É tempo oportuno para comentar Os libros arden mal de Manuel Rivas, despois do momento inicial de presentacións e reseñas críticas nos xornais e á vista da extraordinaria serie de premios acadados nos últimos días. Extraordinario polo número, pero, sobre todo, pola razón repetida en case todos eles de outorgar o premio pola excelente calidade literaria da obra, constituida en referente e fito da literatura galega recente. Poucos libros acadan semellante recepción crítica no mesmo instante da súa aparición.
A maior parte das críticas xornalísticas repara no argumento da obra e, alén diso, na reivindicación implícita do republicanismo como modo libre de comprender un mundo. Ao tempo esa reivindicación comporta unha radical denuncia dunha usurpación moral, persoal: a derivada do levantamento militar contra o réxime democrático. Rivas, que comeza o seu relato coa queima de libros na dársena de Coruña, recrea de modo especial tres mundos: o de Casares Quiroga (centro burgués de Coruña), o dos persoeiros do novo réxime (a claustrofóbica casa do xuíz Samos, coa súa cripta) e o dos movementos anarquistas do alfoz (ar libre no que se moven tantas persoaxes perseguidas) coruñés de Elviña.
Os lectores da obra de Rivas tenden a interpretar as persoaxes do libro como encarnacións do pensamento republicán, pero, ao meu xuízo, eses persoaxes ocupan sempre o primeiro plano, de tal xeito que a ollada sobre aquel mundo non se proxecta sobre as ideas ou sobre os debates sociais, senón sobre unhas persoas que viron destruido o seu mundo. Unha das características de Os libros arden mal é que, malia seu contido simbólico nalgúns casos, o relevo dos individuos supera á contenda ideolóxica. Individuos, ademáis, que aparecen acompañados sempre de atributos (obxectos, animais, plantas) que arraigan os homes á terra, entendida esta como xeografía humán.
O libro é presentado case sempre coma unha defensa da figura de Casares Quiroga. E tamén coma un recordo (non sei se apoloxía) dos ideais e utopías fermosamente descritas dos anarquistas, cifrados no mundo dos ateneos libertarios. A defensa ven pola vía indirecta da mostración da indefensión duns homes, tomados de un en un, fronte a un sistema dotado dunha maquinaria opresiva. Non sei se Rivas quixo amosar esa abismal desigualdade do poder, pero creo que en Os libros arden mal hai un fío compasivo (unha das materias esenciais da obra de Rivas: a piedade) sobre o débil, o fráxil enfrontado ao lume enceso unha tarde calquera de Xullo e animado permanentemente durante anos. Rivas reúne, desde este punto de vista, os episodios de persoas concretas, víctimas (non dun só día, senón constantes) dun tempo de xenreira.
O modelo de vertebración de todo o relato adopta o esquema da novela de intriga, mesmo de folletín, con elementos da narración policiaca. Pero esta queda desdebuxada baixo a materia lírica que orna o relato. Parece, nalgúns casos, pero é percepción miña, que a Rivas a historia que semella xunguir todas as pezas resúltalle molesta. E por iso agocha esas pegadas; disimúlaas coa técnica do suspense, da elipse, da reticencia. O resultado é aínda máis rico.
Lectores devotos de Rivas confesan que ao libro lle sobran algunhas páxinas. Acostumados á escrita máis breve do autor, leron o libro coa sensación de que non remataba nunca. E, ao contrario, para os que disfroitamos co libro, esa sensación de que o libro remata é, sen dúbida, de mágoa. Porque ben puidera seguir Rivas contando sen parar e arrimar historias á historia. Rivas constrúe o libro en numerosos capítulos breves (non sei se lle cadra esta categoría): noventa, se non conto mal, organizados de forma semellante. Cando Rivas presentou o libro en Vigo (supoño que faría o mesmo noutros lugares, pero aquí veu con tangos nunca mellor cantados), leu varias pasaxes. Nalgún caso, leu un capítulo enteiro. Con este xeito de lectura, o capítulo parecía ter vida propia, coma un conto autónomo. O libro, concebido deste xeito, adquire en cada capítulo unha autonomía notable, cobrada ademáis dun xeito similar. O capítulo comeza moitas veces coa presentación das pezas (non necesariamente persoaxes: tamén imaxes, estampas, sentencias), aparentemente desordeadas, que pouco a pouco, no fluir e desenrolo do capítulo, van sendo enlazadas sutilmente coa mán dun poeta, para rematar, de forma circular, con todas as pezas axustadas. O seguinte capítulo repite o esquema, con outras pezas e así sucesivamente. O engarce entre capítulos é cometido do lector, que, ás veces, abrumado pola primorosa elaboración de cada capítulo, esquece a tarefa. O libro, plantexado desta forma, pode rematar cando o autor o precise (os meus amigos admiten que cando o lector o precise), xa que a vertebración cronolóxica, o relato policiaco, chega a ser o de menos, asoballado pola extraordinaria tensión poética de cada secuencia. Os libros arden mal é, neste sentido, unha especie de marea continua (e interminable) de ondas diversas (extensos poemas en prosa, que coma as ondas tenden á circulariedade) que proporcionan ao lector un pracer literario insólito.
