Caxigalines nella Reguera'l Campizu

30 settembre 2010

MILIARIO


Mil. Se usa por exageración, para significar un número ò cantidad grande, indefinidamente. Autoridades.

Sen contar o excurso de varios días polo wordpress, chego hoxe ás 1000 anotacións. O fetiche decimal obriga a dúbidas, pero este serán de outono está para celebracións. Perfílome de novo, agora de esquerdo, para este miliario.

CODA APERITIVA

Tavolo 7. Brunello. Panama. Ci vediamo.

APUNTES TOSCANOS E 16


O arume afía calmo o ceo de Montalcino. Esta friaxe morna de outono...

29 settembre 2010

APUNTES TOSCANOS 15



Antes de regresar da Toscana sempre convén dar un paseo tranquilo por Siena. Algunhas compras de última hora, un gelato ambulante, unha visita á catedral algo máis baleira có día do palio. E, coma sempre, uns intensos intres antes de abandoar a cidade na piazza del Campo, unha das prazas máis fermosas, se non a máis fermosa (con perdón do xeométrico e grandioso Obradoiro), do mundo.
Desta vez sentamos nas terrazas a tomar un spritz de despedida. Ver pasar a xente é probablemente unha das miñas afeccións predilectas. En Siena, ese pracer multiplícase pola variedade e pola beleza que amosan (non sei se serei eu demasiado partidario neste caso) as xentes (homes e, sobre todo, mulleres) daquela cidade. Non sei se é pola cor da pel docificada coa luz incomparable daquel lugar ou pola forma de vestir elegante sen estridencias (sempre coa excepción das gafas) daquelas damas e daqueles cabaleiros.
Tivemos a fortuna aquel día de vermos pasar por alí aos mozos e mozas da contrada da Oca que ían en procesión informal co palio gañador (un estandarte luxosamente labrado para a magna ocasión) lembrándolle (e de paso tocándolle os narices) a toda a poboación sienesa a súa victoria. Entraron pola praza prorrumpindo en cánticos e pararon diante de nós, na mesma cafetería do Mangia onde estabamos, para tomar unha copa (ou un refresco os máis novos ou nada os pequenos) no seu paseo triunfal por toda Siena.
Ese era o momento de mirar á Torre do Mangia. O sol estaba baixando e ía desaparecendo paseniño o seu reflexo das paredes vermellas do edificio. Eran as oito menos dez dun 18 de agosto. Non resistín a tentación de fotografialo. Seguimos a falar entretidos co espectáculo multitudinario da praza durante unha media hora máis. E ás 8 e media volvín mirar para a Torre. O sol xa marchara había un anaco, a lúa podíase albiscar tras o concello, pero a luz do solpor parecía aínda máis intensa ca antes. Non fun quen de comprender o fenómeno: fixen unha nova foto para comprender aquel fulgor último do sol. Posta unha ao lado da outra, resulta complicado explicar o tránsito do tempo.
Con estas imaxes que aínda perduran damos consolo a estes meses de inverno nos que habitamos fóra daquela nosa casa, daquel noso sol necesario.

28 settembre 2010

APUNTES TOSCANOS 14


Non é habitual. Aínda que sempre polo R pode atoparse nos andeis das librerías italianas. Un exemplar ou dous. Non moito máis. Este procede da Feltrinelli de Siena. A portada cambiou a Lugrís pola estampa dun gardacivil con corda de Pasquale Todisco, Squaz. E a edición contén un pequeno glosario, pero dame a impresión de que non recolleu impresións moi favorables na ragnatela interneteira italiana.
* Libro da consigliare agli amanti della letteratura latina surreale. [Recensión dunha lectora]
* Tutti i lettori hanno espresso quasi stupore per la ricchezza, l’eccesso di storie, personaggi, luoghi, temi. Non è un libro riassumibile e tanto meno un libro che si possa contenere in una definizione. [Grupo Lectura de Monza].
* Ho abbandonato la settimana scorsa " I libri bruciano male". Troppa confusione e una storia da cercare ma non trovata. [De Facebook, Libri abbandonati]

APUNTES TOSCANOS 13

Non digo eu que haxa que imitalos. Basta con mirar as cores, saborear os tipos, admirar a ilustración. Que sei eu. Quitarlle unha lección maxistral a todo esto.

27 settembre 2010

APUNTES TOSCANOS 12

O día da proba anterior ao palio, domingo día 15 de agosto, é o día das contrade. Os nenos e as nenas ocupan o palco principal, o que está ao lado do magnífico concello. E aínda que están ao sol da tarde, aguantan, con cánticos, a espera. Levan pantalóns curtos, uns tenis con escarpíns, unha camiseta coas cores da contrada e o inevitable pano coa insignia do seu barrio. Van aprendendo a desfrutar deste espectáculo, que resulta un dos máis desproporcionados que coñezo, xa que a breve duración da carreira concita pola contra un ano enteiro de xantares comunitarios nos adros das igrexas e das capelas, de retóricas épicas nos discursos de fraternidades, de probas tan intensas como a propia carreira, de contratos de fantini entre clandestinos e trampulleiros, de doping para cabalos propios e alleos, de repinicares primorosos de tambores, de exercicios de abandeirados (alfieri, alfiles, alféreces), de cortexos cívicos coa simulación dun medievo demasiado persistente e alegremente artificioso.
A imaxe destas nenas tranquilas, coas súas gafiñas de sol e os seus panini da merendina, pon o contrapunto a esta turbamulta festiva, axitada e enfebrecida que incendia Siena dúas veces ao ano nos meses de verán.

