NÁPOLES 1

Hai apenas cinco días que regresei de Nápoles. Pasei alá case un mes, vivindo nun apartamento no barrio de Sanità. Un barrio como gustan de chamar os napolitanos popular, pero que, para o quen o visita por primeira vez, pode suxerir outras categorías. Non vivía no núcleo do barrio senón máis ben nunha das rúas que o atravesan, con aire de antiga canle de río que baixa de Capodimonte. De feito, un dos días baixei do museo polas pendentes do barrio por lugares que ofrecían unha vasta vista da Campania máis chá. O apartamento estaba nun primeiro piso pero tiña saída sobre un patio amplo, rodeado doutras vivendas con balcóns xenerosos de prantas e roupa a secar e sobre todo dunha alta muralla que convín en considerar medieval, século XIII por apurar algo, que servía de horizonte. No patio florecía un limoeiro e unha laranxeira, entre xeranios e rosas, que me comprometín a regar. O lugar antollábaseme estrano pero axiña, como case todo en Nápoles, tornouse familiar. 

Cheguei un sábado despois de comer e non tardei demasiado en saír á rúa a saborealo todo. No camiño cara á casa pasara polo eterno mercado da via Vergini, aberto todos os días con desigual afluencia. Para saír de casa, preferín volver sobre os meus pasos e ver con máis calma aquilo. A voráxine é a velocidade habitual da vida napolitana, o vértigo, o frenesí. Non é fácil deterse nin poñer a proba unha certa compracencia visual. Debe un ollar as cousas como de esguello, velozmente, mesmo con disimulo, porque pararse revela en certo modo unha especie de desprezo, froito da incredulidade ou do abraio. Asombrarse é o normal para quen o visita de primeiras pero convén defenderse desa inclinación para non parecer molesto ao que habita con naturalidade aquelas rúas. O mercado napolitano, aínda que non difire en exceso doutros mercados igualmente ateigados e fértis, merece capítulo aparte pero polo de agora só direi que foi preámbulo da primeira visita artística: o Palazzo dello Spagnolo, un fermoso e singular edificio ao parecer concibido como posta luxosa para o camiño que levaba no século XVIII e XIX a Capodimonte desde Nápoles. O nome, ao parecer, débese a un propietario moderno de orixe española que o habitou unha longa tempada. Debe a súa fama tamén á beleza da súa escaleira e das hornacinas que conteñen bustos elegantes do século XVIII. Non sei se non deberá tamén a súa fama a que convive a excelencia das súas formas co feito, por outra banda xeral de Nápoles, de que no patio crecen sen medida as malas herbas e xogan ás cartas grupos de napolitanos que consideran necesario poñer escenarios fermosos aos seus timbas ao settebello, esa escoba italiana que dá fundamento ao sete de ouros, o sete velos da nosas vellas memorias de tafures.

