Caxigalines nella Reguera'l Campizu

23 dicembre 2011

DORNA AO PAIRO


Escribo estas palabras desde unha dorna ao pairo do mar de frades, desde o Campidoglio que mira as ruínas de Roma antiga con fondo de coliseo, desde as dunas negras de Morouzos antre os piñeiros, desde a lagoa ardente de Proserpina, desde as sebes inmaculadas do xardín de Luxemburgo, desde o peirao perdido de Oban, desde a baranda dunha ponte de Irkutsk, desde a barra incandescente dunha baiuca de Durham, desde as vías do metro que leva a Harlem, desde a hamaca vencida dunha noite en Pergognano, desde a lámina do río que reflexa Manhattan, desde a goleta que navega o Ijsselmeer, desde a liña do tempo que cruza Berlín, desde os cantís de Lerici ou Sorrento, desde as ruelas que conducen a Kings Road, desde o tren que entra ao serán en Venecia, desde as rochas brancas de Punta san Vigilio, desde a area solitaria dunha praia de Arousa. Escribo e escribo e escribo. 

20 dicembre 2011

DEREITO Á LEDICIA E Á ESPERANZA


Hoxe foi día de tristes despedidas. Pero tamén de celebración gozosa. Mentres se alonxaba para sempre o sabio home que trasladou do islandés os versos da súa poesía contemporánea, Cristina Ferradás, querida alumna, entrañable compañeira agora de estudios, coñecía que era gañadora dun premio internacional de investigación sobre artes escénicas. 
Non o puxen neste blog antes, porque pensei que eran ledicias demasiado persoais para publicalas, pero un mes antes, tres colegas seus, Sole, Mónica, David, do mesmo doutoramento que contribuimos a crear, obtiñan dúas bolsas da Xunta e unha bolsa do Ministerio. En tempos de crise económica, acadar estes éxitos enchen o meu corazón de grandísima ledicia. Este premio agora de Cristina fai que teñan sentido os que crin ingratos sinsabores (esforzos é palabra torpe): logra desmentir a miña desilusión profunda destes dous últimos anos. Pagou a pena. Pagou a pena. E non podo non lembrarme de Rocío, que, con aires insolentes, propios da mocidade lexítima e xenerosamente ambiciosa, logrou convencerme de que non podía derrotarme, de que non podía deixar que eles/elas puideran ficar sen futuro. Por todos eles vaian estes pequenos triunfos que hoxe choro de profunda emoción.       

19 dicembre 2011

IN MEMORIAM JOSÉ ANTONIO FERNÁNDEZ ROMERO




Nunca estiven en Suecia

A José Antonio Fernández Romero, in memoriam

Confeso que nunca estiven no norte.
Ás veces durmo con neve e lume,
con pegadas de escuma
que veñen
do sul,
do sul.
Con noivas que desembarcan,
e ancoran
o seu vestido na branca proa,
entre a equipaxe en Greenwich,
cando aínda o Támesis
acolle entre dúas pontes
aos novos amantes.
Lembro en Thule
o vapor xofre do lique,
as noites sempre de fin de ano,
apertados,
entre o xeo
e a saraiba de tilos,
coa boca levemente encesa
de arándanos,
e memoria de urces.
Soño Estocolmo en verán,
soño o seu porto,
os tristes mastros de cores,
á luz do solpor e da morte.
Vexo tamén Helsinki,
a penas confuso
coa verde néboa de outubro,
cuando xa nada é coma antes.
Releo
libros que nunca tiven,
e imaxino espadas,
neve, barcos,
mares, nubes, lúas,
aneis, críns, doces gadoupas.
Entre eles, a vella gramática
que agora aínda aprendo:
co acento que falla,
coa escasa voz,
que aínda fica comigo.

Escribín hai tempo este poema. Non sabía, ou si, que hoxe sería a miña despedida de José Antonio, ese home amable ata a bondade, discreto e elegante na súa humildade de sabio. Trouxo nas súas maletas de viaxeiro do norte a poesía islandesa, a literatura escandinava, a morna friaxe dos versos escandidos do norte. Deixa hoxe e para sempre, na percha do seu despacho, a súa chaqueta marrón de abrigada lá que reservaba para os días fríos de Marcosende. Que as neves da súa amada Thule caian leves sobre a súa memoria.   