APUNTES TOSCANOS 11


A celebración de calquera evento en Italia que reúna multitudes precisa da súa carga ostentosa de seguridade nacional. Non basta coa discreta protección de policías apostados en lugares algo ocultos: é necesario que a presencia sexa rotunda, intimidatoria. Carabinieri, policías, corpos de elite, armados ata os dentes, con chalecos antibalas de última xeración (sempre sen esquecer o corte elegante das prendas nin a prestancia xeral das telas, na inacabable tradición sartoria dese país), ocupan un lugar eminente nestes foros ata o punto de que un sempre dubida de se son eles precisamente o obxecto das ceremonias ou a honra das festividades. Os uniformes, neste extremo, importan moito máis ca eficacia do asunto. En ningún lugar do mundo (agás os ingleses en Buckingham Palace e estes coa severa tristura do que sabe que está a facer o parvo sen xustificación algunha), exhiben tal cantidade e tal calidade de indumentaria gallarda e solemne para calquera circunstancia.
Na foto non se apreza, pero un rasgo ulterior distingue a esta tropa de pomposos cabaleiros: unha faciana adornada con arabescos pilosos. Unha liña finísima de barba que circunda o rostro, construindo unha paralela á cinta que suxeita o penacho, unha patilla en forma de tobogán tamén de sutil anchura, unha perilla que suliña máis ca ornamenta os beizos, un moustache en forma de corda que comunica nariz con orellas, cando non todo por xunto e amplificado con tatuaxes ou rapaduras totais de cachola brilantes coma almazaras.
Se non fosen temibles na súa prestación cotiá (quen probou un carabiniero en estrada sabe de que falo), moverían a risa estes cromos, dignas estampas dun ridículo espectáculo de mascaradas.

25 settembre 2010

APUNTES TOSCANOS 10


Ir sempre en verán usurpa outra visión do país. Algunha vez teño viaxado en decembro a Siena ou a finais de febreiro a Ferrara e a Venecia. Pero sempre Italia aparece asociado a un ceo limpo, a unha calor alta (a piques de resultar abafante) e a un clima, como eles din, sereno. De cando en vez salta a treboada de verán e todo semella tranformarse nunha especie de furacán en miniatura. Este ano tocou en Perugia. Facía mesmo fresco e houbo que mercar calzado e paraugas de mentira para sobrevivir á intensa chuvia (descontada a protección dos spritz de media tarde no elegantísimo Caffè di Perugia). Cando regresabamos ao hotel, tivemos que refuxiarnos ao lado da catedral. Desde ese recuncho mirei así a praza principal, onde desemboca a extraordinaria via Vanucci, e onde se poden albiscar os mármores perfectos do Palazzo dei Priori e a Fontana Maggiore relucinte coma un sol en medio desta fermosa umbría.

24 settembre 2010

APUNTES TOSCANOS 9


A Mario, Xabi, B. e N.; a I., Ce e Ca.
Non existía aínda Martín, pero andaba de camiño. Aquel verán foi de antoloxía (todos os veráns tenden a selo): compartiamos casa e ledicia en Pergognano e compartían as nosas fillas mangueirazos no xardín reseco xunta o pozo con Xabi e Mario. Aquel verán fixemos visita dun día ao lago Trasimeno e a Perugia. Intentamos bañarnos nas augas quentes do lago, pero apenas cubría. Comimos en Castiglione, unha fermosa vila sobre a panorámica do lago, e fomos á rampante Perugia. Demos unha volta por aquelas rúas algo escuras, estreitadas por edificios máis altos do habitual que parecían enlazados ademáis por arcos e complexos reforzos. Nun desvío do mapa demos nun mirador da cidade, o que dá ao barrio universitario, fóra da extraordinaria porta etrusca. O edificio principal da universidade coa escaleira que baixa formaba un pano de fondo único. Mario e Carolina entenderon de forma natural o pracer de sentarse a mirar o espectáculo.
Varios anos máis tarde, este mesmo verán de 2010, nun luscofusco de chuvia, Carolina, desta vez sen Mario, volveu ao mesmo lugar. E sentou no mesmo chanzo. E mirou o horizonte. Non sei cifrar esta doce e misteriosa melancolía.

23 settembre 2010

APUNTES TOSCANOS 8


En Florencia chovía. Aparcamos cerca da casa onde pasamos un verán de hai moito tempo, na via Agnello. Todo, como sempre nesta cidade en ferragosto, estaba pechado. Naquela parte de artesáns, pequenos comercios, de casas comunitarias, a suciedade e o abandono eran moi evidente. As pozas que formaba a chuvia sobre as pedras negras do pavimento aumentaba a sensación de descuido. Prometía seguir chovendo e decidimos entrar na santa Croce, por ver as tumbas (máis ben cenotafios porque non hai clavículas nin metacarpianos nin caveiras, según se conta, dentro) dos grandes homes da patria. O Dante, o Miguelanxo, o Maquiavelo, o Foscolo, o Fermi, o Marconi, así que recorde agora mesmo eu. A chuvia non paraba e demoramos, co pracer que esto supón, a visita a todas as dependencias. Cando deixou de chover e pasou a orballar decidimos saír á e camiñar cara o Bargello ou á praza da Señoría baixo as cornisas. Pasar pola fantástica casa de Dante, construida no século XVIII, despistounos algo ou non, segundo se mire, e rematamos polas vías comerciais que é o que a min máis me gusta de Florencia. Procuramos evitar o inevitable e fuximos do miolo turístico para rematar sempre noutros santuarios do grand tour moderno. A comida agardaba nunha trattoria do mercado de san Lorenzo e a sobremesa estaba reservada para o Giubbe Rosse, pero, de novo, os estímulos cambiantes da cidade fixo que mudaramos de planes. Unhas luvas, unha felpa, un caderno, un paraugas foron compoñendo o roteiro, sempre coa intención de pasear por Florencia como quen vai a pasar o día a Compostela. Tras unha breve (brevérrima) visita á marabillosa casa de Ferragamo e á rúa dos Armani, Gucci ou Zegna (máis ca nada por razóns puramente estéticas, para contemplarmos de perto os palazzi renacentistas que os acollen, como se pode comprender), decidimos ir tocar a cachola do porco bravo do mercado da ponte (ese fetiche) e ir mirar o salvaxe mundo dos turistas (no que obviamente nós facemos moitos méritos) facendo fotos na pontevella vasariana. Os Uffizi estaban onde sempre estiveron e a praza da Signoria tamén semellaba non ter mudado moito de aspecto desde a última vez que tomei alí un xeado. Facíase algo tarde e aínda tiñamos que recoller o coche e regresar a casa pola perigosa superestrada que vai a Siena.
Non quedaba de camiño, pero demos o rodeo oportuno para non resistirse á tentación inevitable do mármol.

