ALGÚN DÍA DA NOSA MOCIDADE

A Cesarín e a Isabel

A memoria enfraquece sobre datos, datas, tempos. Pero é viva cando se trata de lembrar a tarde en que quedamos en casa o meu irmán César, IPP e mais eu para vermos xuntos o que se anunciaba como novidade mundial, aquilo do que todo o mundo levaba falando había pouco tempo: o video de Thriller de Michael Jackson. Naquela época a contemplación dun video era sempre unha celebración, primeiro pola singularidade do novo formato, que xa lograra conquistar os ollos da mocidade, e despois pola presencia dun artista único como era xa daquela Michael Jackson, sobre todo para unha mocidade como a nosa, máis afeita (non todos obviamente, aínda que os gustadores do soul ou do funk ou mesmo da música disco non eramos moi ben vistos, por horteras, entre outras finezas que daquela se gastaban) á música digamos rock nas súas distintas facetas, nas que entraban o progresivo aquel que se levaba tanto (os supertramp que tanto ama o gran don Juan da bloguería andante), o protoheavy (os acdc que reviven este ano) ou punkies (os clash dos nosos amores), entre moitos outros. Aquel artista, que reunía varias virtudes nun só pequeno e afiado corpo (baile, voz, escenografía), logrou conmovernos. Era distinto: unha mistura de fred astaire e james brown, con rasgos de cyborg. 

O meu irmán quedou prendado para sempre daqueles movementos e non había día que non tentara reproducilos, con tocada de eggs incluida, para escarallamento xeral. Hoxendía repite con habilidade os acenos de Michael e é capaz de cantar coa voz de falsete todos os vellos temas do Thriller que ten mallao na casa.

Sempre sentín unha admiración especial (non exenta de doses por igual de noxo e mágoa) por Michael Jackson, pero estes días, de certa conmoción, descubrín que o que admiraba nel en realidade se atopaba na cara do meu irmán cando saía o seu nome na conversa. Nese momento, o meu irmán se paralizaba, levaba as mans ás partes e emitía un sonoro berrido como se comezara a cantar Billy Jean. Hoxe, que vén a vernos, agardo por esta resposta. 

Só con iso amaremos sempre a Michael.    

EUROCENTRISMO E ILUSTRACIÓN

Nas discusións sobre política internacional (a de Irán, por exemplo; pero hai pouco a de Venezuela), tarde ou axiña, aparece a palabra eurocentrismo. Sobre todo se esa voz procede de América e debate de calquera cousa. Como se se tratara desas palabras mantra que tranquilizan (narcotizan tamén polo relaxamento que producen na audiencia, que á súa pronuncia move a cabeza con asentimento feliz), sermos eurocéntricos/as é un delicto de lesa patria, sen saber moi claramente a que se refire. Baixo esa combinación de letras, aparece a culpa (non foelix) de todo. Ese ollar delincuente desde Europa convírtese en orixe e causa de toda desgraza. Pero, cando se pregunta para saber máis do termo, aparece un tatexante responder que á fin se funde cos termos de neoliberalismo ou colonialismo, que, á súa vez, tampouco son definidos de forma convincente, reducidos a un estribillo repetitivo de escasa o nula explicación. Se se reitera a pregunta, retórnase sempre ao punto de partida do eurocentrismo. Ou sexa, ao ónfalos mundi que condena á miseria ao resto do universo. 

Esa visión do mundo resulta para min (obviamente para min, porque son eu o que escribe) inaceptable. Europa non é ningún modelo político. En Europa (en realidade antes en EE.UU., como resultante dos colonizadores europeos alí presentes) se establece (con dificultades, sangue de séculos e óbices miles, ben recentes e mesmo actuais) un ideal político, democrático, asentado en conceptos como o de liberdade, igualdade e fraternidade, que, coas naturais matizacións, configura o seu propósito de vida social. O que eu entendo por eurocéntrico deriva da defensa dese conxunto de ideas políticas (non gusto do termo valores) que considero esenciais. 

Non fai falta dicir que nin en Europa nin en EE.UU. eses ideais foron conseguidos de forma completa. Algúns países (nomeadamente os do norte de Europa) acadaron niveis de democracia, benestar e liberdade ben notables; outros, non tanto. Pero o que se defende non é a forma de vida europea, senón os puntos en común que representan a ilustración e desenrolan os principais pensadores da Enciclopedia e o século das luces. 

O que pedimos para nós, co nivel de esixencia sempre máximo, pedímolo para outros países. Non entendo, neste punto, que esas ideas políticas non podan ser trasladadas a outros países. Non o entendo nin o entenderei nunca. Os dereitos humanos son universais e a loita pola liberdade (e a igualdade, ollo: o da fraternidade parece máis poético ca efectivo, pero podemos sumalo) é irrenunciable aquí e en Pekín. En Pernambuco e en Madagascar. En Ciudad Juárez e en Teherán. Non é unha civilización contra outra. É a civilización (a que deriva da defensa dos principios básicos da revolución francesa) contra a barbarie. O que desexo para min, deséxoo para todo o mundo.   

DICIAMOS ONTE

O asunto da gratuidade dos libros resulta moi revelador, case paradigmático, da posición política da esquerda neste país e dos seus contactos cos eleitores. Cando o bipartito decidiu a universal gratuidade de libros, acompañado do sistema de empréstimo, poucos progresistas comentaron en público (en privado todo o mundo semellaba a disgusto) a decisión adoptada. Á vista de moita xente, na que me inclúo, a medida non era igualitaria. Mais poucos falaron. Probablemente por non dar auga ao nemigo na trivial batalla de todos os días: o calificativo de demagóxica que empregaba a dereita era plenamente asumido en privado por moitos de nós. 

Agora que o PP asume curiosamente unha perspectiva máis axeitada (queda moita clase media baixa fóra; tamén é verdade), ao meu xuízo (no da compra non o teño eu tan claro o asunto, salvo que se establezan as cautelas necesarias sobre a proliferación absurda de libros de texto que logo nin se miran), os partidos progres vense obrigados a facer logomaquias inintelixibles (tanto BNG coma PSdG ven niso o limiar do futuro desmantelamento da escola pública, coma se eles durante os catro anos fixeran algo contra o privilexiado estatus de colexios privados ou concertados) para atacaren o que eles, cun planteamento de esquerdas, terían que ter feito. 