14 dicembre 2011

POST POSTELECCIÓNS


O clamor da cidadanía galega de corte progresista (sexa esta especie o que un queira) para solicitar dos partidos que a queren representar un cambio radical é de tal calibre que non se entende a día de hoxe que sigan aferrados a arranxar o mobiliario caduco que teñen nas súas sedes en troques de mudar de xeito radical edificio con apertura total de portas e fiestras ao público expectante. Os máis ousados/as de cada partido amagan con irse, con deixar o barco, con propoñer eleccións, con debater ideas, con discutir proxectos, con renovar os modos. Pero, chegado o momento, aceptan pactar, minimizar danos, retellar faiados e cousas polo estilo. Prefiren parolar en órganos que nin se sabe para que funcionan, que se comité federal, que se directiva nacional, que se congreso ordinario, que se que se: mecanos da vella política, inútiles para enganchar coas persoas que habitualmente ofrecen os seus votos nas eleccións. Eses aparatos, pola súa propia natureza, tenden a manter o status, a protexer ao que está xa instalado: apenas ofrece oportunidades para o cambio. Por iso fan mal os/as que pretenden orear mantas e colchóns en seguiren eses camiños: resultan sempre insatisfactorios. 
Hai momentos en que hai que dicir que non hai mus, en que hai que amosar as cartas de forma inmediata. As medias tintas conveñen aos conformistas. Non é tempo para pamplinas. E non me refiro ao vello Buster Keaton das nosas avoas, senón a estes mornos dirixentes que dan máis pena ca outra cousa no seu labor triste de opoñerense a un presidente da xunta tan escaso de miras, tan curto de preparación e vontade políticas, tan baleiro de case todo. Nada resulta máis deprimente que ver como a nada política pode governar un país sen que ninguén, na outra parte do parlamento, esa outra nada, poida ofrecer a máis mínima e convincente resistencia. Por favor, please: deixen paso.

12 dicembre 2011

NA DE MARCOS VALCÁRCEL



Colga Valcárcel
uvas o dez de marzo de dousmilseis. Toma do libro das horas a esencia da solaina: “felicidade tranquila e un pouco rústica, sen nada que sobre nin que falte”. Non tarda en pendurar algunha ponla máis, se cadra para mitigar calores. De seguido, aduce nomes propios, en homenaxes ou en pretextos: carballo calero ha ser un dos primeiros; díaz pardo, otero, piñeiro, casares, cuevillas, valle, e tutti quanti, coas verbas renacidas con columna de blog para a relectura e o debate. De frontispicio, coma na academia platónica, coloca unha frase de risco, non sempre vincente nas lideiras que acubilla, pero admitida por certa: ser diferente, ser existente.
A fértil questione della lingua comeza con grazas/gracias. Encende sempre a solaina. Coa primavera, as imaxes son raiolas que quecen. As de corpos case sempre espidos, inadvertidos polo veo da arte. Tamén a de rostros femininos, fotografiados no seu esplendor de musas: johansson, kidman, bellucci. Se cadra, thurman. A iluminación acompaña case sempre un poema ou unhas liñas de recreo e belleza.
Do dezanove deste marzo é a nota inicial sobre música: aínda se ignora a ferramenta do enlace, pero escóitase entre palabras a lennon. De moito antes, case do comezo, alenta o cuidado das viñas mozas: o don da ebriedade nas rúas ou a instrucción insatisfeita. Ás veces, salienta unha redención poética: convoca estudiantes para pronunciar versos en alto, a modo de conxura lírica. Vai ser bálsamo pero tamén oase. A literatura, toda a literatura, sobrancea polo blog con cadros de ghirlandaio ou tiziano, chagall ou laxeiro. De cando en vez, cada vez máis, lembra un filme e nel a pequena memoria dun pasaxe, a dun aceno moral: non poucas con restitución de infancia ou mocidade. A cinefilia amósase no intre anterior á intelectualización cabal: no pulso máis emotivo.
Cedo amanecen os trolls, os anónimos airados. Cedo tamén ceden: fuxen ou mitigan o pulo. E pulen o ton e a nervadura do verbo. Antes das cen anotacións, parabéns e benvidas; tras abril, os comentarios. Tímidos, amables; aos poucos, ousados, rebeldes. De maio, o debate primeiro prolongado: cincoentaecinco comentarios, nin siquera curtos, en forma de saetas e lanzas envelenadas. O blog agocha outros blogs, ponlas que se multiplican: beiras, que aparece na semán da estrea, leva a palma: protagonista eminente do blog, merecería honor como pedra involuntaria de escándalo; monxardín proporciona munición engadida: a política (entre elas, a éuskara conspicua), a deriva dos costumes, a aprensión do tempo. E o folión aínda arde.
Galicia, en todo, é uva perenne. Letras, historia, roteiros, xornalismo. O blog axiña albisca aire de enciclopedia. Traslada traballos, fornece fotografías,  hospeda hortas e portas, ofrece pan e coitelos, agasalla, con mans serenas, anales e andoliñas. A expansión do idioma, a afouteza contra os fanatismos, a preguiza moral dos gobernantes, a virtude do diálogo, a revelación das amizades ou das admiracións. En todos os paus, xenerosidade a solainas.
Releo o blog, para lembrar estes anos, e non dou medida a magnitude do escrito. Traducido a páxinas familiares, o volume resulta prodixioso e o esforzo de Marcos Valcárcel, admirable. Nós, que entramos, poñemos puntos (tortos) aos ies, laretamos de máis, ensaiamos algunha prosapia inútil, litigamos sen límite, sumamos pródigos negro sobre branco neste idioma, cómplices ao cabo desta enchenta cordial. Gústanos acompañar esta mesa que sombrea a parra coa parola encesa e a ollada agradecida.
Nós, que entramos na de Marcos, comprendemos o paradiso: onde hai uvas sempre dan ganas de quedarse, de permanecer para sempre.  