APUNTES TOSCANOS 7


Durante unha homilía de agosto, o párroco da igrexa de san Lorenzo de Firenze, que non é pouca igrexa xa que garda nin máis nin menos cás tumbas mediceas miguelanxelescas, declarou que o aumento de vendedores extracomunitarios no mercado veciño (o coñecido polo turistas polas súas ofertas en prendas de coiro) facía perigar a identidade e a esencia do antigo zoco medieval florentino. A chegada de pakistanís, indios e magrebíes ao fronte destes negocios (coa ollada ademais posta nos establecementos cercanos de armacéns rexidos por chineses) supoñía, para este discípulo de savonarola, o principio do fin da italianidade e da florentinidade seculares.
Estiven tentado de lle analizar con ferramenta de biólogo o adn a este fulano por comprobarlle o pedigrí itálico. O noxo do experimento tiroume para atrás e preferín botarlle un vistazo a este posto do mercado por mirar onde podía atopar esa supostamente perdida italianità.

22 settembre 2010

APUNTES TOSCANOS 6

De volta de sant'Anna in Camprena, un pode parar, eu que sei, a media tarde en Pienza, a pequena cidade plenamente renacentista, construida por apetencia intelectual de Eneas Silvio Piccolomini, o Pío II que dá nome á vila, un papa admirador da cultura clásica. Sentarse nas bancadas do Palazzo Borgia e contemplar o seu duomo e o propio Palazzo Piccolomini é unha proba de resistencia de estirpe stendhaliana. A calor estiva non facilita as cousas. Pero deixas pasar o tempo mirando ao infinito que se atopa entre o travertino das fachadas e o azul intenso do ceo. Esa mirada perdida, sentado á sombra, coa sensación mareante do pracer estético, é a meta íntima de calquera viaxe a Toscana.
Unha das metas, a verdade, porque a outra é a de entrar na charcutería da rúa principal, o cardus ou o decumanus, tanto ten, da Pienza renacentista, por entre as cortinas mosquiteiras. Entrar e aspirar o perfume dos salumi, das coppe, dos prosciutti, da bresaola, da cinta senese. E, sobre todo, o arrecendo a rosmarino, pementa, fiuncho e sal que xorde do máis profundo da porchetta. Nese momento, aclaras a voz, impostas o teu italiano de andar por casa e pides unhas fette daquel maxestuoso porquiño. E miras o reloxo por se a hora aconsella levalo para a cea ou construirse in situ un excelso panino para a merendina co pan sen sal da Toscana (compensado coa maior salgadura dos embutidos). Coas lascas do croccante por riba (o summum, vaia), a charcuteira envolve as lonchas da porchetta. Ti, coa bolsa xa na man, saes triunfante da tenda, enfías Pienza abaixo, compras unhas botellas de Chianti e trazas as curvas do val d'Orcia co coche ata casa nun estado de parva e intensa felicidade.

APUNTES TOSCANOS 5

Un día calquera dache por coller outra estrada. Mesmo deixar a estrada e coller unha desas brancas de pedra e pó e camiñar por entre os piñeiros ou por corredoiras de cipreses. E ás veces chegar onda un convento rodeado de oliveiras. E xa que estás alí, á sombra do adro, entrar no zaguán do claustro, sentir o frescor da escuridade e o cheiro da arxila no chan e nos muros. E, despois de rodear o patio central co pozo en medio, querer saír á horta de atrás onde medran os laranxos e os loureiros. E, ao pasar, mirar á esquerda o refectorio e deterse na toscas paredes apenas coloridas de añil e branco. E advertir os debuxos de frescos inacabados, as cores desvaidas de iconografías outrora seguro que luminosas. E penetrar nesa sala en silencio, repasar o muro e achegarse, case tocar, ás figuras. E recoñecer nesa distancia o nervioso tremer do pincel en cada liña e, ás veces, moitas veces, sorrir cómplice coas pequenas brincadeiras que enternecen a escatoloxía da implacable doctrina.

21 settembre 2010

APUNTES TOSCANOS 4

En Cortona, xusto por riba da praza principal, ao lado do concello, nunha terraza con pérgola e entoldado para cubrirse do sol, está este local. O olivo, a placa co nome da praza, os colores da madeira, o biselado do cristal da porta, o nome antigo da trattoria desgastado e unha parede de cor terroso sen repintar: unha tosquedade inventada impera en toda a imaxe. Unha cuidada posta en escea que ilustra a pretensión estética de parecer o máis esencial e substancial posible. Ninguén pode negar o artificio de todos estes elementos, decapados a conciencia.
Pero o paradoxo é que, detrás desta escenografía impostada, atópase a tanxible humildade dunhas pappardelle sen máis adorno ca un ragú de lebre e un viño áspero en garrafa breve e sen nome.