Hace apenas cinco días que regresé de Nápoles. Pasé allá casi un mes, viviendo en un apartamento en el barrio de Sanità. Un barrio como gustan de llamar los napolitanos popular, pero que, para el que lo visita por primera vez, puede sugerir otras categorías. No vivía en el núcleo del barrio sino más bien en una de las calles que lo atraviesan, con aire de antiguo cauce de río que baja de Capodimonte. De hecho, uno de los días bajé del museo por las pendientes y laderas del barrio por lugares que ofrecían una vasta vista de la Campania más llana. El apartamento estaba en un primer piso pero tenía salida sobre un patio amplio, rodeado de otras viviendas con balcones generosos de plantas y ropa a secar y sobre todo de una alta muralla que convinimos en considerar medieval, siglo XIII por apurar algo, que servía de horizonte. En el patio florecía un limonero y un naranjo, entre geranios y rosas, que me comprometí a regar. El lugar se me antojaba extraño pero pronto, como casi todo en Nápoles, se me hizo familiar. Llegué un sábado después de comer y no tardé demasiado en salir a la calle a saborearlo todo. En el camino hacia la casa había pasado por el eterno mercado de la via Vergini, abierto todos los días, con desigual afluencia. Para salir de casa, preferí volver sobre mis pasos y ver con más calma aquello. La vorágine es la velocidad habitual de la vida napolitana, el vértigo, el frenesí. No es fácil detenerse ni poner a prueba una cierta complacencia visual. Debe uno mirar las cosas como de soslayo, velozmente, con disimulo incluso, porque pararse revela en cierto modo una especie de desprecio fruto de la incredulidad o el asombro. Asombrarse es lo normal para quien lo visita de primeras pero conviene defenderse de esa inclinación para no parecer molesto al que habita con naturalidad aquellas calles. El mercado napolitano, aunque no difiere en exceso de otros mercados igualmente abigarrados y fértiles, merece capítulo aparte pero ahora solo diré que fue preámbulo de la primera visita artística: el Palazzo dello Spagnolo, un hermoso y singular edificio al parecer concebido como posta lujosa para el camino que llevaba en el siglo XVIII y XIX a Capodimonte desde Nápoles. El nombre, al parecer, se debe a un propietario moderno de origen español que lo habitó una larga temporada. Debe su fama a la belleza de su escalera y de las hornacinas que contienen bustos elegantes del siglo XVIII. No sé si debe su fama a que convive la excelencia de sus formas con el hecho, por otra parte general de Nápoles, de que en el patio crecen sin medida las malas hierbas y juegan a las cartas grupos de napolitanos que consideran necesario poner escenarios hermosos a sus timbas al settebello, la escoba italiana que da fundamento al siete de oros, el siete velos famoso de nuestras viejas aficiones de tahures.    

BARES DE VIGO: LA CASINETA

Hai unha rúa moi pequena en Vigo que se chama Victoria: vai desde Carral á praza de Compostela. Presume ademáis de ter placa conmemorativa da victoria contra os franceses en 1809, colocada un século despois con alarde de bronce. Todos estes datos son relevantes para quen mira para arriba; pero se miramos en frente, á altura do ser humano, atopamos La Casineta, entre bar de tapas e restaurante informal, que anuncia fundamentalmente embutidos, queixos e xamón. O dono procede das queridas Extremaduras e destaca pola súa simpatía e locuacidade, non molesta e si ben agarimosa. En efecto, a oferta é estupendísima: morcón, lomo, xamón, chourizo son excelentes. Pero o máis rechamante do caso é que na carta, coma quen non quere a cousa, ofrecen ao mesmo tempo cochinillo e cordero lechal. Un non sospeita nin por asomo que neste local, destinado a ser espazo para pedir fontes de embutidos (cos queixos correspondientes), pode un comer un extraordinario cochinillo e un cordeiro ao forno fóra de serie. Menda para de cando en vez nos lugares castelás de referencia e pode afirmar que este da Casineta é moito mellor que case todos e iguala ao mellor que un poda imaxinar de Castela. Os viños que acompañan son moi bós e o servizo que atende é dun profesional difícil de atopar nestes tempos. Para quen teña o capricho destes manxares (para carnívoros, obviamente), xa sabe: nesta rúa (no medio do balbordo doutras ofertas gastronómicas) pode atopalos en grado de suprema calidad.    