Aquí atopámonos precisamente co revelador que resulta o fracaso da solución bipartita naqueles asuntos nos que podían poñerse de acordo e asumir certos riscos de igualación social ou de practicar accións políticas de nítido contido igualador. Pois non, preferiron a demagoxia (que á larga convida á desconfianza dos propios e á burla dos alleos) a unha política rigurosa de reparto discriminatorio e por ende máis xusto das vantaxes económicas sobre artigo tan importante como o libro. E é revelador porque os seus electores calaron en público para non amosar quebras internas nin disidencias. Á larga tamén o silencio foi peor, porque larva un descontento aínda máis agudo e remata por renunciar a uns partidos que prefiren a masa acrítica case amazacotada có flexible electorado libre de xulgar as decisións concretas que se adopten. Con esa forma de actuar, case de costas ao debate público, pasan as cousas que pasan. Que hoxe teñamos que aplaudir ao PP (logo virán as tortas, pero o cortés non saca o valente) polo que outros non fixeron.   

 

GALLEGOS DE MIERES

Unha das vales máis fermosas de Asturias é a de Cuna e Cenera, unha especie de Shangri-la ao lado de Mieres, separado por un par de curvas da arrasada paisaxe da cuenca do Caudal, esgazada pola incontrolada explotación de minas durante séculos. Nese privilexiado e acoutado espazo, de prados verdísimos en pendente, casas recén pintadas de branco, adornadas con flores e culminadas con limpas tellas (sen esquecermos dos numerosos merendeiros a pe do río, baixo os bidueiros, onde tomar sidra), atópase a aldea de Gallegos, máis ben unha pequena pobra de pouquísimos habitantes que foi un tempo considerada "el pueblu más guapu d'Asturies" (concurso tradicional) e que engalana con primor as súas corredoiras, os hórreos, os corredores das casas ou as mesmas cortes onde asoman aínda as vacas que pacen por aquelas campas. 

O nome débese á presencia neste lugar (e noutro tamén a carón del, chamado Villar de Gallegos) dun grupo de freires galegos que chegaron onda alí polo século XVII (seica en 1666). Non teño moita máis información histórica sobre esta aldea: tratarei de buscar documentación adicional, pero si podo asegurar que se trata dun lugar digno de visitar, cuidadísimo, cunha arquitectura popular sobresainte, na que destaca o emprego dunha madeira rexa en case todas as partes da casa. E, sobre todo, a extraordinaria rotulación das súas rúas: a que aparece como ilustración deste post, adicada a Mirmano, ben merece, xaora, a visita.   

CORNARO PISCOPIA

Onte ao final do discurso de padriño lembrei a figura de Elena Lucrezia Cornario Piscopia, a aristocrática muller nacida no venecián Palazzo Loredan, que adicou adolescencia e mocidade ao estudio de diferentes linguas (seica ata oito rematou por dominar) da lóxica e da retórica, nun curriculum que hoxe non dubidariamos en recoñecer filolóxico. A singularidade sobranceira desta muller foi que seguiu estudando, coa oposición de case todo o mundo, ata chegar con teimosía e admirable orgullo á aula principal do Palazzo Bo da vella universidade padovana. Alí foille imposta, tras pasar o exame preceptivo, a súa insignia de Doutora, coa coroa de loureiro no seu cabelo, o anel no seu dedo e sobre os seus ombreiros a muceta de armiño. Aquel día, 25 de xuño de 1678, figura marcado no calendario como o día en que unha muller por primeira vez alcanzaba o grao de Doutora. Aquel exemplo de esforzo e de triunfo da vontade foi empregado onte, trescentos trinta e un anos despois, no salón de actos da FFT, cunha modesta beca de feltro, como espello e débeda irrenunciable da memoria. 

XORNALISMO DE MÁXIMA PUREZA

Quedei co dato que fornece o CIS e magnificamente glosa Calidonia: o 17% dos internautas empregaron os blogues para se informaren. Non é aínda moito, pero xa é significativo. Pero o máis importante é que agora mesmo resulta, xunto co teletipo do feisbu e do twitter, o único xacemento de xornalismo de máxima pureza. Os máis modestos como comentaristas; os semiprofesionais ou profesionais cos resortes habilitados a máis non poder. 

Pero, cos xornais de arredor, preparados para crear realidade interesada (con cálculos que inclúen censuras e leis de funís), imos ter que afiar máis o gume. E ser máis críticos por rigurosos, máis contundentes por serios, máis terribles por maior cuidado e elaboración na escrita. 

Eu, que agoiraba bailadelas de morte ditosa polo entretemento do feisbu, teño que proclamar que polo que a min respecta esta casa vai presentar batalla. A todo. Mecajonacarracha. 

APADRIÑAR, APADRIÑAREI

Levo todo día matinando nun discurso que debo facer para o xoves: serei padriño dunha nova promoción e teño que poñerme á altura das expectativas. Altas, demasiado altas, non só polo privilexio que supón (orgullo tamén e moi grande) senón porque, ai!, pedíronme que os conmovese. Tamén é verdade que mo dixeron cun sorriso nos beizos, pero tamén sei que esas cousas sempre se lles quedan. Non me pediron que fose atento, agradable, cariñoso, ou xusto con eles. Non: pediron emoción, pathos apuntapala. E non é que eu non saiba ou non poda tirar de oficio para logralo. O problema é que non me atrevo: a última vez, que por riba quixen ser o máis irónico posible para evitar a caída, non conseguín rematar o discurso. Imaxino, logo, o que me espera se tiro da melancolía, da despedida, do adeus, dos tempos pasados entre nós, da ledicia dos días, da nostalxia do futuro. Lin durante a mañán ducias de poemas para inspirarme e, ademáis de comprobar que os poetas rara vez exaltan a alegría, non puiden dar coa clave que puidera conmovelos (a eles) e que puidera non cair (eu) bañado en bagoas da alocución. Ás veces, en clase, cando leo en voz alta algún verso de Garcilaso, tento non escoitarme. Tento arredarme dese intre para non deixarme levar pola belleza dun endecasílabo. Pode resultar demasiado pedante, pero ese pracer de ler en alto sen verter unha bágoa Salid sin duelo lágrimas corriendo éme completamente imposible. 

Sei como vou rematar o discurso: xa teño elixidos os versos e o perfume previo que necesito para presentalos. Pero non sei como vou rematar eu o discurso. Ese é o meu temor, pero tamén a miña mellor arma secreta.  

