FADIGATI, PONTELAGOSCURO E DETECTIVE CREPUSCULAR

Non pensaba regresar de novo a Bassani se non fose porque o Detective Crepuscular, nun spoiler de primeiro orde, mencionase Pontelagoscuro e estimulase a recente memoria do meu día de ferragosto. As bicicletas estaban preparadas no patio da casa de Ruggero e Emanuela, axeitados os sillíns, colocadas as mochilas con escaso avituallamento en plena canícula italiana. Saímos pola longa avenida de Porta Mare, deixando á nosa esquerda, a piazza Ariostea, con feituras de circo romano e a columna coroada pola estatua do poeta no medio do verde e das ringleiras de álamos; o Palazzo dei Diamanti, a igrexa de san Cristoforo, e, deixando á dereita, o terreo imaxinario do grande parque dos Finzi-Contini, que, por crermos ao narrador de Bassani, debía de ocupar case a cuarta parte (a superior esquerda no plano) da parte amurallada de Ferrara. Nunha pasaxe do libro, os protagonistas recorren o xardín ata o final, ruben o muro e contemplan desde alí arriba o movemento dos trens: todo iso posible se atendemos a estas dimensións case de selva ou bosque con que aparece descrito. 

Saímos da cidade por unha vía para bicicletas, paralela á estrada que vai a Pontelagoscuro. Aos poucos metros, a vía, de terra branca, sepárase uns trinta metros da estrada por entre árbores e lugares case idílicos. Non tardamos moito, porén, en entrar nunha zona algo máis industrial: naves comerciais, pechadas por completo neste domingo de verán, pequenos párkings algo abandoados acompañan a impecable vía. Por un momento, temos que incorporarnos á estrada, xusto antes de entrar na poboación de Pontelagoscuro. Á esquerda varias chimenés das fábricas petroquímicas e refinarías de azúcar. Á dereita unha pequena bifurcación para atopar o centro da vila. Non hai apenas ninguén. Pasamos tranquilamente polo medio e voltamos á estrada de novo. A apenas douscentos metros e, tras unha lixeira costa en curva, atopamos a ponte de ferro construida nos anos corenta, similar á que podemos mirar en Ossessione. Alí paramos a contemplar o ancho río: pouco tempo, porque decidimos recorrer a Destra Po, unha estrada asfaltada especialmente reservada para os longos paseos en bicicleta ao longo do fiume. A estrada leva a Ravalle e a Occhiobello, dúas das vilas máis coñecidas desta parte do grande esteiro padano, pero un pequeno chubasco de chuvia cando pasabamos baixo a ponte da autoestrada para Venezia fai que rematemos antes o camiño. Baixamos ata as ribeiras do río por medio dos chopos aliñados (ese paisaxe para min familiar de Toral de los Vados), se cadra recén prantados pero idénticos a aqueles que aparecen na festa case arcádica de Novecento ou na escena da mesma película en que as mulleres perseguen e acribillan a Attila e Regina (min. 5) Esa mesma paisaxe de diques, de canles, de camiños estreitos sobre os dorsos da terra que vimos tantas veces no cinema italiano, con néboa ou sen ela, aparecen desde a altura das bicicletas coa belleza agardada. É xa tempo de comer algo e voltamos á ponte para cruzar cara o outro lado, xa o Véneto, onde unha grande barcaza ofrece táboas e mesas para o xantar. A calor húmida é abafante, pero corre sobre o río unha brisa agradable. O restorante frota e abala sobre as augas pardas do Po. Pedimos algo de beber, picamos algo, non moito, porque todo está reservado: tomamos o café contemplando as mesas ateigadas de xente da zona, grupos de familia que veñen celebrar a madonna de agosto e parellas de xubilados silenciosos que miran a tele e que comen calamares, mexilóns ou risotto. Despois de xantar, reanudamos a pedalada, desta vez pola Sinistra Po, por unha estrada que simula as curvas do río, desprotexida do sol que cae inclemente. Non temos máis opción que baixar por unha pequena pendente cara o río de novo; de novo baixo os chopos para tomarmos aire, o pouco aire, case nada, que corre entre aquelas altas árbores. Ao pouco tempo, chega un coche. Del baixa un home algo groso co seu fillo. Aparcan ao noso carón e quitan do maleteiro unhas cañas de pescar e unhas sillas pregrables. Saúdan e baixan ao río, a unha parte do río cuberta de area que pisan con resolta decisión. Meten os pes ata os xeonllos e camiñan ata o medio do río. Alí botan a caña. Decidimos regresar cando o sol se agocha tras as nubes dunha posible tormenta. Non lembro en qué momento do recorrido saquei a camiseta para ir espido e aproveitar que o aire cálido africano do ferragosto puidera aliviar o súor. Sabía por tantas indicacións de vello que non era unha boa idea, pero sabía que nunca esquecería aquel íntimo momento de liberdade no medio medio da pianura padana. 
Lin ese final de Fadigati na novela de Bassani dous días máis tarde. Pontelagoscuro xa non era o lugar máis próximo a Ferrara para visitar o Po. Xa non era unha efémera referencia xeográfica (se cadra para a novela, simbólica) nun xornal lido de casualidade polo narrador dos Occhiali d'oro. Era aquela ponte, aquel río manso pero corpulento, aquelas ribeiras de chopos e areas que semellan lama, era a sensación do aire quente no peito ribeira do Po.