APUNTES TOSCANOS 3

Costa crer que a terra agostada e reseca tras a sementeira fora unha vez leira fértil. As fotos da primavera testemuñan a mudanza, pero este ano, de neves ata ben avanzado o calendario, permitiu ver a tintura verdescente nos campos da Toscana. E non é por falta de ríos. O Ombrone, que cantou Poliziano e que desemboca en Grosseto inundando arrozais, ou calquera dos dous afluentes -o precipitado Orcia que recibe as augas quentes de Bagno Vignoni ou o lánguido Arbia que acompaña a vía Cassia de Roma e Siena, entre cadros limpos de mirasois-nutren estes campos. É a canícula do verán, ese sol intenso que ilumina esas paisaxes, a que amarela as terras.
Este ano non houbo canícula; choveu algúns días e as nubes visitaron varias veces o horizonte. Mesmo así, o fotógrafo low cost intentouno. E foi poñer o móbil nun segundo apenas sobre os outeiros e pulsar a tecla oportuna. A paisaxe fixo o resto.

20 settembre 2010

APUNTES TOSCANOS 2


Detrás xusto da Piazza do Campo e do espléndido edificio do concello, en plena contrada da Torre, a miña favorita porque hai só dous anos que gañou o Palio despois de gañalo en 1961, hai unha pequena rúa que, baixo un arco, acubilla a sinagoga de Siena. Pretendín vela varias veces pero foime imposible. Por iso gardo esta foto da lápida que se atopa sobre a porta, onde se recorda a fogueira erixida para queimar a varios xudeos en 1799 baixo o berro fanático de "Viva María". Por Italia, non é nada difícil atopar varios recordatorios das persecucións aos xudeos ao longo da historia. A min este paréceme dos máis precisos e contundentes.

APUNTES TOSCANOS 1

O país este toscano, non vaiamos pensar, moitas veces deixa moito que desexar en pulcritude, ordenamento e cuidado. Sobre todo nas cidades algo máis concurridas. Mesmo en verán que quedan semibaleiras. Nas vilas e pequenos núcleos de poboación hai tendencia á limpeza impoluta, exemplo para estes lares que habitamos. Non obstante, onde chaman máis a atención é na elegancia de cartaces, nos que exhiben un poderío de deseño e de imaxinación imbatibles. Este é un exemplo magnífico dun Don Giovanni nos xardíns Bóboli de Florencia e na encantadora Abbazia di san Galgano, a abadía que custodia a espada cravada en pedra do santo en cuestión. En plena Via dei Pispini, longa rúa de Siena.

19 settembre 2010

HÁBITOS CULTURAIS DOS/AS MOZOS/AS


Esta entrada é só introductoria dun texto de obrigada lectura: o Informe do Observatorio da Cultura Galega (nada diferente, estou seguro, de calquera outro sitio) que acaba de saír neste setembro de 2010. O que todo o mundo ve pero poucas veces queda expresado de forma sintética e clara. Para tomar nota de todo.

18 settembre 2010

ANTHONY


Por que dan en parar certos corazóns xenerosos e intelixentes?
Este sorriso elegante de Anthony J. Close, un gentleman, polo menos pervive na miña memoria.

16 settembre 2010

PREXUBILACIÓNS ANTICIPADAS


Comeza o curso e comeza o baile, o despiste. Pero tamén esa esquisita teima dos colegas de seren invisibles durante boa parte do tempo e de seren demasiado ostentosos nos momentos nos que teñen a ben descubrir a néboa do campus. Non sei se prefiro a súa ausencia, fértil para o mundo, ou esa estúpida obsesión por exhibirse tan inútiles nos pasillos que apenas xa recoñecen.
Que os prexubilen non sería mala opción se non estiveran desde o comezo xa definitivamente desaparecidos.

15 settembre 2010

DARSE DE BAIXA

Darse de baixa non soa ben, sempre desacouga. Pero se por riba un quere facelo de plataformas dixitais, telefonías supersónicas, aseguradoras ou cousas polo estilo, está perdido. Non quixera eu martirizar co conto das chamadas a números 902 feitas e resoltas en bucles nada melancólicos. Nin tampouco coas horas perdidas en buscar nas páxinas webs de empresas punteiras en telefonía (Orange, para que agochalo!) un simple teléfono a quen chamar para facer o trámite. Nin tampouco co absurdo de atopar ofertas sensacionais para quen desexa entrar neste inferno ás que non pode acceder o que xa está dentro e quere aliviar a súa pena. Nin coa paranoia seguro que falsa que se acende cando descubres que tras chamar a eses números dan contigo outras compañías que che ofertan o ouro e o mouro para visitar o seu averno. Nin co fácil que resulta contratar absolutamente todo cun clic do rato, sen que teñas que asinar ningún papel, e o difícil que resulta desfacerse de todo, con visitas analóxicas ás oficinas de empresas para asinar o que nunca asinaches.
Houbo momentos de franca desesperación na que me sentín inmerso nun cadro de Jackson Pollock, lanzamento de obxectos de alta tecnoloxía ao chan incluido. Aínda está por ver que todo conclúa ben: entrega de aparatos, autógrafos a tutiplén, recibos non recibidos máis. O único que quitei en limpo foi a sinceira resposta do vendedor de conexións múltiples de teléfono, televisor, internet cando lle dixen que xa estaba con outra compañía: "Ah, señor, xa está atado: non o molesto máis, un saúdo e boas tardes".

