acto de suprema crueldade humana. Este conflicto rondou boa parte da discusión ulterior sobre o espectáculo e mesmo foi motivo de interpelación á propia dramaturga, quen admitiu a sorpresa por que algúns espectadores aplaudiran algunha escea concreta, aceptou a duras penas a idea de provocación pero recoñeceu que pretendía dar un golpe no bandullo aos espectadores (nunha interesante -e discutible tamén- variante da distancia brechtiana) para facelos escapar dunha empatía excesiva co contido e impedir así contemplar o horror de forma especial. Non sei se iste asunto traerá algún tipo de polémica interpretativa, ben política ben moral: a min, xaora, resultoume controvertido e, polas interesantes charlas posteriores, deume a impresión de que o impacto deste aspecto na obra foi moi común e comentado.  
4.     Trama, tema, personaxes.
Á marxe deste contraste que eu auguro conflictivo (moita marxe me parece), a obra de Ripoll causa sensación: é extraordinaria, mírese por onde se mire. O tema, de consabido, podería resultar un handicap; a bibliografía sobre a presencia dos españois en Mauthausen é grande e o risco de facer unha obra máis sobre os campos de concentración podería conducir a unha certa indiferencia. 
Un personaxe real, Paul Ricken, nazi arrepentido, nazi confuso coa súa propia deriva ideolóxica desde o nacionalismo panxermánico ata o miolo do delicto máis execrable, de clara estirpe heideggeriana, leva o fío conductor do relato dramático. Se cadra é o máis feble da obra, tendo, creo eu, categoría de protagonista. As súas palabras ás veces son demasiado redundantes, aínda que o monólogo seu co que se introduce a obra (comeza cunha relación de músicos vencellados ás terras de Alemania, con Bach á cabeza) ofrece un tono agónico interesante, tal vez demasiado monocorde. Pero tal vez tamén son eu demasiado esixente coa función deste vello encargado do arquivo fotográfico do campo. O encargado do campo tamén ofrece perfís recoñecibles, algo tópicos na súa insania e crueldade, como cando muda de forma radical o seu tono no momento en que fala coa súa muller por teléfono ou como cando interpreta o seu sadismo extremo coa única muller do elenco. 
Non só Ricken e Schulz son personaxes que corresponden á realidade histórica. Por riba deles aparecen os dous fotógrafos españois que máis tarde serán definitivos na condena a morte de moitos dos responsables do campo de Mauthausen, incluido Himmler, que aparece nalgúns momentos visitando o lugar. Trátase do célebre Francisco Boix, colaborador de Antonio García, que logrou quitar do campo os negativos coas fotos que os propios nazis facían de todas as actividades criminais daquel Mauthausen. A historia dos catro anos de presencia de españois en Mauthausen é dramatizada cunha solvencia absoluta, a través da ollada particular destes fotógrafos republicanos (e comunistas) que manteñen a memoria. As esceas nas que eles aparecen confiren un pathos especial á obra, que, a risco de ofrecer un spoiler (coma o que descubre que don Quijote morre ao final), resólvese en forma de apoteose épica, coa longa pancarta escrita en español e colocada enriba da porta do campo de Mauthausen dando a benvida aos libertadores americanos que se proxecta sobre os muros do esceario cos cánticos de resistencia antifascista.
5.     Quevedo. O grotesco.
Unha escea de violencia, interpretada por un personaxe que encarna ao propio Hitler ou á propia iconografía hitleriana, chama a atención: pronuncia a berros o texto de Quevedo do Soño da Morte no que describe as distintas clases de mortes. Ese texto, case oubeado nas últimas liñas, resulta dunha efectividade dramática brutal, sobre todo para min, afeito a unha leitura cínica e irónica do discurso quevediano. O de Quevedo complétase coas imaxes dos caprichos goyescos proxectadas nun momento especialmente climático da obra. Quérese apurar con estas chiscadelas a ligazón coa tradición disque grotesca, esperpéntica avant la lettre, da literatura española. Non sei se son necesarias esas esporas, pero para Valle aínda queda un bó tramo de sátira ou sobran certas fonduras sentimentais. En todo caso, a min asaltoume o vello dictado de Adorno, se pode haber revista ou cuplé despois de Auschwitz.
6.    Actores.
A interpretación nesta obra é colosal. Inflúe a proximidade co público, pero a potencia actoral sobresae de forma moi evidente. Forman un conxunto sublime. Non podería destacar a ninguén, aínda que convén saber que o máis novo, Jorge Varandela, procede da ESAD de Vigo. Supoño que agora non é difícil atopar un elenco de rapaces relativamente novos dun talento descomunal. Non me atrevo a establecer comparacións, pero o desta xente é para enmarcar. Son fantásticos. Só por eles xa pagaría a pena ver esta obra.   
7.     Conclusión.
El triángulo azul hai que velo. É obrigatorio. É unha desas obras que non deixan indiferente, que zurran ao espectador/a sen parar. Que o/a poñen a proba. Que o/a comprometen a cada paso. Eu aquí rexistro as miñas impresións, non todas positivas, para que se vexa que o meu interese foi total. O conxunto é magnífico, cunha oferta dramatúrxica ao meu xuízo perfecta. Son máis de dúas horas de representación e o ritmo non decae nin un só instante, con momentos (moitos) de alturas eminentes. O talento interpretativo é un auténtico festín: non me estraña que ao rematar o ensaio xeral todos, ao parecer, choraran, nunha mistura de ledicia eufórica polo óptimo da actuación e pola intensidade emocional da materia tratada. Eu erguinme coma un resorte ao final da representación para aplaudilos como se debe. Un agradecemento por asistir a un deses instantes de plenitude que poucas veces unha obra de arte é capaz de producir. 
Vaian xa. Están ata o 25 de maio nesa mesma sala: se cadra noutras xa non será o mesmo.    