LIÑARES: PAZO NIQUELADO

Pazos de propiedade privada en perceptible auxe (Faramello), en declive lento (Rivadulla) ou en abandono decidido (Quintela). Tamén pazos de titularidade pública, convertidos en contedores culturais, de calquera cousa, do que caia. Tal é o caso do de Liñares, que acubilla un museo do monicreque, un laboratorio arqueolóxico, unha sala de exposicións e mais o propio Pazo restaurado e baleiro de toda pegada histórica, se exceptuamos as propias pedras repolidas e afirmadas: unha desas intervencións, con fondos europeos ou do que sexa (crin ver o Goberno de España por algures), que paga unha deputación e que conservan como poden concellos ou a mesma institución provincial. O resultado en apariencia é espléndido. Os gastos gastados na reconstrucción dun pazo que foi referencia notable a finais do século XIX e comezos do XX, por onde pasaron esgrevias personalidades da vida pública galega, parecen ben empregados. Pero unha sensación estrana invade ao visitante: a de atoparse nun espazo sen gracia, sen demasiado interese, fóra do propiamente arquitectónico. O día era chuviñento, o campo estaba sen cuidar, o laboratorio estaba pulcramente pechado e a fonte do prado da entrada semellaba entregada a liques e verdellos por falta de atención. Pode que eu busque algo que xa levo na cabeza, pero o certo é que decepciona tanta prosapia para tan escasa substancia. Paga a pena parar alí o coche e dar unha voltiña ao seu redor pero máis nada. Isa é a triste realidade de moi boa parte destas intervencións culturais. De volta a casa aínda nos animamos a pasar pola casa de Colón en Poio, outra desas intervencionciñas con fastos máis ou menos acaídos. Fica pechada desde hai meses e anuncian reapertura ad calendas graecas. Ad calendas gallaicas máis ben.    

Nota: A foto é da fonte que está antes de entrar á verxa do Pazo. Garda, creo eu, un pequeno acertixo por riba da billa: BBYBT. Supoño, pero aquí queda.

O COCIDO DE LALÍN: ESE MITO

Fun a Lalín o outro día. Por inercia, rematei comendo cocido. Fun a un local afamado e, polo que nos deron, de xenerosidade abundante ata o pantagruélico e máis alá. Por suposto, nin cartas nin ostias: Cocido? Si. E aló que chegou todo, pero todo, todo. Cando digo todo, credeme: todo, incluidos terneira e polo, coma sempre sen explicación algunha. Por non falar dos postres: queixo marmelo orella filloa caña leitefrito e de regalo flan de café. Chupitos variados e cafés (coa cantilena consabida de máquina ou pota?). Todo: 25 euros por bandullo. Todo ben. 

Pero 

1. Os chourizos (ceboleiros e non ceboleiros, que para o caso tanto ten) estaban (demasiado) curados; 

2. Os garbanzos eran king size e por ende insípidos; 

3. O lacón, seco, amojamado; 

4. A orella e morro do animal, que xa ten delicto, duros; 

5. A terneira era de frebas áridas. 

Comer comimos coma o que somos e non podo dicir que mal: o conxunto era notable baixo, mais quedei defraudado do mito lalinense. Penso dar nova oportunidade (pode alguén dicir que xa vamos de retirada cocidista coa primavera) pero confirmei algo fundamental: seguro que se come en Lalín o mellor cocido do mundo pero nin por ser en Lalin pode un comer un bó cocido. A Lei do Cocido de Lalín ten a propiedade universal con cambiar cocido e Lalín polo que corresponda. 

Agora anímense a recomendarme, pero xa lles digo da miña exquisitez suma ao respecto: a priori, digan o que me digan, xa os teño tomado mellores. 

PAZO DE QUINTELA: FRAGAS DE CATASÓS

Os pazos dos que falei estes días eran de pago; os dous con sistemas manuais de recadación: con taquilla cutre nun caso e con estiramento de brazo para recoller no outro. Este do que falo hoxe é gratuito: é gratuito porque non se pode entrar. A visita realízase daquela maneira chamada á brava, toda desde o exterior, con achegamentos máis ou menos furtivos a pombal e hórreo e coa contemplación da finca desde o outeiro/castro onde está ubicada ata os lindes coas fragas de Catasós. Estou a falar dun pazo algo agochado, entre os distintos casais da freguesía de Quintela que dá nome (ou eso creo) ao edificio nobiliario. 

Distínguese a modesta grandeza do pazo pola cheminea, por un adorno algo sofisticado nunha xanela e por unha parte de atrás onde probablemente en tempos houbo corredor ou galería e agora hai unha longa balconada ao aire que dá a un patio enlamado onde corren as galiñas e se amorean ferramentas de labradío. 