Nota: Isto escribín hai case dous anos. Hoxe garda, creo, completa vixencia. Longa vida ás uvas na solaina e a Marcos Valcárcel na súa lembranza. Non poderei estar esta tarde na súa homenaxe no seu Liceo do seu Ourense. Vaia para el este recordo emocionado e para os seus amigos e para os seus familiares que estarán alí unha forte aperta. 

9 dicembre 2011

POSTCARDS FROM ITALY OU COMO SER FELIZ COAS TROMPETAS DE BEIRUT

UN APLAUSO PARA O GOVERNO DA XUNTA DE GALICIA


A Xunta de Galicia parece que por fin pon algo de cordura á implantación de graos e másteres na comunidade autónoma chamada galega. Durante moito tempo, dominou entre o mundo universitario galego a sensación de que a Xunta podía establecer unhas laxas reglas de xogo, saltadas con evidencia e descaro polas distintas universidades en nome da sacrosanta autonomía. Da derradeira fornada de graos sairon enxendros propiciados pola picaresca xenuina do gremio: aquela limitación de 25 alumnos/as en primeiro curso foi saltada polos fosburys habituais, espertos en lampedusismos de toda índole. 
Non sei se agora a decisión, aprobada hoxe e publicada en DOG, de que 50 serán os alumnos/as mínimos para o grao (45, Pontevedra, Lugo, Ourense) e 20 para o máster vai ser tomada de forma absolutamente rigorosa ou se algunha trampiña ha poder desfigurar o intento de seriedade neste caso. O certo é que, entre outras cousas, falta facía que nesta cuestión concreta (noutras agora non entro) alguén acoutara as ledicias da mal chamada autonomía universitaria. 

Nota: para os e as que negaron a posibilidade de facer un único grao serio e coherente (porque cumprían os seus requisitos de 25 alumnos/as e os demais que arrearan) e agora observan espantados que non teñen para manter un máster e solicitan unidade vai o meu recordo, co engadido da famosa locución que comeza "Arrieritos somos". E os galegos, como se sabe, aínda máis.   

REMBRANDT, ERMIDAS RUSAS E CALLOS Á MADRILEÑA


Nunca antes fora ao Prado, desde a reforma dos xeromes. Sempre había unha cola disuasiva. Pero desta vez, con grandísima sorpresa, entrei sen agardar nada. E por riba, cun horario para visitare a exposición sobre o ermitaxe moi axeitado. Matei o tempo ata a exposición mirando as paisaxes lonxanas que adoitan encher os cadros históricos, nos currunchos deses lenzos abafantes de Tintoretto ou de Tiziano. Escoitei falar aos turistas brasileiros e italianos que estes días andaban por alí en masas tranquilas. Matinei en que agora no Prado hai moitos máis guías ou que alomenos hai máis xente desexosa de deixarse guiar por voces expertas na contemplación dos cadros. Mirei os cadros de sempre, con ánimo de capataz que cuida que todo estea en orde, e fun aos sotos do novo edificio para mirar os obxectos do esplendoroso museu de Petrogrado. Gustei moito da solución de Moneo ao vestíbulo e ás dependencias xerais; tamén da disposición dos materiais na exposición, clara e diáfana; admirei un Rembrandt que valía toda a exposición e unhas vedute de san Petersburgo que afianzaron en min o desexo de voltar polas terras rusas (despois de viaxar alí en plena perestroika) e ver por primeira vez aquela fermosa cidade do Báltico. A mostra estaba completamente chea na mañán do sábado, con xente moi variada e tamén con numerosos grupos arredor de guías, predominantemente novos/as, de cálidas explicacións e moi amable disposición de ánimo: atopo este novo costume como moi saúdable e posiblemente coma un signo do interese que a cultura suscita sempre entre a cidadanía. Unha visita ao claustro dos xeromes (coa parafernalia españoleira de colocar as estatuas dos principais monarcas deste país) deu fin á visita interior. Saímos á friaxe novembrina de Madrid, contemplamos desde o edificio Villanueva os xardíns que rodean o Prado, co horizonte do Ritz, da Academia e dos Xeromes (brillantes, como de cidade riquísima), cheiramos o arrecendo das sebes que ornan a parte de atrás do Museu e baixamos cara ao Xardín Botánico. Era tarde: agardaba o amigo X nas cuevas de Luis Candelas e toda a Cava Alta co seu callístico esplendor.   