DE PERSIA

Hai máis de dous anos recibín carta de MS. Desde Teherán. Empregaba un español espléndido, sen apenas erros, e un estilo elegante ao tempo que extremadamente respectuoso. Solicitábame información sobre cursos na universidade e sobre a posibilidade de vir aquí a facelos. Respostei a carta poñéndome á súa enteira disposición, pero coa case certeza, froito doutras experiencias, de que a correspondencia ía rematar nese meu envío. Pero case ao tempo de lle mandar o correo, MS volveume respostar amosando un interese enorme e un coñecemento da cultura española moi notable: o español seu, ademáis, era moito mellor ca calquera dos que adoitemas ler nestes tempos, sexan ou non de alumnos ou profesores. 

Mantivemos a correspondencia varios días (con propósitos máis ou menos precisos de vir a Vigo ou a España), pero logo non souben dela durante varios meses. Pero un día chegou outra mensaxe na que me comentaba o seu interese case inmediato en vir. Solicitábame un informe e un convite para poder alegar diante da embaixada española en Teherán que estabamos dispostos a admitila aquí nos cursos de doutoramento ou de postgrao. Durante tamén un par de meses estiven pendente da súa sorte. E puiden saber que non fora elixida. Que había outras antes, pero que ela seguía tendo interese, moito interese en vir e que me agradecía os esforzos realizados.

A primeiros de Setembro deste ano apareceu pola facultade, cando nin siquera comezaran as clases e os pasillos eran un ermo completo, unha rapaza de longuísimos cabelos, rizados e alborotados, dun cor entre vermello e pardo, cun sorriso inesgotable: "Son MS", dixo cos ollos grandes, completamente abertos. Alí estaba ela con ese español que apenas lle saía naquel primeiro encontro pero que entendía á perfección. Explicoume que viña facer o único curso que promovera o noso Departamento, un sobre políticas de xénero que non comezaba ata máis tarde.  

Aproveitou os primeiros días de outono para vir a outras clases: na miña, unha tarde de outubro, estivo mirando o Lazarillo, unha versión algo expresionista, non desdeñable aínda que de lixeiro e ambiguo cheiro falanxista, do clásico picaresco. Ao final da clase comentou, sorprendida, o peso da relixión en España e as similitudes na actualidade con Irán. 

Deixou de vir para asistir ás aulas de estudos de xénero e para impartir de xeito ocasional clases de azerí e de persa. Pasou tardes enteiras de inverno, facendo amizade con Anabande, na biblioteca e foi compañeira de célebres troulas polas noites viguesas con todos nós co seu permanente sorriso, ao tempo que nos ensinaba, coas gargalladas do pudor difícilmente disimulado, as palabras tabú do seu Teherán querido. Nesas longas paroladas o mundo de Irán (o mundo sobre todo dunha muller nova en Teherán) facíasenos familiar a costa de preguntarlle polos costumes cotiáns, polas normas de andar pola rúa, polas leis arbitrariamente veladas ou executadas, polos flirteos, as aventuras amorosas, os lugares para o encontro sexual, os compromisos matrimoniais, o nivel de estudios, a presencia da cultura occidental no día a día. En fin: esas pequenas cousas tan grandes que constitúen unha vida enteira. Por ela, soubemos que non sabiamos nada, que todo aquel mundo, dominado pola represión e o rigor autoritario, era, a pesar de todo, especialmente complexo. Aínda quedan interrogantes para outras noites de tertulia e coñecemento.  

Estaba moi ilusionada estes días coa posibilidade dun cambio en Irán. Seica agora anda moi preocupada: as novas que veñen dalá non son boas. A súa familia fala con ela con frecuencia: está ao tanto da actualidade. E sabe dos problemas diarios. Tamén está en contacto con outras residentes iranianas en España ou en Europa. Unha tristeza escoita na súa voz estes días.

Vaia desde aquí o meu alento para ela e para todo o Irán en tempos de revolta civil contra a imposición moral, relixiosa e política dun réxime autoritario.  

Nota: hoxe toca Irán: réximes autoritarios hai a centos. Tristemente: algúns máis silandeiramente crueis como Arabia Saudí, segundo o meu amigo Ahmed, que aínda estivo alí hai ben pouco. 

MALGORZATAS, MAGDALENAS, FABRIZIOS, THOMASES

Son estes días de despedidas. Os erasmus, máis ben as erasmus, pelegrinaban hoxe pola mañán polos despachos na procura dese certificado placebo que levar para os seus países e cuxa copia orixinal terán na súa casa ben axiña, aínda que sospeiten sempre da posible falta de eficienciado sistema universitario (cabe afirmar aquí que polo menos a da nosa fft foi sempre proverbial, exemplar: e non son eu o que o afirma e, todo hai que dicilo, non todo o que vén de Europa é millor). 

Moitos/as deles/as viñeron con abrigos para invernos de xeos agudos, bufandas enormes e gorros para neves que case non miraron, xerseis grosos de lá para friaxes de mañanciña de primavera: excesivo ropaxe mesmo para os nosos ventos fríos de monte. 

Hoxe eran outros/as: arrastraban coa melancolía do adeus as chanclas, os pantalóns curtos ou as minisaias aquí compradas, as camisetas de tiras, cos brazos avermellados polo sol destes días. Marchaban cun brillo especial nos ollos e coa faciana de lixeira mágoa, algo enfebrecida polos recordos que ao tempo levan.  

Seguro que agora están no avión de regreso a Poznan, Verona, Lovaina ou Berlín. O ano que vén voltarán outros: pero ninguén lles pode a Roberto, Kamilah, Malgorzata, Julia, Melanie o Alice quitar nin un sólo día desas súas vidas transcurridas aquí en Vigo. Se cadra, de viño e rosas. 

A nós, que quede claro, tampouco. Boa viaxe.

UN TOQUE DE DISTINCIÓN

Yo siempre he utilizado el gallego en este blog. Lo he hecho (toma pretérito perfecto) porque me apetecía principalmente y porque he creído que de esta forma contribuía a la expansión de esta lengua. Tal vez suene a pretencioso: lo admito, pero ésa era y es mi intención. Para ello, además he procurado no hablar de la questione della lengua más de lo estrictamente necesario porque entiendo que nada mejor para la salud de una lengua que emplearla con toda la riqueza de la que seamos capaces para hablar de cualquier cosa, desde la más solemne hasta la más ridícula, desde la más alejada hasta la más próxima, desde la más torpe hasta la más aguda. Resulta ya demasiado cansado (si no fuera porque no queda más remedio) estar ocupando (alguien podrá decir que perdiendo) el tiempo en defender una lengua que pierde hablantes de una manera exponencial mientras podemos enriquecerla enseñando que puede ser y que es utilísima para cualquier cosa, para cualquier cosa.