Convén atreverse e mirar, rubir algún valado non moi alto e espiar entre as pedras o interior que semella ameazar ruina. E convén facelo por recoñecer relatos ou historias que traes contigo. A historia deste pazo é a da familia Quiroga e, por esa vía, a de Emilia Pardo Bazán mentres entre os dous houbo relación matrimonial máis ou menos estreita. Non contarei pormenores desta historia, pero non cabe dúbida de que a visita a este lugar (un vello castro, case con seguridade), perto dunha esplendorosa fraga, ameazada hai pouco por unha empresa eléctrica, se non permite facerse unha idea do sistema económico de finais do século XIX alomenos permite disfrutar dunha porción dunha paisaxe máis ou menos ordenada da Galicia campesiña, ao servizo da nobleza fidalga desta parte do mundo, agora en completo declive e abandono. Non está nada mal para esquecer por unhas horas outras arelas.      

BARES DE VIGO: O BUQUÉ

O Buqué foi insignia da barificación do casco vello. Abriu nese intre en que explotaba o ambiente de viños naquela parte da cidade, outrora maldita ou agochada para o turismo ou para os propios/as vigueses. Está no centro mesmo da movida, debaixo do reloxo da Colexiata, no cruce de moitos camiños. Bar de viños, sen carta de comidas, perfeito para os primeiros grolos, eses que entonan o corpo para o resto do tempo. Apenas unhas tostas como petisco de cortesía en espazos comunais, que permiten compartir cos/coas demáis bebedores a fantasía da diversión. O local exemplifica a moda hipster de reutilización de vellos materiais e a incorporación de novos clientes de trintaetantos, máis ben de posición algo acomodada. De difícil acceso en horas punta, ofrece terraza de postureo moi prezada e unha posición envexable para se sentar e deixar pasar o tempo sen presas nen débedas. Algo umbrío para os días de primavera, ofrece ao camiñante amplas xanelas para ver pasar as xentes e entreter este entretempo inestable que non remata por marcharse. Unha cálida esquina entre Triunfo e a Palma, ese umbilicus Vici.  

RIVADULLA: CAMELIAS, FERVENZAS E CAMIÑO DE OLIVEIRAS

O sábado esixía un colofón. O Pazo de santa Cruz de Rivadulla foi o elixido. Nunca estivera nel. O pazo dos Armada (o golpista), o pazo das camelias, o pazo de xardíns feraces e espontáneos, o pazo onde estivo convaleciente Jovellanos, o pazo dos camiños das oliveiras, o pazo central das terras do Ulla. Coñecía todo iso por referencias. A cancela estaba aberta e o breve camiño ata o pazo estaba ben cuidado: ao fondo agardaba un mozo duns dazaoito anos, se cadra menos. Era quen cobraba. Cheiraba a esterco e escoitábanse as vacas muxir dentro das cortes do pazo. A descripción daquela entrada pedía unha voz decimonónica e eu estaba por recorrer aquela natureza en apariencia abandonada. Digo en apariencia porque en realidade había un cuidado particular por deixar todo ao capricho da lei natural. Os carreiros do pazo semellaban arranxados, as regueiriñas parecían limpas de folla para o transcurrir ceibo das augas e as camelias, en distintos niveis de floración, non daban a impresión de desleixo, a pesar das flores murchas estradas entre a herba. Camiñamos á fervenza, recorrimos o sendeiro ao lado do río e tentamos lembrar como deberon de ser as baixas sebes de buxo que compoñían o vello xardín francés. Non tardamos moito en recorrer o entorno do pazo; a tarde enfriaba e conviña marcharse. Regresamos pola mesma estrada e paramos en Herbón, só por vermos ao sambenito botando auga polo peito. Aqueles tempos dos pazos non producen en min ningunha nostalxia, ningunha magoa sobre pasados gloriosos. Todo o contrario: un sentimento de desprezo sempre aparece en cada paso do camiño. A paisaxe rural de Galicia, dos últimos trinta anos, tampouco mellora esa sensación: desastre é a palabra que me acompaña. Un sábado de marzo foi día de pazos, propiedades de golpistas e de familias tristemente célebres: malia todo, non estivo nada mal visitar estas fermosas reliquias.