7 dicembre 2011

PURGATORIO, DE ELÍAS E MORTENSEN

Houbo tempo, na tournée anual aos madriles do meu corazón, para visitare as Naves do Español, o espazo escénico xurdido da transformación intelixente do edificio de aire mudéjar do Matadero de Madrid (1911), nas beiras do Manzanares. E foi para admirar a actuación soberbia e inesquecible de Viggo Mortensen e Carme Elías a partir dun texto complexo, algo ampuloso, do escritor arxentino Ariel Dorfman. O local, pequeno (calculo que unhas dúas centas localidades en grada) pecha, dá calidez ao esceario e logra por momento oprimir a propia agonía tráxica dos personaxes. Cando entra o público, un cuarto de hora antes do comezo da obra, Mortensen e Elías departen (non sei se dramáticamente xa) no esceario. Mentres o público vai acomodándose, eles móvense polo chan cadrado, iluminado en prata metálica, con pretensión de hixiénico ascetismo. A sinxeleza do atrezzo, unha mesa de consulta, un catre sobrio, compromete a desnudez dos protagonistas. A iluminación, apenas modificada ao longo da obra, confire aire próximo ao desenrolo da obra. Esta, dividida en tres actos algo matemáticos, con recorrencias e paralelismos moi marcados e algo esperables, ofrécese con envolturas constantes, con diálogos circulares, redundantes se acaso, en ocasións demasiado solemnes, probablemente condicionados pola dependencia temática da obra da Medea de Eurípides e do xénero tráxico con evidencia. Esa mestura, de elocución clásica, con cultismos estraños e perífrases estravaganges, e de moderno coloquialismo, non sempre funciona, e fai que, ao meu xuízo, a obra se prolongue de forma innecesaria. Tampouco é que a min o tema do perdón, a redención, a rendición de culpas, o arrepentimento, a penitencia me interese moito. E menos con esa intensidade tráxica, para min sempre algo impostada. Pero, con todos estes inconvenientes, Purgatorio, que así se chama a obra, resulta moi eficaz: mantén en tensión ao público (cunha intriga algo anunciada, pouco enigmática) e consegue que pasemos uns instantes de plena felicidade vendo actuar a eses dous monstruos da representación dramática. Por eles e por ese espazo que convida á envexa, paga a pena cruzar medio país e desfrutar de estas case dúas horas fantásticas. 

6 dicembre 2011

AMAZÓNICO


Hai unhas semanas comecei a miña relación comercial con Amazon.es. En especial porque podía por fin conseguir os libros en italiano que ningunha outra plataforma me permitía: a Feltrinelli non serve fóra de Italia. Din os meus datos, solicitei uns tres libros e, cunha rapidez abraiante, a tal empresa americana entregábame o pedido dous días despois, de xeito gratuito. Pedín despois outros dous libros españois e mais unha película, con idéntico resultado para min abraiante en rapidez e eficacia de servizo. 
Mais, coa chegada do servizo de kindle (que non teño) e coa incorporación lenta pero irreversible de vendas de ebooks, a miña relación comercial con Amazon tórnase aínda máis alucinante para os meus miolos ultrasensibles aos prodixios cibernéticos. Coma xa tiña dados de alta os meus datos comerciais, bastou un simplícisimo clic para que no ecrán do ipad (agasallo de cumpreanos que aínda non fun quen de agradecer suficientemente) aparecesen os dous libros que solicitara, a un prezo sensiblemente inferior ao proposto para o papel: para sermos máis exactos, a metade. 
Xa lin un deses textos, co sorriso de felicidade nos beizos, e vou pola metade do segundo e abofé que xa estou en condicións de asegurar que xa me teñen conquistado para a causa. E iso que insisten tanto en que dana a vista (coma se o ordenata que ilumina os meus ollos non o fixera nestes case vinte anos que levo diante del) ou en que non ten o roce ese fetichista (ou non fetichista, pero sentimental) do papel ou do cheiro a madeira infinitamente prensada. Eu, que carezo desa sensibilidade (como de tantas outras), enzóufome feliz en tal leitura e trato de frear o meu impulso natural a estar pedindo dese xeito, demasiado sinxelo, demasiado doado, libros para os meus sentidos. 
Fago constar e dou fe deste novo pracer, aínda sen aproveitar ao máximo (hoxe descubrín que podo compartir pasaxes que me gustan especialmente a través das redes sociais). Non sei se vai ser o futuro: para min xa é pasado desde antonte, cando rematei, con ledicia íntima, o novo libro de Elvira Lindo sobre o meu Nova Iorque querido e quedei plenamente satisfeito.