11 settembre 2010

LO QUE ME QUEDA POR VIVIR DE ELVIRA LINDO: UNHA LECTURA PARA OUTONO


Na páxina 248 da nova novela de Elvira Lindo, Lo que me queda por vivir, a narradora escribe: "El recuerdo todo lo literaturiza, lo sé, la nostalgia embellece lo perdido y crea símbolos donde no los hay, pero ese temor a la cursilería no debiera tampoco convertir en prosaico aquello que fue conmovedor." Cando cheguei a este punto do libro, crin chegar á xustificación principal da forma en que unha historia destas características precisa para ser contada. Ou tamén ao lugar no que a persoa que conta a súa propia vida percibe que a transcripción das emocións procedentes da lembranza do pasado conduce de xeito case inevitable a un sentimentalismo melodramático moi consciente e a unha melancólica mirada sobre o presente.

Supoño a Elvira Lindo sopesando ese risco constante ao longo do seu proceso de escrita, pero sálvao, ao meu xuízo, porque coloca toda a historia na boca da propia protagonista da historia. Deste xeito, os sentimentos saen espontáneos, ás veces sen explicación, contradictorios. A elección, ademais, dunha narración desde o punto de vista temporal pouco lineal, con idas e vidas desde os distintos pasados, permite amosar con claridade a presencia sempre confundida dos recordos, tal e como se manifestan na propia memoria da persoa que conta. Os seus recordos constitúen o peso fundamental do libro, pero estes rematan por proxectarse con moita intensidade nas distintas anécdotas do presente, dunha cotidianeidade doméstica (moi do gusto, ao meu entender, da literatura de Elvira Lindo) sempre tinguida de tristeza.

Antonia, a protagonista, unha guionista que traballa para a radio e despois para a televisión, trata de comprender os seus sentimentos. O fillo co que vive sírvelle de espello da súa inquedanza, pero tamén de exame da intensidade dos afectos. A relación co pai do neno (a quen non chama nin siquera marido) preséntase conflictiva, así como as ocasionais relacións con outro home, cuxo apelido vigués non podo non deixar de poñer: Comesaña. Estas pequenas historias amorosas son contadas a través de imaxes que procuran ser significativas e algo simbólicas e diálogos algo circulares que pretenden agochar o incertidume sentimental dos protagonistas. Eu teño que recoñecer que ese tipo de relación ás veces inexplicable, de amores que poden ser pero non son porque non se saben nin se contestan, ten moito recorrido literario dentro do xénero que antes apuntaba melodramático, pero a min sempre me resultan pouco convincentes. Aquí resultan determinantes para definir a soedade e a melancolía profunda da protagonista, pero eu sempre quedo coa sensación de non saber a causa principal de todos eses desamores.

Melancolía é, pois, a palabra que define á protagonista e á historia. Mesmo vale esa nostalxia que aparece na cita. Pero sempre o melos, esa sensación de perda, de baleiro. Perda de seres queridos, cuxa morte é narrada coa demora que necesita a asimilación intelectual deses sentimentos. Perda tamén de lugares (non sei se significativas as esceas no Lyon, p. 11, ou no Manila, p. 234) ou de obxectos (esa pequena pero tamén ilustrativa precisión sobre a mudanza do mobiliario nas casas, p. 108). A morte das persoas amadas actúa sobre a protagonista dun xeito que agora descubre esencial. Iso explica que non só se deteña de forma extraordinaria nos últimos instantes das mortes destas persoas (mesmo nos enterros: fantástico o capítulo cuarto) senón que prolongue as súas vidas ata o presente ao construirlles outra vida a carón dela, esa vida alternativa que tantas veces aparece no libro como sustitutiva da que eses seres queridos viviron. Esa parte é especialmente conmovedora, ao meu xuízo, polo modo en que debuxa de forma concreta (admitida pola protagonista a súa incapacidade para a abstracción) unha ollada, un aceno. Contribúe a elo o estilo e a sintaxe envolventes, de frases paralelísticas, como se pretendese recrear coa linguaxe esa tea melancólica que protexe ou exhibe o seu mundo.

Inevitable resulta a analoxía coa propia escritora (non vou poñer o do alter ego). Inevitable para min, polo menos, que levo lendo a Elvira Lindo desde hai moito tempo e sigo compracido as súas andanzas a través dos seus artigos que eu entendo biográficamente ficcionais. As coincidencias son notorias, pero só resultan atractivas polo que teñen, no meu caso, de compartidas por razóns de idade e mesmo de educación sentimental. Dame a veces a sensación de ser un extra nesta novela: de estar na mesa do lado no café, de xogar no billar do lado, de tomarme unhas cañas nos bares de santa Ana, de escoitar How deep is your love, de cruzarme con ela por Barquillo abaixo, de camiñar durante horas a casa do meu amigo en Madrid nos días cálidos de comezos do verán. Pero compartidas tamén porque boa parte das situacións que se describen, incluso con anécdotas máis detalladas, constituiron tamén episodios da miña infancia, como as sensacións que me producía a chegada á casa dos avós en verán, como a forma cariñosa de relacionarse coa súa tía admirada, semellante á que eu tiven coa miña tía avoa que viviu con nós de pequenos, ou como as esceas familiares creadas arredor da mesa da cociña, onde eu tamén estudiaba, facía os deberes mentres os maiores escoitaban a radio. Tamén as impresións de cando te atopas nun lugar novo, os primeiros contactos, os primeiros traballos, esa fraxilidade e medo da mocidade resultan compartidas. Poucas novelas, teño que admitir, conseguen recrear un clima tan semellante ao que eu vivín como esta, argumento e trama, obviamente moi aparte. E non sei se mellora o libro de forma obxectiva pero a min melloroume moito estes días de lectura que me souberon a ben pouco.

O libro saiu o 3 de setembro. Non sei se foi pura coincidencia, necesidade editorial ou voluntaria decisión. Pero o certo é que non hai mellor lectura para estes días en que, como ela mesma escribe, o verán está a piques de fechar. Lida con atención, advírtese que as cousas máis importantes desta emotiva historia suceden no mesmo tempo do ano en que eu lin o libro. Non sei se engade algunha emoción máis á lectura, pero cando lía “Llegaría septiembre, con su renovada energía escolar y la melancolía de los últimos días amarillos del verano”, case ao final do libro, sentín que o vento que anuncia o outono comezaba a asomar moi de noite pola xanela aberta do cuarto.