Si utilizo hoy el español, la lengua en la que habitualmente me comunico por muchas razones, entre las que destaco haber nacido con ella (con la ligera ventaja de aprender un asturiano de andar por casa que con el tiempo no ha sido tan de andar por casa), haberme educado casi íntegramente con ella o haber dedicado buena parte de mi vida a la enseñanza de la literatura escrita en esta lengua, es porque quiero reivindicar, desde esta condición, la discriminación positiva de la lengua gallega a través de los mecanismos jurídicos que la comunidad autónoma gallega, con la Constitución como refrendo constante, ha decidido otorgarse desde la Ley de Normalización Lingüística y conforme a las propuestas que de forma unánime aparecen registradas en el Plan Xeral de Política Lingüística aprobado sin contestación alguna y tras un larguísimo proceso en el que intervino todo el mundo en 2004. 

Sé que hay sectores que pretenden de una forma pertinaz eliminar ese concepto, con la invocación de la libertad lingüística. Están en su derecho de pedirlo, pero no a costa de tergiversar la realidad lingüística claramente desfavorable al desarrollo de una lengua. Saben los que me siguen que a mí no me gustan los argumentos identitarios, ni las apelaciones a cuestiones sentimentales para articular una sociedad, porque creo (no sé si es demasiado soberbio este verbo) en la dimensión política de la vida social, en la capacidad de los ciudadanos de elegir lo que queramos. La comunidad de ciudadanos gallegos planteó en su día, a través de su parlamento y de manera unánime, la necesidad de ser bilingüe, pero también la de promover, por encontrarlo desprotegido y al albur de una dinámica (involuntariamente) hostil (por el empuje imparable del español, quién lo duda!), la extensión del gallego a todos los ámbitos de la vida del país, bajo la aplicación del mecanismo conocido en otros terrenos de la acción política, de la discriminación positiva. Lo que se juega ahora Galicia es el mantenimiento de ese resorte fundamental para que el gallego no acabe convirtiéndose en una lengua casi muerta, destinada a un folclorismo de muestra arqueológica. 

Yo hoy utilizo el español para reforzar mi defensa del gallego. Volveré al gallego en la próxima anotación para no hablar de esta cuestión más y emplearlo todos los días como muestra de vitalidad y de futuro. Y, si me piden una razón, que puede sonar frívola, porque es mi especial toque de distinción.

BARES DE VIGO: TABERNA DE TONY

O venres pasado saimos coa intención modesta do que se dá en chamar "dar unha volta". É dicir, camiñar do ganchete a paso lento, mirar os escaparates e rematar, como case sempre e segundo as témporas, en terrazas ou en barras de bar como recompensa polo esforzo. Os nosos pasos buscaron con parsimonia un deses recunchos aillados da cidade onde se xanta e se bebe marabillosamente ben: a pequena (incómoda para aqueles que aman as folguras, pero encantadora para os que preferimos as angosturas e o contacto físico) e ateigada de xente Taberna de Tony, na rúa Xil, unha menos ca ruela que comunica Manuel Núñez con Ronda de don Bosco, á altura do Marco. 

Coma o patio da de Pepe de Juan, foi este un deses bares que coñecimos ao chegarmos a Vigo, pero sen recomendación, só guiados polo aspecto atractivo do local. Non vou negar que o cheiro a allo contribuía de maneira especial á elección, pero xa daquela conseguiu que fosemos varias veces a probar os seus manxares. Hai pouco voltamos para comprobar que tal seguía e puidemos advertir felices que o local non só conserva íntegra a súa calidade extraordinaria nos revoltos, nas setas, nas gambas, nas puntiñas de chipiróns ou nas táboas de embutidos e queixos (de paté tamén hai, pero como lle collín case noxo despois de xantarmos durante o mes todo o exquisito paté de Poitou Charentes), senón que procura un servizo impecable, dos mellores probablemente da cidade, se exceptuamos á par deles os de Tapas Areal, aos que lle adicarei post especialísimo. Cuidan en especial os viños e son xenerosos nos pinchos de entrada e nos complementos habituais de toda cea (agasallan co café ou cos licores, malia non ser eu un gran amante destes estrambotes espiritosos). O local ten unha decoración moi anos oitenta, algo scottish, coas paredes forradas con madeira decapé e telas de tartán. Para o furor minimalista de pizarra e pedra vista das chamadas vinotecas (eses lagares onde os impolutos oficiantes soen meter o nariz na copa para molestar o viño máis ca nada), este local recoleto, onde ademáis hai que baixar (non sei por qué me gustan tanto estes bares de chanzos de descenso), resulta moi pero que moi acolledor. 

Non sei se o éxito rotundo (hai un ambiente moi excitante os venres e non podo dicir por qué) se debe a todo o que acabo de glosar ou ao prezo excelente con que ofrecen todo: o certo é que alí voltaremos tantas veces como faga falta. Iso si: con reserva, porque a partir das 9 é imposible atopar mesa. E non me estraña nadiña. 

Nota: despois de facer o post, atopo algunha páxina web que fala do sitio: alégrame comprobar que non son o único en pensar na excelencia deste local.

UNHA MAN NO QUEIXELO

Que o PP gañe as eleccións en Galicia con certa facilidade non resulta estraño. O chan electoral do partido conservador é moi alto e a pouco que forcen a máquina e a oposición extravíe o rumbo conseguen esa marca de sempre en torno ao 50% que lles dá a hexemonía necesaria para gobernaren coa tranquilidade acostumada. Non convén esquecer isto nunca: é coma eses partidos contra o Madrid, nos que hai que xogar sempre por riba das posibilidades e aínda así non aseguras nada. Agora ben, se vas mirar as gradas do Bernabeu e a comer no asador donostiarra o día antes levas cinco, mínimo. O peor é ler as portadas do día seguinte e as medidas dos posteriores. Pa echarse a temblar, como di meu pai.

O PSOE, ou PSdG, segundo se mire, mantivo o tipo, que é máis pequeno, bastante máis pequeno, incapaz, a pesar de todo, de ser alternativa, por moita envergadura que lle engadan desde fóra. Para iso precisa de axudas complementarias en forma de coalicións ou, no caso de quereren, de integración no seu corpo electoral doutras sensibilidades esquerdistas e non sei se galeguistas, sen menoscabo das xa existentes no seu interior. A vella imaxe da manta curta pode valer para o PSOE. Ao mellor convén cambiar algunha vez de manta. O certo é que o seu apoio disminuiu e que non se albisca, polo de agora, melloría. A min me falta visibilidade do partido. Nunca tivo moita, pero agora, coa cabeza demasiado ostensible de Pachi Vázquez, necesita, ao meu xuízo, cadros máis rotundos, máis identificables en todas as partes. Por suposto, non falo de Caballero (tan ostensible coma o lider máximo, pero sempre baixo sospeita de divismo), senón dese nervio de grupo, con xente capaz de artellar un discurso alternativo, corpulento, serio e recoñecible. En fin, o que aínda non hai nin polo de agora se espera.