3 maggio 2014

SÉ DE UN LUGAR: DONDE EL RÍO Y EL MONTE SE AMAN


O venres fomos á fantástica Cuarta Pared. Apreciei un ambiente heteroxéneo, de xente máis ben talludita, con Ángeles G. Sinde entre o público, para vermos unha comedia de parella en crise permanente ou de desamores inexplicables de Iván Morales. Non é que eu estea interesado neste tipo de temas (máis ben ao contrario) pero falaban ben da obra e semellaba interesante o plan. A obra en cuestión, Sé de un lugar, coma a canción de Triana que inspira e vertebra os resortes dramáticos do diálogo, tivera certa sona en Barcelona na súa presentación, ao parecer en  locais pequenos e en contacto moi próximo co público. En Madrid, supoño, pretenden reproducir o ambiente da estrea barcelonesa (de 2012) co público colocado no esceario, compartindo o espazo da acción dramática e, por momentos, participando na obra coma personaxes involuntarios da historieta. 
Dous personaxes, Simó e Berenice (very nice) soportan a obra completa, na que se dramatiza a evolución da súa relación cunha sucesión de esceas, marcadas por elipses, nas que se reconstrúe a historia. Simó é un escritor de guións, cunha lixeira tendencia á misantropía que o leva a permanecer en casa longos periodos de tempo. Berenice, quen deixa caer a anacos a súa historia de rebeldía familiar, de caída ou coqueteo coas drogas, dos seus gustos punkies, é unha muller algo alterada, de comportamentos algo veleidosos, que acude con frecuencia á casa deste Simó do que se namorara nun tempo para lle contar a súa situación persoal. A súa historia de amor inicial, fracasada, voa de forma constante entre as súas palabras, pero non remata por definirse coa claridade necesaria, nun deses exercicios habituais nas comedias románticas de deixar ao espectador/a que tente explicar ou, a lo menos, escribir a intrahistoria da relación amorosa. Eu sempre quedo insatisfeito con este recurso premeditado á elipse, tan interesante dramática ou, se cadra, liricamente (coma nas cancións indies), pero tan cansino desde o punto de vista intelectual. 
A obra comeza cun monólogo extenso, moi ben elaborado, con momentos divertidos, por parte de Simó (un notable Xavi Sáez). O seu arranque, "Yo soy racista", rechama, así como boa parte do seu relato primeiro, pero non ten continuidade. O texto prefire centrarse na relación de ámbolos dous personaxes, en especial a partir da entrada de Berenice cunha introdución case simétrica ao do seu interlocutor. O autor suspende, con bó criterio, a deriva de monólogo de clube da comedia que adquiren certos momentos da obra para dotar de fondura e algo de tristeza fúnebre a imposibilidade (inexplicable para minhe) do amor. Ese é un risco que se evita, creo, con acerto, pero non o outro que queda explícito na propia obra e que, ao meu xuízo, impide enriquecer a obra de forma considerable: refírome á negación de ámbolos dous protagonistas, declarada en respectivos monólogos, a se autopsicoanalizaren. Como declaración de intención soa ben, mesmo de película, pero tal vez unha indagación (non necesariamente unha psicoanálise) podería (alomenos para un espectador coma min, algo esixente coa explicación do comportamento humano nas relacións amorosas) ampliar o radio de interese de ambos personaxes. 
As compañeiras de butaca en grada apuntaban a idea de que o personaxe masculino parecía máis complexo, mentres o feminino semellaba en exceso tópico. Deixo aquí constancia de tal apreciación, aínda que a min a obra, en xeral, pareceume chea de topicazos (síntoo, señor Ordóñez) sobre relacións difíciles e atormentadas, ben resolta no que respecta á actuación actoral e na dramaturxia, pero escasamente interesante na materia tratada, con altibaixos ademáis moi notables e momentos decididamente prescindibles. As esceas finais, onde a proposta dramatúrxica procuraba acenos ceremoniais e rituais (coma a escea do chupito ou a escea, para min interminable, do final no sofá), constituiron o menos atractivo do conxunto. Menos mal que a lembranza deses Pink Floyd de Sevilla, eses Triana que atronaban na sala, salvou o desenlace. A xente aplaudiu moito ao final, signo de que o esforzo pagou a pena. 