7 settembre 2010

ORGANIZACIÓN EDUCATIVA

Na zona de Teis, probablemente a de maior densidade de centros educativos de ensino medio do país (Rosais II, ROU, A Guía, Teis), dase unha circunstancia particularmente estraña. Mentres nun deles (poñamos A) hai varios grupos en primeiro da ESO e tenden a reunir a un número non menor de 25 alumnos por aula, con picos de 30 alumnos en distintos grupos de distintos niveis, noutros da contorna, igualmente públicos, apenas teñen para un grupo en primeiro (12: no caso do B) ou para dous con folgura xenerosa (20 para cada grupo: no caso dun hipotético instituto C). Nos xesuitas o número de grupos tamén é elevado, axudado pola chegada ao colexio de xente procedente dos lugares máis afastados de Teis, nun caso ben curioso de aplicación da norma: os propios catálogos publicados por este coñecido emporio educativo, célebres entre a adolescencia viguesa, demostran que as familias non son, na meirande parte dos casos, veciñas da república de Teis precisamente.
Tal desigualdade, ben absurda sobre todo en épocas de vacas máis ben fracas, explícase polo distinto número de alumnos que procede das correspondientes escolas. Pero lonxe de compensala, manteñen a regla inamovible. Así, mentres nun lugar hai masificación (sen entrar ao análise das concecuencias), noutro apenas se crea o ambiente necesario (iso que algúns chaman rimbombantes masa crítica) para o desenrolo fóra e dentro das aulas dunha verdadeira convivencia colectiva e, polo tanto, educativa. Dame que a inspección, por non menear nin á dirección do centro masificante (falta lle facía, sexa dito) nin aos pais do mesmo centro que cren levar aos seus fillos a un high pero moi high school, non mudará nin jarta de grifa esta situación insólita.

6 settembre 2010

ORIXE, A PARVADA DO ANO

Inception, a última película de Nolan, suscita polémica. Sen chegar aos estremos de xente que a considera unha obra mestra (sen dúbida opinión nacida dunha carencia notable na disciplina da historia do cinema), colegas, familiares e amigas aprezan o intento do director por sorprender ao público e admiten que o pasaron moi ben no cine. Por respecto á súa impresión, dedico este pequeno espacio ao despotrique.
Dicaprio aparte (capaz por si solo de resucitar unha versión mesmo de Manolo la nuit), Orixe non ten por onde collela, desde o meu punto de vista completamente retorto pola afición á comedia e ás maneiras aristotélicas de entender a arte como unha imitación verosímil da realidade. Admito de antemán mi incapacidade para disfrutar coa ciencia ficción, coa fantasía, cos mundos inventados, cos planos da irrealidade. Se por riba se lle engaden unhas pílulas (indixestas por definición) de onirismo (onanismo tamén vale) de corte freudiano ou seudofreudiano ou parapsicolóxico, o delirio estomagante está servido.
A película, non obstante, ten o mérito de divertir algo a quen, coma min, pasa de niveis de soño, de abismos intrasensoriais, de realidades paralelas ou de escaleiras de Escher. Ten momentos de acción trepidante, con esceas á moda de Bourne, moi sospeitosas de seren creadas para 3D (hai unha versión para IMAX), pero alongadas sen razón aparente, agás a de proxectar cara o público obxectos punzantes ou moles aplastantes. Esta mistura de ensoñación delirante, que permite ao público amante destas paranoias entreterse pensando en que nivel se atopa (como ocorre nas fases dos videoxogos), con rasgos dunha película de xénero de acción, tipo Matrix, Misión Imposible, as de James Bond ou a citada saga Bourne, é, para min, a clave da decepción. O director amosa así unha empanada mental da que non sabe saír en ningún momento. Prolonga así, con sentimentalismos ridículos (a topiquísima tensión entre a matemática fría e o lume do amor, entre mortalidade vívida e inmortalidade letal ao xeito case paródico de Blade Runner), con trucos de guión arbitrarios (facer que voen os personaxes pola ausencia de gravidade suponse que para probar un aparato de efectos especiais), con esceas de liortas interminables, coa creación de personaxes directamente superfluos (probablemente por afinidade cun Ocean's Eleven ou co cine de pandillas ou de bandas de ladróns intelixentes), con interpretacións involuntariamente autoparódicas que provocan máis a risa que o suposto dramatismo, e cuns diálogos directamente cómicos na súa superposición de trangalladas seudosicoanalíticas para xustificar o inxustificable.
O autor da interesante Memento, con todos os tics do director trampulleiro que recoñecemos desde Hitchcock, debe rectificar se quere que, polo menos eu, volva ir ao cine a mirarlle unha obra súa. Mentres tanto quen queira mirar esa mesa de trile que é Inception, que polo menos vaia sobre aviso.

HONESTIDADE

honesto, ta. (Do lat. honestus). 1. adx. Decente ou decoroso. 2. adx. Recatado, pudoroso. 3. adx. Razoable, xusto. 4. adx. Probo, recto, honrado.