O BNG atópase nun momento crítico. Ou máis ca crítico: extremo. Os resultados da asamblea aliviaron probablemente as tensións internas ou digamos que aclararon o panorama (coas conseguintes decepcións, non resoltas) entre os seus militantes. Pero deixaron sen resposta aos seus votantes. A perda notabilísima de apoios (de 140.000 a 100.000 entre as dúas convocatorias europeas, con cambio eso si de coalición, que tamén puido influir) obriga non á reflexión (que xa está máis ca feita) senón a toma de decisións drásticas. Eu creo que Guillerme Vázquez non é o candidato ideal (por cousas que teñen que ver máis coa promoción cara o exterior do partido). Non podo falar polo 80-90% de non votantes do BNG, pero moito me temo que non sexa quen de arrimar apoios, se mesmo entre os seus sofre semellante debacle (un de cada catro deixou de votalos). Sería demasiado pedir a estas alturas demisións, pero non estaría de máis pensalo un pouco ou, como gustan dicir algúns dos seus militantes en instancias menores para litotes oportunas, darlle unhas voltas ao asunto. Pero non moitas, porque a ameaza de ruína é inminente.

Esquerda/Izquierda Unida segue o seu particular paseo polas mesmas porcentaxes, o cal pode compracer aos pesimistas (lexión entre os seus) e non incomodar demasiado aos optimistas (especie en extinción en tal coalición). O malo deste deambular é o de crer que ese é costume arraigado e non facer nada por mudalo. En Galicia, falta, coma sempre, corpo e se me apuran mesmo esquelete que poida engordar algo segundo as circunstancias. E iso que o sistema electoral neste caso podía favorecelo.

O éxito de UPyD é o éxito das campañas intelectuais desde certos xornais: que Savater teña tribuna en EL PAÍS ou que desde EL MUNDO simpaticen con Rosa Díez e a súa teima centralizadora explica ese medio millón de votantes descontentos, entendo, coas coalicións pesoísticas cos distintos nacionalismos. Entendo, non obstante, que para UPyD (aplicable á propia Esquerda Unida, pero sen tan bós resultados) o distrito único representaba unha oportunidade mellor, xa que calaba precisamente nun electorado que prefire esa unificación do país. Non sei se as eleccións por provincias electorais outorgaría semellante premio. 

A Galeusca que desestimou o BNG non aproveitou a baixada do PSC, nunha Catalunya (outrora paradigma proeuropeo) moi abstencionista. O PNV tampouco axudou moito. O cambio do BNG por Coalición Canaria non supuxo perda algunha no resultado final. Izquierda Internacionalista obtivo o resultado esperable (en Navarra moi alto, por certo) para calibrar o peso no País Vasco tras a campaña anterior onde non participou. Curioso resulta saber que en Madrid (como Alacant probablemente polo censo de vascos empadroados nestas zonas) ten máis votantes que en toda Galicia ou que en provincias coma Valladolid teñen máis votos que en Lugo e Ourense xuntos con menos números de votos. 

Serán duros os días que veñen porque os almuecíns han rogar cinco veces ao día por eleccións anticipadas, mocións ou ameazas permanentes de mocións de censura. Han chamar a rebato un día si e outro tamén e así ata o voto final. Mentres tanto, un moito de intelixencia e un apretar de dentes adoita ser conveniente: prudencia e vehemencia a partes iguais e Maquiavelo sempre no horizonte. Avante toda.

VIAXE Á ILLA

peirao de san adrián de cobres, lámina gris sobre mar de vigo, estribor e vellos risos, magnolios e arcolitos, arrecendo a buxo húmido, ponte e fotos de amanda, lápidas non lidas do cemeterio, estampa de lique e algas, capela de sansimón senmáns, voces ao lonxe, zanfonas, cálido agustín, jacobo en aniversario, rosa duplicada, bragado celta e ebooks para findeano, zanfonas, ágape de empanada-tortilla-xamón-croquetas-pulpo, viño, viño, despedidas, travesía calma, bicos, proa e rande na memoria

hai que volver outra vez á illa       

CARRASCUS NIGHTMARE

O Carrascus que ilustra desde o seu blog Blogin' in the wind e desde a súa Sevilla querida a nosa curiosidade pola música pop é visitante habitual desta casa. Hai dous días agasallounos co seu relato desde dentro do 23-F. Seica outros pasaron semellante trance (creo lembrar entre outros, porque o comentaran no seu día, a Marcos Valcárcel, a quen mando efusiva aperta). Sirva o de Carrascus, traducido para a súa satisfacción persoal, ao galego, idioma que el mesmo domina para pasmo e tamén vergonza de media Galicia (comezando por algún veciño de portal), coma exemplo do que pasou aquel día. Moitas gracias, amigo.

Pouca xente en toda España pasaría esa noite do luns 23 de febreiro máis encabuxado ca min e os amigos cos que compartía mili no Rexemento de Automobilismo de Canillejas, en Madrid.

Cada seis meses, unha das compañías estaba de servizo. A nós tocounos Agosto e agora Febreiro. E durante os trinta días tocábanos servir de transporte aos demais soldados de todos os demais rexementos de Madrid cando ían de manobras, ou a realizarmos algún exercicio táctico, ou levabamos mercancías a outros destinos militares de España, ou simplemente levabamos a soldados doutros cuarteis de visita ao aburridísimo Museo Militar.

Todos os sevillanos que se incorporaron comigo en xaneiro de 1.980 licenciáronse o venres 20, e a esta hora da tarde xa estaban tranquilos en casa. Por culpa do noso maldito mes de servizo, os dous sevillanos que fomos a parar a este cuartel teriámonos que licenciar unha semana máis tarde, o venres 27, cando xa o mes estivese tocando ao seu fin.

