Caxigalines nella Reguera'l Campizu

27 settembre 2011

UNHA OBRA MESTRA DA ARQUITECTURA CONTEMPORÁNEA


Onte, nun día moi esgotador, estiven no aeroporto Sá Carneiro para despedir a unha persoa e máis tarde para abrazar fortemente a outra que viña de emotiva tarefa. Aproveitei para baixar ata Porto para dar unha volta no metro (light train, din en inglés). A viaxe, comparada con calquera das cidades europeas, é un regalo, moi perto de ser case gratuíto (ida e volta, 3,30 euros). O tren, impoluto, e cheo de xente silenciosa. Só uns berros de cativos algo maleducados enturbiaba a paz do silencioso comboio. Fun mirando pola ampla xanela a paisaxe, limpa, a pesar do improductivo da meirande parte dos terreos. Chegado ás primeiras casas, a orde e a limpeza continuaba a ser a norma (canta diferencia!). Pero tamén é certo, aínda que o tren non pasa (salvo en contadas estacións) por lugares poboados, que non vía xente pola rúa. Todo o mundo parecía estar no vagón. Isa mesma sensación tiven na viaxe de volta. Todos mudos, todos en silencio, tratando de ir dun lado para outro, mais na rúa apenas ninguén. Non quixen quitar conclusións; bastante tiña con refrear a tristeza de ver o mundo de fóra sen xente. 
Cheguei ao aeroporto de novo e volvín recorrelo dun lado ao outro, buscando mesmo defeitos ao edificio, porque non podía crer que fose tan perfecto. Non estou seguro de que os haxa (se cadra algún ruído de máis na ventilación, algúns pasos angostos por entre os comercios ou os bares) mais o conxunto é fabuloso. Se alguén me preguntara por unha obra de arquitectura eminente dos últimos anos, non dubidaría nin un instante en dicir que o aeroporto de Porto é unha obra mestra.

OBSOLESCENCIA CRÍTICA


Ando agora co diablo cojuelo do vélez de guevara. Un pouco pelma (ou moito), pero ás veces (hai que ler moito para atopalas) dá no albo cunha brincadeira boa. Pero xa non me río coma antes (tampouco é que antes fose un exceso, pero vaites): comezo a detestar eses conceptos de gracioso impenitente a tempo completo. O pior, con todo, non é iso: o pior é ver como pasa o tempo para algúns estudios, algúns prólogos, algunhas ocorrencias críticas (un dicir) de apenas trinta anos. 
Mete medo pensar que o que digas agora mesmo mañán será cinza, pero, ao revés do que no poema de Quevedo, non terá nin sentido nin "maldita la gracia".

24 settembre 2011

DI CAFFÈ


Polos andeis do eroski comprobo que o éxito do café en capsuliñas é evidente. A medida que pasa o tempo vai ocupando cada vez máis lugar no súper e vai acurrunchando ao café moído e ao café en gran, xa case agochado. Agora esta moda capsular, mesmo algo extendida na propia Italia, o que xa manda, vaise impoñendo. Para o meu abraio, xa que non alcanzo a comprender como a xente merca un café que costa case cinco veces máis có outro (un kilo destes costa uns 24 euros, mentres o kilo dun café normal, digamos bó, pode acadar a astronómica cifra de 5,3 euros; se é excelente, tipo illy ou lavazza, uns 15 euros). Cal é a razón do aumento exponencial de vendas deste caro e algo incómodo (tes que comprar estes recargos ad hoc) producto que, ademais, por empregar plástico rexeitable, resulta menos ecolóxico? Deixando aparte a George Clooney que tamén contribúe, a incrible capacidade seductora do italiano funciona ás mil marabillas. Así se explica que, por riba, as lendas e os nomes das distintas gamas deste café insistan no idioma italiano como anzol. Poucas veces vexo tan claramente o poder de atracción dun idioma, dun país, dunha forma de vida: a de facer dolcemente niente. 

23 settembre 2011

MOITO ME TARDA





Moito me tarda o verán. Xa sei que vivo nun país que ama o outono e as temperaturas frescas. Que bota de menos a chuvia ou a presencia de nubeiros, máis ou menos escuros, no horizonte. Que apreza a manta sobre os ombreiros mesmo en días de agosto. Que ama a poalla cando mira pola fiestra o resplandor da néboa sobre a ría. Que ten preparados os pulsos para portar o paraugas. Seino e afágome, por tradición, por inercia e por non importunar demasiado aos amantes da friaxe e o abrigo, a esa humidade, a eses ventos, á leve ou intensa inclemencia. Seino, pero moito me tarda o verán.  