UNHA CORTESÍA DE ESPAÑA TREPIDANTE

-->


O día 6 de maio remata en Madrid a tempada de La cortesía de España de Lope de Vega. Nas Naves do Español, nese espazo fermosamente aproveitado do vello matadoiro madrileño, a carón do Manzanares, Paseo de la Chopera, representa a Joven Compañía Nacional de Teatro Clásico esta comedia lixeirísima do século XVII. Unha veloz maquinaria, perfecta no seu desenrolo rítmico, probablemente pensada á maneira daquela película exemplar Un, dous, tres de Billy Wilder, sincopada a un ritmo vertixinoso de bebop. Esta ofrece durante os primeiros cinco minutos un arranque algo histriónico, con novedosa loa coral para quentar gorxas, pero despois adquire unha trepidante sucesión de esceas e cadros sen apenas tempo para o descanso. Unha road movie anuncia o programa: pode ser. Pero tamén unha farsa, chea de recursos propios das novelle que tanto éxito tamén tiñan nos leitores e leitoras daquel tempo. Non hai que esquecer que a fonte desta obra é Giraldi Cintio, inesgotable pozo de argumentos e tramas para Lope. Neste caso, chama a atención a fina liña que separa a traxedia da comedia no século XVII. Unha decisión, traida da vontade do protagonista, pode levar a todos os participantes a un final tráxico ou pode levalos a un final cómico, en certo modo insastisfactorio para os espectadores/as actuais. Pero isto, alomenos para minhe, pouco importa. Basta atender a unha escenografía sinxela pero moi eficaz, como imitación elemental dun curral de comedias, con achádegos interesantes como a proxección de imaxes ou rótulos das cidades polas que transcurre a acción ou o aproveitamento da baranda das escaleiras nos momentos hilarantes. A unha música interpretada nun recuncho do esceario con instrumentos de vocación minimalista. A un elenco de actores e actrices, magníficos case todos, nun caso verdadeiramente notable de excelencia interpretativa. Costa distinguir, dentro do extraordinario emprego do conxunto, algún actor ou actriz en particular: se cadra os actores que fan os papeis de don Juan de Silva (Francesco Carril), ese cortés cabaleiro español (portugués no orixinal lopesco, se non leo eu mal), ou de gracioso Zorrilla (Álvaro de Juan), compoñen cadros de especial comicidad plástica. Basta atender aos aspectos máis técnicos, se cadra máis superficiais, sen entrarmos en valoracións ideolóxicas (matrimonios, fidelidades, exaltacións patrióticas, diferencias sociais), para disfrutar dunha plena comedia, concebida (sobre versión de Laila Ripoll) coma un reloj por parte de Josep María Mestres, ao parecer novo nestas lides de representar clásicos. Unha decisión moi acertada de Helena Pimenta que agardamos teña continuidade. Este Lope évos moito.  

2 maggio 2014

MOZAROWSKI


Hai veces que saen desde o máis fondo da memoria palabras sen vir a conto, coma convidadas por sorpresa. Con elas veñen enganchadas outras que con estrépito anuncian  fervenza de lembranzas. Hoxe saiu Mozarowski. E con Mozarowski, o seu nome: Sandra. E con Sandra Mozarowski, non sei como, Inma de Santis. E con Inma de Santis, Patricia Adriani. Emma Suárez apareceu rápidamente á calor destes nomes. E, finalmente, como colofón e corolario, Ornella Muti. Menos mal que chegou o camareiro co prato combinado. Aquilo estábase a convertir nun ataque masivo de nostalxia hormonal adolescente. Ai Mozarowski, Mozarowski!