O luns 23, un coleguilla de Mora la Nueva e eu estabamos ao comezo da tarde brindando cun cubalibre polo inicio da que sería a nosa derradeira semana militar, para que oxalá fose moi curta. Interrompiunos o do bar: “Que facedes aquí, non sabedes que houbo un golpe de estado?” Soounos á típica broma do que nos quere vacilar porque sabe que xa non nos queda nada. “Vai ao carallo, tío, e ponnos outro vodka con limón”. Pero seguiu insistindo: “Que si, que é verdade, que os militares,  bueno, vós, asaltastes o Congreso”. “Si, home. E a nós non nos levaron”.

E así seguiu a cousa ata que rematamos o segundo cubalibre e fomos a outro bar a seguir a rolda, un con música que había uns bloques máis arriba. Cando nos viu entrar, o camareiro mirounos raro: "Como é que estades pola rúa? Non teriades que estar no cuartel, ou algo?" "Por que?, son as seis e media, a esta hora xa estamos todas as tardes fóra". "Si, pero todas as tardes non hai un golpe de estado". "Outro máis. Os cabróns dos barmans estes puxéronse de acordo para puteármonos a nosa última semana", pensaba eu. Pero este fixo algo máis, díxonos que nos achegásemos e subiu o volume da radio. A esa hora non empezaran aínda coas marchas aquelas e daban noticias sobre a interrupción do pleno de investidura. Repetiron o momento en que Tejero entrou no hemiciclo, momentos despois disparos por un tubo. Pola radio non se ve se estaban disparando cara ao teito ou cara á xente. Oíanse só disparos. Foi un dos momentos máis aterrecedores da miña vida.

Fomos rapidamente ao cuartel, que estaba moi preto; só tiñamos que cruzar a estrada de Vicálvaro. Todo estaba moi tranquilo, pero ían chegando máis soldaditos coa mesma faciana de susto ca nós. Ao entrarmos na compañía íannos dicindo que nos vestísemos de faena, co correaje e o Cetme. Non nos deron cargador, pero estaban todos lúgubremente preparados na entrada, e non estaban baleiros como sempre. 

A noite foi longuísima. Os demais soldados que estaban por aí de servizo cos camións volvían contando como os madrileños os miraban espantados desde o interior dos coches cos que se cruzaban. Aquí dentro non nos preocupaba demasiado o futuro de España: laiábámonos da desgraza de que isto ocorrese xusto cando nos quedaban catro días nada máis para licenciármonos. Iamos facer máis mili que o pau da bandeira.

Os acontecementos precipitáronse pouco despois do mencer. Como primeiro oficinista da compañía que era eu, ao ser o máis veterano dos tres, tiven que coordinar unha saída urxente de camións cara ao Goloso e Campamento para recoller soldados con destino ao Congreso dos Deputados. Non sabía para que tiñamos que levalos alí. Ningún dos mandos parecía sabelo tampouco. Elixir aos oito soldadiños máis outros oito acompañantes que tiñan que conducir aqueles camións foime moi difícil. Parecía coma se os estivese enviando ao campo de batalla. Non podía elixir a ninguén, todos eran coñecidos e amigos meus, aos que levaba todo o ano dándolles pases de permiso. Pedín voluntarios; non se ofreceu ningún. Ao final optei por elixir aos dezaséis que máis tempo levaban sen faceren gardas; para iso pedinlle ao furriel, que formaba comigo o que chamaban "a mafia sevillana" (si, el era o outro sevillano do cuartel), o cuadrante dos servizos. Nin explicándolles o porqué da elección deixaron de mirarme mal". Cando todo rematou horas máis tarde, con todo, todo foron sorrisos. Algúns non saíran sequera dos cuarteis onde foron. Outros si levaron soldados: a eses que se miraban na tele preto das fiestras do Congreso, como comandos, sen que soubésemos de certo se eran dos bos ou dos malos. Algúns deles miráronse máis tarde tamén na tele, fachendosos de levaren aos bos. O resto da semana foi dura. Os mandos máis reaccionarios non deixaban de nos faceren a vida imposible, enfuciñados polo fracaso do que eles pensaban debeu ser un golpe liberador. España seguía presa. E nós eramos os culpables, por maricóns, por non ter ovos de acabarmos cos comunistas e os socialistas, os roxos de merda, o lixo que estaba arrastrando a Nación. 

Por fin o mércores pola tarde deixáronnos saír de novo do cuartel. E o venres 27 pola tarde puiden coller un autobús en Usera que me traía a Sevilla, para non ter que voltar máis. Entre os sevillanos que retornabamos atopei caras coñecidas que non agardaba ver. Caras pertencentes a outros soldadiños que se licenciaran o venres anterior, e que na noite do luns 23 obrigaronos a regresar. 

Ao principio dicía que pouca xente en España pasaría esa noite máis encabuxado ca min. Estou seguro de que estes paisanos meus, e outros aos que tamén chamaron da súas casas noutras cidades estaban entre esa pouca xente. E os meus pais deberon de ser os pais máis sufridos de todos. Eu, militar porque pedira dúas prórrogas para rematar os estudos; o meu irmán menor, militar pola súa quinta; e o noivo da miña irmá pequena, militar voluntario.

ARDE VIGO

Metal vs. metal. Hostias por un tubo. Parafusos, porcas polo ar de Vigo. Fume, lume, gume. Corpo a corpo. Carne vs. carne. Mentres, Figueroa pide demisión do alcalde (en Copenhague) e do concelleiro de Seguridade Cidadá. O alcalde, retornado, pide responsabilidade á conselleira de Traballo e ao presidente e de paso despreza á delegada por incapaz. A patronal, que uns días sacou ternos novos para reunirse no centroculturalcaixanova para protestar (unha sentada, en sentido estricto) polos actos suponse que tratándose de Vigo suévicos, pide cadeas pero non pía. A delegación do goberno mira tamén para Mato e pídelle que arranxen esto. O subdelegado di o que lle din e chama por reforzos. O vicealcalde, alcalde accidental, non saca paliativos. A superdelegada permanece calada. Entre os cidadáns prende a polémica e no interior de cada un tamén ("todo está ben, eu tamén sairía, pero se che collen o coche polo medio: que culpa tes?": o coche, sempre o coche). Os xornalistas abandonan as roldas de prensa, mentres non atopan un pequeno oco para explicar cal é a razón última destas cruentas leas de corpos polas avenidas ou polo pequeno castelo de Barreras. Aproveitan todos (con maior ou menor grao de miseria) a xustificada ou inaceptable ira destes días.

A finde será unha tregua ata o luns en que se agarda que Citroën, o intocable Citroën, sexa chamado á protesta. Coma na anterior ocasión de hai case dous anos, eu fago a pregunta: por que temos sempre que chegar a isto? 