21 settembre 2011

PARDO BAZÁN EN CELANOVA


Ando con textos de viaxes. Onte tocou (creo que voltará por aquí outra vez) a grandísima Pardo Bazán, na súa excursión a Celanova en setembro de 1887. Aparte das catro horas que lle leva chegar desde Ourense (tras pasar uns días antes no pazo de Benito J. Feijoo), as necesarias que adica a mirar os monumentos (con lembranza de que ten que escribir ao governo para que declare todo patrimonio nacional protexido), as destinadas á manduca, o debate sobre se poden ou non voltar porque se lles fai tarde, a soirée que se prolonga ata as dúas e media da noite (con baile e barítonos precoces incluidos), a garda trasnoitadora ata as 4 e media da madrugada para emprender o camiño de regreso a Ourense, aparte de todo esto que son xa moitos apartes, doña Emilia describe como ninguén o que ela chama a "perla muslímica" e hoxe coñécese como san Miguel de Celanova: a transcripción deste parágrafo exímeme, por espléndido, de calquera adicional comentario: 
Consta la capilla de una nave brevísima y un tabernáculo proporcionado a la nave, al cual se entra por una puerta de arco de herradura de los más acentuados y característicos. Lindos ajimeces dan luz al tabernáculo, y ante su umbral está una grada revestida de preciosos azulejos moriscos, de esos matices brillantes y metálicos que tan gratamente halagan la pupila en los grandes platos hispanoárabes que ahora se estila colgar en los comedores. Todo ello ni convidaba a orar ni siquiera a entregarse a la suave melancolía que infunden las iglesias cristianas: allí a lo sumo se podría amontonar dos o tres cojines, sentarse a lo moro, encender un perfumador y soñar con fuentes y palmeras, a lo cual incitaba bien el calor de la jornada, la fragancia de los jazmines que sombrean la losa donde santa Ilduara se arrodillaba invocando al cielo y la pereza, herencia de la raza semítica que los españoles guardamos con cariño.

20 settembre 2011

MUDANZA DE LIBROS


De cando en vez fago limpeza de libros na casa, resolta con apenas unha leve mudanza de andel. Mentres recoloco, releo por riba os libros. Miro as dedicatorias, algún verso suliñado, algunha anotación á marxe. Reparo nas páxinas dobladas. Deteño a miña vista nalgún poema e descubro que non lin todas as palabras, que non mirei dentro dalgunhas letras. Volvo a ler despacio. Paso a tarde falando en silencio. Coma cando tomaba o río deitado baixo as sombras dun salgueiro. 

19 settembre 2011

DE BERTOLUCCI A PASOLINI


Mentres tomaba a decisión de poñer o meu nome baixo estes posts, busquei en youtube imaxes de La luna de Bertolucci por mirar que parte da Emilia saía naquela película. Descubrín en dailymotion que volvía saír Villa Verdi coma en Novecento, así como a granxa en Gramignazo perto do Po cos seus establos de feno (7:20). Tamén vin que, despois de ver baixar polo Gianicolo a uns rapaces en monopatíns, saían as salas do cinema Adriano en Piazza Cavour en Roma, alí onde quedamos unha inesquecible noite de agosto, con Laura e Fabrizio, para tomar unha pizza e un gelato na via Cicerone. Cando remataban os poucos minutos do filme, puxen a ollada nunha recomendación da dereita: a última entrevista televisiva cun espléndido Pier Paolo Pasolini. Escoiteina con total atención e decidín proseguir cun brevísimo documental do multitudinario e caótico (por espontáneo) enterro do poeta italiano, coa voz potente de Moravia por riba das imaxes. Foron breves minutos, suficientes para non parar de mirar un deses reportaxes engaiolantes de Blue Notte que Carlo Lucarelli agasalla aos italianos para explicar a morte de Pasolini en Ostia, o 2 de novembro de 1975. 
D'As cinzas de Gramsci, esta mínima lembranza: 

Solo l'amare, solo il conoscere
conta: non l'aver amato,
non l'aver conosciuto. Dà angoscia
il vivere di un consumato
amore. L'anima non cresce più.