Destas definicións da palabra honesto ningunha permite explicar o sentido con que os críticos de literatura, de arte ou de cinema xulgan unha obra determinada. E non só iso, senon que non son eu quen de entender que se entende por proposta, novela, libro, película honesta. Non sei se queren dicir que non é tramposa, que é o que me din os que se dedican a esto de cando en vez e entenden a palabra. Ou sexa, non engañosa, dando por suposto tanto que o autor non o pretende ser e que o lector entende que o autor non o quixo ser ou non o foi. Ou que nin o xénero, nin o contexto permita siquera dubidar de que o que alí ve o espectador ou le o lector é algo suxeito a mentira ou a engaño por non se sabe ben que camiños. Pero o ollo do crítico, ese ollo privilexiado que é crítico porque él di que é crítico, elevado un chisco alomenos por riba dos demais que quedan no nivel inferior de lectores ou de espectadores, é quen de distinguir unha obra honesta da que non o é.

Eu non sei se admiralos ou preguntarlles onde está a chave do trebello ese que lles permite recoñecer a honestidade alí onde nace, medra e morre. E logo tratar de averiguar en que consiste. Moito me temo que isto aínda é máis difícil. Honestamente.

3 settembre 2010

INCENDIARIO

Do vello argumentario apenas queda nada: o pérfido arcolito suplantador de especies autóctonas, a inveterada falta de política forestal (fose o que fose o que esto quixera dicir), o paulatino abandono do monte e do campo co conseguinte adeus ao cuidado das silveiras que eu lle daba ao meu amor, a estructura propietaria/societaria das terras, a mardita orografía galaica (cando leo o do macizo galego penso en Mister Xermade), a corrupta rede de contratacións para servicios de mantemento contraincendios sempre coroada coa sospeita de que os bombeiros son pirómanos que cobran por comisión de lapas, a lei da selva medieval entre camponeses na que non poden faltar palabras como envexa ou vinganza, o xullo demasiado xullo e o agosto demasiado agosto, o alegre turistilla amante do churrasco e do chourizo crioulo.

Todo isto quedou atrás. Agora o que se leva é a ecuación tolo + monte= lume. Ou sexa que en habendo monte (que o hai) e en habendo tolo ou tola (que tamén o hai) hai un risco elevado de que prenda o lume. Hai que recoñecer que esta razón resulta a máis pracenteira e a máis consolatoria. O ano pasado, uns aspirantes a Truman Capote deleitaron o final do verán nos xornais galegos con relatos estarrecedores, con foto incluida, sobre a vida tormentosa dos detidos. A ficha policial apuntaba a desvaríos mentais e a comportamentos asociais moi tranquilizadores. Coma nos contos infantís, reaccionarios case por esencia, sempre hai un tipo (ou unha tipa), o Golem, que rompe a harmonía perfecta dunha vila, dunha xente. O tipo, nos contos, aparece castigado coa morte, non sen antes pasar por torturas ou por un linchamento feroz por parte das batidas que se crean a tal efecto. Agora o sistema consiste en quitalo na prensa, coa conseguinte competición entre os representantes políticos (sen falta de ministros/as) por ver quen apunta máis alto no insulto, sen nomes iso si, non vaia ser. Desta forma, a sociedade comproba que todo funciona óptimo e o único que falla é a saúde mental dun individuo que en lugar de darse ao vicio de beber (como declaraba un deles) dalle por prender un misto en sálvase sexa a parte. A comodidade de pensar que non son eu o responsable de todo esto alivia moito a conciencia.

Agora ben, por que tolea unha persoa e tolea con esa mesma intención, nesa mesma dirección e ademáis nas mesmas datas do ano e nos mesmos sitios ou similares? Chi lo sa? Ao mellor para o ano, cando veñan as anduriñas ao noso balcón os seus niños pendurar, inventan a continuación desta historia.

2 settembre 2010

O LAGARES, O RÍO QUE NON É


Camiño hoxe polo vieiro do Lagares, desde Samil ata Balaídos e máis aló, concretamente ata o propio parque de Castrelos tras pasar por unha traseira de Portanet completamente indecente para un concello democrático dun país relativamente rico en pleno ano 2010. Nunca o fixera. E nunca o volverei facer a menos que o cambien de xeito radical.
O recorrido pasa ao lado dun río en estado previo á putrefacción. Podemos imaxinar que vai limpo porque andan por alí parrulos e ao final na xunqueira mesma do Lagares gueivotas e mesmo podemos ter a suficiente compracencia cos que tiveron a idea de poñelo algo xeitoso por non parecer o típico destroyer. Podemos facer eses exercicios de boa vontade. Pero non. O río non é un río: leva auga, ten pedras traidas das canteiras de Porriño para figurar pequenos saltos e nalgures parece que hai area (algo moura, tirando a cores escatolóxicos), pero o conxunto mágoa calquera pequena condescendencia. Claro que o recorrido atravesa as traseiras de varias naves industriais, algunhas case sobre o mesmo río, con materiais de derribo á vista e con escaso cuidado en xeral polo entorno. Estamos ao final de agosto e é ata certo punto normal que as silveiras das beiras do río estean sen rozar (aínda que no parque si o están), pero a paisaxe non merece que ninguén pouse os seus ollos alí medio segundo. Os pasos por debaixo das estradas, en particular á altura da zona franca, ofrecen un panorama gore desolador. Isto sen contar o cheiro na parte da depuradora, nin o xeral arrecendo a auga metálica que xorde a cada paso.
En fin, unha experiencia penosa que creo non repetirei nunca máis. Agora ben, supoño que nalgún lugar do concello (deste ou dos anteriores ou dos que sexa) haberá alguén satisfeito con aquilo. Non se consola quen non quere. Xaora.