Que viva Rivas e que escriba Rivas por moitos anos.
A maior parte das críticas xornalísticas repara no argumento da obra e, alén diso, na reivindicación implícita do republicanismo como modo libre de comprender un mundo. Ao tempo esa reivindicación comporta unha radical denuncia dunha usurpación moral, persoal: a derivada do levantamento militar contra o réxime democrático. Rivas, que comeza o seu relato coa queima de libros na dársena de Coruña, recrea de modo especial tres mundos: o de Casares Quiroga (centro burgués de Coruña), o dos persoeiros do novo réxime (a claustrofóbica casa do xuíz Samos, coa súa cripta) e o dos movementos anarquistas do alfoz (ar libre no que se moven tantas persoaxes perseguidas) coruñés de Elviña.
Os lectores da obra de Rivas tenden a interpretar as persoaxes do libro como encarnacións do pensamento republicán, pero, ao meu xuízo, eses persoaxes ocupan sempre o primeiro plano, de tal xeito que a ollada sobre aquel mundo non se proxecta sobre as ideas ou sobre os debates sociais, senón sobre unhas persoas que viron destruido o seu mundo. Unha das características de Os libros arden mal é que, malia seu contido simbólico nalgúns casos, o relevo dos individuos supera á contenda ideolóxica. Individuos, ademáis, que aparecen acompañados sempre de atributos (obxectos, animais, plantas) que arraigan os homes á terra, entendida esta como xeografía humán.
O libro é presentado case sempre coma unha defensa da figura de Casares Quiroga. E tamén coma un recordo (non sei se apoloxía) dos ideais e utopías fermosamente descritas dos anarquistas, cifrados no mundo dos ateneos libertarios. A defensa ven pola vía indirecta da mostración da indefensión duns homes, tomados de un en un, fronte a un sistema dotado dunha maquinaria opresiva. Non sei se Rivas quixo amosar esa abismal desigualdade do poder, pero creo que en Os libros arden mal hai un fío compasivo (unha das materias esenciais da obra de Rivas: a piedade) sobre o débil, o fráxil enfrontado ao lume enceso unha tarde calquera de Xullo e animado permanentemente durante anos. Rivas reúne, desde este punto de vista, os episodios de persoas concretas, víctimas (non dun só día, senón constantes) dun tempo de xenreira.
O modelo de vertebración de todo o relato adopta o esquema da novela de intriga, mesmo de folletín, con elementos da narración policiaca. Pero esta queda desdebuxada baixo a materia lírica que orna o relato. Parece, nalgúns casos, pero é percepción miña, que a Rivas a historia que semella xunguir todas as pezas resúltalle molesta. E por iso agocha esas pegadas; disimúlaas coa técnica do suspense, da elipse, da reticencia. O resultado é aínda máis rico.
Lectores devotos de Rivas confesan que ao libro lle sobran algunhas páxinas. Acostumados á escrita máis breve do autor, leron o libro coa sensación de que non remataba nunca. E, ao contrario, para os que disfroitamos co libro, esa sensación de que o libro remata é, sen dúbida, de mágoa. Porque ben puidera seguir Rivas contando sen parar e arrimar historias á historia. Rivas constrúe o libro en numerosos capítulos breves (non sei se lle cadra esta categoría): noventa, se non conto mal, organizados de forma semellante. Cando Rivas presentou o libro en Vigo (supoño que faría o mesmo noutros lugares, pero aquí veu con tangos nunca mellor cantados), leu varias pasaxes. Nalgún caso, leu un capítulo enteiro. Con este xeito de lectura, o capítulo parecía ter vida propia, coma un conto autónomo. O libro, concebido deste xeito, adquire en cada capítulo unha autonomía notable, cobrada ademáis dun xeito similar. O capítulo comeza moitas veces coa presentación das pezas (non necesariamente persoaxes: tamén imaxes, estampas, sentencias), aparentemente desordeadas, que pouco a pouco, no fluir e desenrolo do capítulo, van sendo enlazadas sutilmente coa mán dun poeta, para rematar, de forma circular, con todas as pezas axustadas. O seguinte capítulo repite o esquema, con outras pezas e así sucesivamente. O engarce entre capítulos é cometido do lector, que, ás veces, abrumado pola primorosa elaboración de cada capítulo, esquece a tarefa. O libro, plantexado desta forma, pode rematar cando o autor o precise (os meus amigos admiten que cando o lector o precise), xa que a vertebración cronolóxica, o relato policiaco, chega a ser o de menos, asoballado pola extraordinaria tensión poética de cada secuencia. Os libros arden mal é, neste sentido, unha especie de marea continua (e interminable) de ondas diversas (extensos poemas en prosa, que coma as ondas tenden á circulariedade) que proporcionan ao lector un pracer literario insólito.
Que viva Rivas e que escriba Rivas por moitos anos.
2 commenti:
É curioso, agora que se fala tanto da fin da literatura sobre a guerra que apareza unha obra tan aclamada. Será o canto de cisne? Eu é un dos moitos libracos que vou deixar para o verán.
Fabuloso comentario crítico e concordo co remate: "Que escriba Rivas por moitos anos".
Posta un commento