18 settembre 2011

BARES DE VIGO: HONG KONG


Hoxe houbo restorante chinés. Aproveitando que unha das fillas, a máis reacia ao condumio oriental, está fóra, decidimos probar un local de buffet que está na rúa Porto e resposta ao nome de Hong-Kong. Xa me falara a miña filla grande del: ela e os seus amigos frecuentan o local nas noites do venres, ao parecer petado. O menú buffet costa 8,50. Non vou negar que as circunstancias previas non eran, salvo o crédito concedido á opinión filial, as máis idóneas. Con todo, a experiencia resultou óptima. O local, modestísimo tirando a espartano, está atendido modelicamente. Tras pedir as bebidas, dirixímonos ás bandeixas coa comida. Alí estaban, cunha pinta estupenda, os clásicos roliños de primavera, os noodles, o porco agridoce, as gambas agabardinadas, o arroz, o bambú, e, para sorpresa, polo e churrasco, patacas fritidas, macarróns con tomate e, como non, pementos de padrón. Unha síntese galaico chinesa e resumo das tradicións da fritura máis coñecida. Se a pinta era boa, o sabor de todo era tamén fantástico. A verdade é que comimos caralludamente de todo. Xa sei que, afeitos a certas esquisiteces, esto pode soar a descensus ad inferos. Nada de nada: unha proposta moi atractiva que avala a cantidade de xente que estaba a comer alí encantada da vida. Volverei, fijo. 

15 settembre 2011

RETORNO Á OCA, O OUTRO MELLOR RESTORANTE DE VIGO


Volvín á Oca, como debe ser. No corazón dun Teis que pide república independiente, o restaurante continúa a ofrecer unha das mellores cociñas deste país. Os pratos, todos eles excelentes, sen discusión posible (eu comín cocochas de pescada de Celeiro pero probei entrecots con variedade de sales e mirei para unha perdís vermella que quitaba a respiración), uns postres luxuriosos (que convén non mencionar para non provocar o pasmo) e o viño, un Madai, aimimá, espectacular, glorificaron o magnífico xantar. Pero o foie fresco nun leito de mazás con redución de aceto balsamico di Modena non se pode nin tentar describir: paga a pena recorrer miles de kilómetros para probar ese prato esquisito. 
Grandísima A Oca de Teis.  

A CAIXIÑA DE FEIJOO



Honra ao presidente da Xunta de Galicia que hoxe recoñeza que no tocante á fusión das caixas e a deriva posterior nada saiu coma o governo galego quería, porfiaba e pretendía. Obrigado está a sinalar que dos piores escearios posibles este que quedou é dos mellores. Pode consolarse e consolar a poboación co clásico "puido ser pior" (o que aínda está por ver, visto o visto), pero non evitar que esteamos a anos luz do que propuxeran hai apenas dous anos. 
Hónrao, sen dúbida, aceptar o fracaso máis absoluto, pero non podo deixar de recordar a batería de declaracións durante este tempo (sen contar modificacións ad hoc de leis) que agora poden ser esquecidas. Lidas hoxe, producen entre tristeza e vergonza infinitas.

UN APLAUSO PARA MARÍA XOSÉ QUEIZÁN

María Xosé Queizán acaba de remitir unha carta ao Consello Municipal da Muller de Vigo. Transcríboa aquí desde o blog de Manuel Bragado e con ela os meus parabéns. 