ANATOMÍA DE ADOLFO SUÁREZ

Non son o lector idóneo de Anatomía de un instante. O impacto emocional que causara o golpe de estado de 1981 e a voracidade lectora daquel tempo incitaronme a ler con moito interese canta crónica ou reportaxe se escribira sobre as miudenzas do 23-F, mesmo a formidable xeira de comentarios, análises ou estimacións que xerara daquela. O xuízo contra os militares sublevados celebrado meses despois supuxo ademáis unha nova oportunidade para profundizar aínda máis se cabe naquel episodio da historia recente. 

Agora Javier Cercas, o autor da demasiado valorada Soldados de Salamina, cuxas últimas páxinas excelentes fan esquecer a escasa faragulla das primeiras, rescribe este asunto. Probablemente para boa parte das xeracións novas o libro pode resultar útil, se facemos tamén esquecemento da bibliografía inxente que sobre o tema hai desde hai moito tempo, escrita por autores que quizá non teñan o prestixio de Cercas. Pode mesmo valer para calibrar o que pode pensar unha persoa da miña xeración (naceu no 62) despois de moitos anos, coa maquinaria da moderación e do xuízo ponderado que o tempo tende a construír. Pode tamén valer para comprobarmos como se pode comportar un novelista, un creador de ficcións, sobre un feito histórico coñecido desta vez (a diferencia do recreado en Soldados de Salamina) de sobra por moitos lectores. Pode tamén ser de interese para observar por enésima vez o fenómeno das fronteiras entre imitación e invención. E pode ser tamén necesario para verificar se toda fotografía dun tempo pasado ten sempre algo de magistra vitae para o presente. 

Por iso eu afirmaba ao principio que eu non era o lector máis axeitado para esta suposta novela. Porque ningunha das opcións de lectura que apunto crea en min cumprida tarefa. En primeiro lugar, porque o libro non aporta para min grandes cousas ao xa coñecido, agás unha estraña obsesión polo papel do CESID en todo o entramado (a propia dinámica tortuosa do servizo de información parece mesmo confundir ao narrador nos capítulos dedicados a este asunto), a relativa novidade de presentar ao Rei como outorgador dunha tácita patente para Armada ensaiar o golpe,  ou a concentración de todo o seu espíritu novelador (aínda que tamén pode ser de historiador) na figura de Suárez, que parece escapárselle ao afán do narrador (máis de novelista tamén, como el mesmo confesa) por cadrar con certa coherencia todas as pezas (resulta demasiado esquemática esa oposición das tres figuras que permanecen en pe no hemiciclo, Suárez, Mellado y Carrillo, cos tres artífices da asonada militar, Armada, Miláns, Tejero). Desde o punto de vista, pois, da información nada novo baixo o sol e si, ás veces, un lixeiro arrecendo a refrito non sempre moi convincente.

Tampouco o libro supón unha ledicia para o degustador das formas poéticas de toda linguaxe literaria. E iso parece aínda máis grave cando comproba o lector que si hai, como en Soldados de Salamina, pasaxes extraordinarios (gustoume o capítulo dedicado a Carrillo, aínda que a conclusión semellaba demasiado reiterativo, como si non o contentara por completo o retrato que lle saíra), escritos cunha mestría notable (ás veces, parecen vir ecos de historiadores latinos, en especial a Tácito, na descripción breve e algo irónica dalgún personaxe secundario), a carón de pasaxes dunha simplicidade insólita, planos na súa riqueza literaria. Chama a atención a repetición de certos clichés (procedentes do estilo átono dos xornais), a reiteración de expresións (o do "gallito falanxista" referido a Suárez repítese varias veces: será para que a xente non esqueza esto para entender o último capítulo?) coa idea, supoño, de dotar á narración dun carácter recurrente, propio das mañas e tramoias literarias pero demasiado visibles, o emprego dun preocupante vocabulario estándar, acompañado de moi poucas alegrías sintácticas. Non sería censurable este aspecto se o libro se presentase coma unha reportaxe xornalística onde debe primar a información e a claridade expositiva. Pero, dado que por todas partes resoa o nome aínda que fracasado de novela (Na contracapa chégase a presentar como "ensayo en forma de crónica"), o lector se cadra pide máis. Moito máis.

Porque unha das características máis destacadas polos críticos do libro é precisamente a de compaxinar o labor obxectivador do historiador co plano individualizador do novelista. O resultado non xustifica siquera a reflexión que o propio autor fai ao comezo sobre como se xestou o libro, as renuncias que tivo que aceptar (aínda que advirte que non renuncia a nada), a revisión á que someteu a perspectiva adoptada. Pode que isto poda resultar de interese filolóxico, pero non se compadece co resultado, carente desa tensión metanarrativa por completo. Pode un dicir que isto é unha novela: pode aseguralo e incluso necesitar dicilo, aínda que as dúbidas ao respecto sexan enormes ata o punto da negación, pero o que non ten sentido é presumir desa especie fronteiriza no que se sitúa o libro. Non hai tal. E, o que é pior, moito me temo que este aspecto concreto do libro vaia ser máis definitivo cá propia redacción final do texto. Xa estou vendo, con este libro como paradigma, traballos académicos de investigación sobre as lindes da ficción histórica ou da historia novelada: o epílogo da novela con que comeza o libro (sic) ofrece motivos para isto.

Non sei por que creo que Cercas escribiu o libro para arreglar contas consigo mesmo e co tempo que lle tocou vivir. O texto reconstrúe máis que visecciona un instante: restaura o que representou para unha sociedade nun momento determinado a transición, ao considerar o instante como a vibración extrema dun conflicto. Por iso se detén tanto en Suárez, no que Suárez simboliza de engarce entre a dictadura e a democracia. Pero Cercas revela ao final mesmo da novela que todo ese mecanismo que intenta expoñer e explicar ten unha compoñente persoalísima. Nese punto (que é o momento mellor de todo o libro, a pesar de ocupar apenas tres páxinas e as últimas precisamente) enténdese o por qué do libro, camuflado, agochado durante máis de catrocentas páxinas de prolixa aínda que repetitiva anatomía. 

Non son o lector axeitado para esta Anatomía dun instante. Entre que non ignoraba case nada e que a estrategia e a forma empregadas para contalo non resultan nada satisfactorias, o libro de Cercas remata por serme decepcionante. O paradóxico do asunto comprobeino onte, cando retomei a lectura do relato que Santos Juliá fai da vida e obra de Manuel Azaña. Non sei se o abismo intelectual entre o espilido falanxista e o intelectual liberal contamina aos narradores e fai que o estilo dun historiador como Juliá sexa infinitamente máis rico (máis poético, máis retórico, máis literario) que o dun narrador famoso e recoñecido como Cercas. Pero esa é a realidade, malia que alguén, arrastrado por un entusiasmo máis ca excesivo, trate de axustarlle o marbete de obra mestra da narrativa europea do século XXI.  