1 settembre 2010

A VIDA ATRAPALLADA DE ACCIO BENASSI, IL FASCIOCOMUNISTA

A chi sorriderò se non a te. FL

A vita scriteriata de Accio Benassi é o argumento da novela de Antonio Pennacchi, Il fasciocomunista, publicada por Mondadori en 2003 e recreada libérrimamente na película Mio fratello è figlio unico. Accio Benassi é un dos moitos fillos dunha familia véneta, trasladada ao Agro Pontino nos primeiros anos do goberno de Mussolini. Mediante o sistema da bonifica (o aproveitamento agrícola de zonas pantanosas), masas de xente procedente do norte de Italia (nordeste máis ben)* colonizaron e poboaron unha zona palustre ao sul de Roma. Baixo auspicio dun racionalismo totalitario, fundouse unha cidade (Littoria, agora chamada Latina, onde naceu o autor do libro), alén dunha serie de vilas (borghi) co propósito de transformar económicamente (con grandes fincas, fábricas de azucre e anos máis tarde coa pretensión de colocar mesmo unha central nuclear, finalmente rexeitada) unha zona de sempre inhóspita. A última novela de Antonio Pennacchi, coa que acaba de gañar o Premio Strega, Canale Mussolini, trata precisamente ese éxodo masivo e o desenrolo sistemático da vida nesa parte da Italia.

Nesta novela Pennacchi coloca a un adolescente que nace na década dos 40, coa lembranza aínda viva da derrota fronte aos americanos (sucedida precisamente a poucos kilómetros da súa cidade, con decenas de miles de mortos, en Anzio, lugar do desembarco aliado), fronte aos cambios dunha sociedade que cada vez se amosa máis complexa e convulsa. A singularidade do relato de Benassi estriba en que a súa perspectiva é a dun rapaz criado na devoción do Duce, nunha cidade afecta, a pesar da derrota e dos seus crimes, ao fascismo, e nun país que trata de esquecer (e nalgúns casos combater) as cinzas de aquel réxime. Benassi milita desde moi pequeno no MSI, con escasa ou nula preparación intelectual, como un mero balilla aínda seducido polo triunfalismo e o nacionalismo fascistas. Os grupos nos que entra son pequenos e apenas dedican o tempo á política: viven a fidelidade fascista dun xeito emocional, nostálxico e algo (non moito) violento.

Os pais de Accio, dun tradicionalismo católico moi explícito, algo pusilánime o pai e rexa e rigorista a nai, e os irmáns, dunha variada sensiblidade política, amplían o espectro ideolóxico da novela. En particular, o irmán Manrico, un personaxe capital na novela, que milita desde moi novo en partidos de esquerda, ou as súas irmás, sempre próximas a unha sensibilidade liberal e socialista, contaxiadas ademais polos ventos da modernidade que provén da Inglaterra dos Beatles, serven de antítese ás veleidades de rebeldía xuvenil de Accio. A súa experiencia política aparece misturada coa súa experiencia sexual (que ocupa moitas páxinas do libro, moi fermosas), froito do seu traballo como empregado nun hotel da praia máis próxima á súa casa.

É inevitable a consideración do relato como una novela de iniciación, na que non faltan as viaxes e os contactos con xente de distinta procedencia. A novela preséntase así como un retrato moi amplo da mocidade italiana (Milán e Roma erixidos como espazos fundamentais dos movementos estudiantís) dos anos sesenta. Non podía faltar en todo este traxecto, a descripción do que se deu en chamar os anni di piombo. Benassi, que se ofrece como un rapaz de acción, combativo, capaz de participar de forma agresiva en manifestacións contra Vietnam e os americanos ou contra a asinatura do acordo con Iugoslavia polo Triestino, coincide nalgunhas desas protestas estudiantís con xente da estrema esquerda (conta con todo detalle os sucesos de Valle Giulia na que houbo enfrontamentos entre a esquerda e militantes neofascistas, con Almirante polo medio subindo as escaleiras da Facultade de Arquitectura) e desa concorrencia nace, segundo a propia interpretación de Benassi, a tensión hostil entre ambos que configurará os terrorismos negros e roxos daqueles anos.

Benassi será expulsado do MSI por irreductible (incluso tras participar el mesmo sen sabelo en incruentos atentados terroristas) e aos poucos irá transitando cara os movementos de esquerda. Non quixera eu contar nada máis por non desvelar o rico proceso que amosa o autor do libro, pero a narración dos feitos sucedidos na Italia de finais dos 60 ofrece un extraordinario interese e non deixa indiferente a ningún lector. Esta perspectiva, claramente especial, a dun neofascista que vai virando pouco a pouco a posicións de esquerda, outorga aos feitos unha envergadura épica que merece a pena seguir coa parsimonia e a minuciosidade necesarias.

O estilo de Pennacchi non destaca por rasgos especiais: se cadra pola ausencia deles. A súa prosa é moi sinxela, ás veces incorrecta, algo desordenada en ocasións, pero ten todo o sabor entusiasta dun relato en constante efervescenza. A elocuencia do protagonista é admirable: apenas para de contar anécdotas, episodios, por nimios ou insubstanciais que estes sexan para o relato final: a suma incansable (ese atrapallamento narrativo) contribúe a pintar un cadro de época non digo que familiar para min pero si algo recoñecible, sobre todo nas relacións no interior da casa, na loita partidista, nos debates de estratexia política, e mesmo na orixe do discurso da violencia terrorista ou da necesidade de empregar a forza armada para obteren os fins perseguidos.

Parece raro que este libro non estea traducido, habida conta ademais do éxito indubidable ademais da película. Estou convencido de que un relato de tales características pode seducir ao lector desta outra Hesperia, por similitudes históricas, por vencellos doadamente identificables. Contado en primeira persoa, carece do pulo moralista esperable, e deixa que os sucesos conformen, sen apenas xuízos, o relato, sen que iso signifique todos e cada un dos actos teñan a correspondiente lectura moral, social ou política. Do conxunto fica, en todo caso, a diáfana impresión de que unha enteira xuventude dun país (non sei se a mellor xuventude), quedou ferida para sempre.

* Hai quen fala dunha variedade entre lingüístico-dialectal propia desta zona.