UNHA HISTORIA QUE (NON) VOU CONTAR

Non o lera antes. Sabía apenas da súa existencia polas portadas dos libros e polos comentarios que de cando en vez xurdían na conversa. Pero nunca lera nada de Cid Cabido, antes ca proceder eu a lectura vertixinosa do seu último Unha historia que non vou a contar. Por iso, pido desculpas polo comentario exento desta novela, sen ter en consideración anteriores mostras da súa traxectoria. Tratarei de subsanar tal lagoa, sobre todo despois de ler esta que se devora en pouco tempo e tira do lector desde o principio ata o final.

Devórase porque, entre outras cousas, o narrador da historia e protagonista dela, de iniciais CC, proponse desde o comezo narrar con retranca a súas propias indagacións na procura de información sobre un asasinato ocorrido en Vigo en plenos setenta, xusto antes da morte de Franco. O libro narra o proceso previo á narración, e mesmo ao estado de calquera rascuño de texto. A narración dese ondulante e tatexante periplo constitúe a propia novela. O título, aínda que enganoso e paradoxal, remite a esa metaconstrucción narrativa, neste caso negada e discutida pero ao cabo resolta. Pode semellar algo innovadora esta proposta (non sei se a intermediación editorial pode levar a certo engano coa indicación dunha aposta novidosa), pero parece asentarse na esencia da teoría narrativa aristotélica que afirma a condición mentireira da literatura baixo a especie de verdade. A suspensión de calquera certidume coloca o punto final ao libro.  

O máis interesante da novela de CC, desde o meu punto de vista, é a súa vontade de non estilo: ou sexa unha sofisticada vontade de evitar estilo, malia o seu aparente desleixo o displicencia narradora. O relato desmañado (non sempre, por certo) ten achádegos sobresaíntes, pero non deixa de ser unha aposta artificiosa (moi gorentosa, xaora), por moito alonxamento que un procure do que se dá en chamar linguaxe poética. O humor na narración da propia vida (retranca que, tamén, por certo, vai remitindo a medida que vai avanzando a historia, en paralelo á disminución, por fortuna, creo eu, de anécdotas ou comentarios chistosos ocasionais e pouco relevantes) enriquece ese relato, como resultado da moi ben tratada distancia irónica que o narrador impón ao seu protagonista, un nugallán de comportamento errático, que, a pesar diso, ten un éxito notable entre as mulleres que habitualmente atopa nas barras dos bares. A presencia destas localizacións (ou directamente de locais, algúns deles moi queridos para este comentarista) nocturnos favorece un nivel de simpatía (ás veces empatía: non é o meu caso) entre o lector (e lectora) e o narrador (cun rol moi masculino, creo eu) que Cid Cabido crea.

A aventura pesquisidora do protagonista enlea (máis ca tece) os fíos da historia que se pretende (con pouco afán) contar. Esta -que ten que ver cun crime, algo escuro, propiciado por unha incerta combinación de ciumes ou de axuste de contas- aparece contada desde distintos puntos de vista, baixo a fórmula documental de entrevistas cos protagonistas máis próximos ao crime. As declaracións destes personaxes configuran boa parte do relato e constitúen, ao meu xuízo, o mellor da novela, cunha composición de diálogos moi fieis ao rexistros coloquiais (mesmo na súa demora ou na súa dispersión: se non fose por procura de fidelidade diría eu que semellan guións de Tarantino) e cheos de subtiles modulacións da verdade da historia. As contradiccións, as diferencias, as distintas perspectivas dunha mesma historia ofrecen ao lector a liberdade de elixir ou de recrear a historia que se supón verdadeira e que non é máis que a suma (incluso acoutada, xa que resultan inesgotables as posibles fontes) das varias visións sobre o mesmo feito. Unha suma, que, ao cabo, resulta insatisfactoria. Como non podía ser menos.

Pero a novela non queda na (non) aclaración do sucedido, senón que afonda no contexto histórico de crise previa ao final do franquismo, cos ecos de Reace e doutros escándalos financeiros e coa inevitable sensación de decadencia dun modo de dominar unha cidade. Así, Vigo constitúese nesta novela de CC nun protagonista máis, moi atractivo e propio dunha novela que se reclame plenamente contemporánea. Non vemos, como en tantas outras novelas, unha cidade telón, un mero esceario que outorga costumismo ou rango amable ao relato: CC prefire a análise da intrahistoria dun tempo e dunha sociedade xa rematados, non só a partir da voz do protagonista narrador, senón dos excursos perspicaces que as personaxes entrevistadas pronuncian a propósito dun detalle calquera da historia. A memoria deles é como unha cámara de Magar apostada nas casas ou nas pensións do Vigo de 1974. 

Para os que vivimos en Vigo, algunhas pequenas chiscadelas son moi de agradecer, pero para os que non viven aquí esta poderosa narración convida a pensar que hai en Vigo cidade para (grandes) novelas. Que hai moita cidade para narrar. E que CC soubo con este libro narrala, collendo un crime como pretexto, un ghicho algo perralleiro (non sei se é moi viguesa esta palabra como di CC) para lembrala e unha deliberadísima vontade de non estilo para poñela por escrito. 

Nota: se Salinger dá, aínda que sexa un pouco, en Vargas, arrasa nas librerías.