LA DOLCE VITA 1959-2009

Tiro do post anterior para recomendar o interesantísimo último número de Dirigido Por, dedicado a Federico Fellini e a súa maxistral cinematografía. Todo porque este ano se cumpren os cincuenta anos da gravación de La dolce vita. 

Aínda que non hai necesidade de elixir un director de entre os centos que alimentan a miña educación sentimental, un dos máis eminentes, sen dúbida, é o xenio de Amarcord ou de 8 e mezzo, entre varias outras alfaias do cinema. 

Se a el engadimos o grande Marcello Mastroianni facendo de Marcello Rubini, o paparazzo das estrelas que camiñan por piazza del Popolo ou por via Veneto, o recordo desta marabillosa película faise vivísimo e extraordinario. Mirar La dolce vita conduce directamente ao paradiso.   

Nota: Lore, como esquecer Trevi ou as termas de Caracalla. E a Nino Rota. E a Giulietta Masina.

CRÍTICÓN CINEMATOGRÁFICO

A crítica cinematográfica dos xornais non destaca precisamente polo seu rigor. Non por culpa do autor/a da crítica (poucas mulleres, por certo), senón por factores diversos (a brevidade necesaria do texto, o pragmatismo da empresa periodística moitas veces vencellada á producción da película, o elevado número de espectadores non todos co mesmo nivel de esixencia cultural, a natureza industrial do negocio) que impiden unha análise ponderada, razonada sobre a película vista. A inmediatez do xuízo, ademáis sustentado nun só pase ou como moito dous (probablemente con notas, pero tomadas de forma apurada), dificulta tamén o labor. Estes mesmos críticos, cando realizan a súa tarefa noutros medios como revistas especializadas ou escriben monografías sobre un autor, un xénero ou unha época amosan esa competencia (ás veces tampouco, pero en fin), que en ocasións queda deslucida polo impromptu da crónica xornalística.

Vén esto a conto da polémica con Carlos Boyero, o crítico cinematográfico de EL PAÍS, o ano pasado criticado por colegas (que, de seguro, non o tomaban por tal) por ausentarse á mitade da película de Abbas Kiarostami no Festival de Venezia, coa conseguinte crítica burlesca ("La vida es muy corta para desperdiciarla con tonterías disfrazadas de arte") e agora branco das furibundas denuncias de Pedro Almodóvar quen acusa a EL PAÍS por contar cun, ao seu xuízo, crítico impropio do prestixio de tal xornal. Non fai falta engadir, aínda que chove sobre mollado, que a pinga que debeu mover a irritación de Almodóvar foi o comentario, ferinte sen dúbida, de que non era masoquista para volver mirar Los abrazos rotos por terceira vez (despois de considerar, tras dous pases, que a película non valía moito). A lectura, porén, do blog de Almodóvar dá a razón a quen cre que ao cineasta non lle gusta moito que os críticos non amen o seu cinema, sobre todo porque en Francia e noutros países o adoran.

De toda esta polémica o que me parece bastante duro de comprender é a actitude dos críticos de cine que consideran que o que fai Boyero é inaceptable. En primeiro lugar, por algo que eu comparto con eles: o seu prescindible ton faltón e deslenguado, se cadra (moi) insultante e, calquera caso, excesivamente coloquial para o meu gusto. A min ás veces pode facerme gracia, pero atopo esaxerada esa impostura do crítico que non pasa unha, sempre vixiante sobre as engañifas, cunha linguaxe de perdoavidas un pouco macarra que sen dúbida o perde. Pero hai que recoñecer que non é o único, nin moito menos: estílase dabondo. Basta ler Fotogramas para darse de conta, ou repasar a pedantesca literatura (o delirio do remarcable) de Dirigido por ou lembrar as sesudas paridas do canonizador Cahiers du Cinema. 

Pero chámame a atención a denuncia de que Boyero defenda o cinema ultracomercial (sic), de que non atende a propostas revolucionarias ou innovadoras no cinema actual e que, en xeral e con contumacia, fai burla e escarnio dun tipo de cinema (arriscado é a palabra clave) que ten poucas saídas nas salas habituais (ás veces nin chega) e que demanda unha preocupación particular, unha especie de protección case ecolóxica dun xeito de comprender a arte cinemática. Eu non son quen de velo así. 

Parto da base de que o cinema actual presenta múltiples opcións, variadísimos xéneros (mesmo híbridos difíciles de catalogar), distintas fórmulas de representar o mundo, heteroxéneos gustos e sensibilidades. Todo isto resulta imposible de reducir a esa especie de dualidade (xa moi vista desde antigo) entre o comercial (malo, xaora) e o innovador (bó, por suposto) que exhiben os detractores de Boyero. Non se pode crer nestes termos. Dá ata preguiza argumentar algo así, porque ese falso dilema entre o cinema industrializado, de star system e directores famosos, e o cinema case artesán, de cinematografías máis esquecidas, con actores e actrices menos coñecidos, non existe nin pode existir. Hai de todo, pero non por ser un cinema artesán ou innovador (que conta co obstáculo insalvable do esquecemento e da negación, sen dúbida, na maior parte dos casos) ten a patente de corso que lle permite ser admirado en todo o mundo, e non por ser Spielberg o director do filme (xa collo eu o gustiño dos críticos por esta palabriña), vai a película a sucumbir ao desprezo xa casi apriorístico de moitos cinéfilos, unha especie na que me inclúo, aínda que a tempo parcial, e que, hai que recoñecer, é moi difícil de contentar. Ser un cineasta singular, difícil ou vangardista non é suficiente para que o seu cinema logre seducir.

Eu non son fan de Boyero, aínda que teño que recoñecer que certos desenmascaramentos de directores/as empoleirados/as fanno simpático aos meus ollos. Esta polémica, na que Boyero serve de chibo expiatorio seguro que a gusto, debería servir para resituar a crítica cinematográfica, agora probablemente ameazada pola aparición de varios blogs sobre este particular, moito máis documentados, máis perspicaces e máis informativos. Pedirmos agora mesmo unha (boa) crítica cinematográfica nun xornal é pedirmos a lúa de Valencia. 

Nota: xa sei, xa sei. Pero diso outro día.