Eugenio Scalfari non é moi coñecido neste
país: en Italia é unha figura intelectual de primeiro orde, con vocación de
guieiro moral e político. Promotor e logo director da prestixiosa revista L’espresso e fundador do xornal La Repubblica onde exerceu ademaís de
director durante vinte anos ata convertilo nun signo de referencia, o vello
Scalfari (90 anos recén cumpridos) ocupa un lugar central na vida social e
política do bel paese. As reflexións
nas súas columnas semanais e os seus contactos coas principais persoalidades
culturais italianas, ás que incorporou de forma intelixente nas publicacións
que el dirixiu, bastan para explicar a súa importancia.
Innecesaria resulta a relación das súas obras,
todas elas, en gran medida, testemuñas do seu activismo público. Pero hoxe
traio o seu último libro para comentar: Racconto
autobiografico, un breve resumo da súa propia vida, escrito con certa
indolencia e con pouca débeda á melanconía. Conta detalles da súa infancia en
Civitavecchia, as afectuosas (non amorosas) e ao tempo distantes relacións
paternas, o seu paso polo Liceo classico
en San Remo con Italo Calvino como compañía de pupitre ou a súa formación
fascista, explicada nun parágrafo dunha densidade lacónica extraordinaria:
Era balilla mosqueteiro, un corpo selecto dentro
dos balillas (…) Aprendéranos a montar e remontar o mosquete e a desfilar (…)
Os exercicios paramilitares en uniforme, as cancións, o estudo da historia da
antiga Roma e logo do Risorgimento, todo en función dun nacionalismo
militarizado, a „Cuarta Ribeira”, Augusto, Dante, Mazzini, Faribaldi,
D’Annunzio, o superhome, „navegar necesse, vivere non necesse”; o corazón sobre
calquera obstáculo: sobre estas bases culturais e escenográficas foron
construidos a mocidade fascista, o mito da romanidade e do imperio, a Italia
proletaria, o asedio do capitalismo plutocrático e xudeu. Deste modo
estableceuse o eixo Roma-Berlín e preparouse a catástrofe da guerra.
Explica tamén no seu libro o seu camiño
ideolóxico ata un laico liberalismo de esquerdas, a súa relación co poder, quer
económico (con Olivetti ou Benedetti ou outros dirixentes máximos das
principais empresas italianas), quer político, coa súa militancia no Partido
Radical e a súa posterior aventura como deputado do partido socialista. O seu
combate permanente con Berlusconi data dos primeiros intres nos que o magnate
italiano quixo monopolizar os medios de comunicación e constitúe un deses
episodios que caracterizan aínda unha época. A vida de Scalfari vertebra a
historia política da Italia da segunda mitade do século XX. Mesmo agora, avanzado
xa o XXI, volve ofrecer interese notorio, coa súa entrevista ao novo pontífice
Bergoglio cara quen, a pesar do seu declarado ateísmo e da súa militancia
laicista, amosa singular simpatía.
Interésanme, non obstantes todas estas notas,
as liñas que adica no libro a explicar os seus dous amores profundos, fillas aparte. Scalfari, que semella moverse entre oficinas, despachos e mesas de
redacción, con entrevistas e conversas sobre materias de fondo calado político
e mesmo institucional, amosa unha faciana sentimental a priori impensable. As
páxinas nas que define a relación entre os seus pais, ou entre el e seus pais,
ofrecen, con detalle e con desprezo do psicoanálise, exemplo da súa especial
capacidade de reflexión. Afeito aos debates morais sociais, mira Scalfari o seu
propio mundo con semellantes pautas. Esa observación moral de si mesmo atopa nas
liñas sobre Simonetta e Serena, as súas dúas mulleres, ás que homenaxea de
seguido, un dos momentos se cadra máis íntimos do libro. As palabras exímenme
de meirande precisión.
Eu era estructuralmente monógamo; o meu afecto pola
miña muller Simonetta era profundo e completo e nunca faltou, pero o sentimento
de amor por Serena tivo un ímpetu que eu nunca coñecera. Eran Serena e
Simonetta dous caracteres e ddúas persoas bastante diferentes e isto complicaba
a situación xa que aquel meu doble afecto non prefería ningunha sobre a outra.
Esto era verdade para min, pero falso para elas que soportaban o peso dunha
privación dolorosa.
Este severo sentimentalismo atopa nun dos
parágrafos centrais do libro, escrito probablemente sen advertir o seu carácter
case testamentario, a súa forma máis definitoria:
Debo dicir que, mirando atrás o arco da miña vida,
tiven moitos momentos de felicidade e de arelas cumpridas, que me compensaron
as fatigas, as loitas e os perigos. Unha vida plena, non tranquila, pero
afortunada e feliz. Moitos desexos e tamén moitos sentimentos de culpa, moita
confianza en min mesmo, moito amor aos outros unido a unha intensa
competitividade. Din moito amor e moitísimo recibín.
Segue
a escribir Scalfari todas as semanas no seu amado L’espresso e tamén na súa amada Repubblica,
longos artigos cargados de argumentacións políticas e morais sobre os
acontecementos máis relevantes da actualidade. Sempre redactados cunha
pulcritude clásica e unha decidida marca de republicanismo laico. Procura
afinar as súas palabras, nunca excesivas, matizadas, coa ollada posta, coma el
dixo algunha vez, no progresismo (que en Italia chaman modernidade), no ben
común e na moralidade pública, baixo as bandeiras da libertade, igualdade e
fraternidade. De el é a máxima que define ao/á xornalista como “xente que di á
xente o que lle pasa á xente”. Neste Racconto
autobiografico, Scalfari repasa ese axioma consigo mesmo. E o que resulta
máis envexable, faino despois de confesar que o escribe desde o seu ático de
Roma, coas vistas do Gianicolo e da basílica vaticana ao fondo e, con baixar un
poco os ollos, co tráfico de xente que camiña entre o Panteón e o obelisco sobre
elefante de Bernini en santa Maria sopra Minerva.
Nessun commento:
Posta un commento