Queridas amigas e compañeiras feministas:
Recibín unha alegría cando souben que no Consello Municipal da Muller do Concello de Vigo, me propuxerades para formar parte da Real Academia Galega. Dixen xa daquela que o voso recoñecemento era máis importante para min que o ingreso nesa alta Institución. Ademais, afanástevos para conseguir moitos apoios, comezando polo Concello da miña cidade, que tanto me gorentou, e outros Concellos, Asociacións e persoas galegas a quen lles debo recoñecemento. Estou en débeda con tod@s, e non podía defraudarvos. Pero, pasado un tempo, supoño que sodes conscientes do que eu xa o era: que non se ía producir tal ingreso. Porén pídovos a liberdade para expresarme e declarar os meus desexos.
Nunca quixen nin quero entrar na Academia. Cónstame que ante esta declaración haberá quen lembre a Fábula de Esopo: a raposa e as uvas.. Non é o meu caso. Pero tampouco me importa que non o crean. Levo toda a vida soportando atribucións arteiras e menoscabos sen que iso afectase á miña saúde, o meu optimismo e o meu goce intelectual.
Non me vexo na Academia e tampouco teño tempo para esa ocupación. Son abondas xa as miñas ansias e preocupacións, entre as que están as literarias, as culturais e o activismo feminista.
Sei que as amigas e compañeiras feministas confiaban no labor que podía levar a cabo nesa Real Institución a favor das mulleres galegas, no eido lingüístico e cultural. Mais, o certo é que nese lugar só se pode entrar para traballar polo intereses dos académicos. Nesa Casa, (onde por certo habitou a gran sabia e feminista Emilia Pardo Bazán, que, mesmo querendo, non conseguiu entrar na Academia. Tampouco entrou Rosalía de Castro) predomina o imaxinario masculino. A teoría feminista, que comeza cun precursor no s.XVII, Pullain de la Barre, segue no s.XVIII con Olimpe de Gouche e Mary Wollstonecraft. coa Vindicación dos dereitos da Muller, Condorcet, Benito Feixó, Martín Sarmiento, J.Stuart Mill, F. Engels, Augusto Bebel, Pierre Bordeaux ou o actual Carl Djerassi, por citar homes, e tantas filósofas, comezando por Simone de Beauvoir, Kate Millet, Clara Campoamor, M. Le Doeuff. até as milleiras que na actualidade como Celia Amorós ou Amelia Valcárcel, forman un rico corpus, é ignorada nese contexto. Os libros onde se amosa esa herdanza intelectual, non deben figurar nas bibliotecas nin nas mentes dos ilustres académicos.
Afirmo que non hai acritude nas palabras anteriores. Só constatacións. Mesmo se negan a Lei de Igualdade e a propia democracia, teño un vínculo coa Academia co que sempre me identificarei: a lingua galega. Ademais sei que os argumentos expostos non son ofensivos para os distinguidos académicos. Consideran que o saber é cousa de homes, no sentido máis específico do termo, e fixeron coas mulleres unha privación inicua…ignoro por que dereito natural fundamental, de non ser o outro que a forza, segundo o Rousseau xuvenil.
Pretendín demostrarlle á cidadanía que me propuxo que a Academia será o último que cambie na sociedade. Aínda que vaian introducindo algunha muller a conta gotas coma quen regala unha flor.
Hoxe, día 14 de Setembro de 2011, no 1º Consello Municipal da Muller do novo mandato, pídovos a liberdade para declarar que non quero nin quererei entrar na Real Academia Galega, así como amosar a miña desculpa ante todas as institucións e persoas que me apoiaron.
Reitero as grazas e ofrezo a miña solidariedade e o afecto de sempre.
María Xosé Queizán 

Nota por certo: a foto do consello de NCG con tantas mulleres sobrecolle. 

14 settembre 2011

CUMPREANOS MOI FELIZ


Va a dejarme el generoso Arume que en este día asome en su blog yo mis pobres versos, IPP, para escribirte.  

Septiembre
Besas cuando en la calle
se levanta el aire
de las despedidas
y besas mi sombra
y murmuras
que no siga
que me quede
que prefieres para ti
ese viento sordo 
como de mármol
y besas mientras caminas
y te alejas
y espero
y oigo tu voz apenas
y te escondes
y te ocultas
y desapareces
y paso
toda la noche
en pie
y miro el muro
y la sombra
y ya el día,
y siento
entre sonrisas
tu calor que vuelve
entre la niebla.
MACC

13 settembre 2011

TORDESILLAS HAINAS A MOREAS


A miserable e noxenta festa/crime que perpetran en Tordesillas non é máis cá enésima demostración, desta vez con sangue e crueldade infames, da violencia viril que se exhibe en miles de vilas e pobos deste país cando chegan as chamadas festas patronais. Noutros casos, non chega o sangue o río, pero si esa imparable necidade da masa euforizada con alcohol, sicotrópicos e notables doses de salvaxismo en estado puro. Tampouco é preciso agardar ás festas anuais para atopar ese ardor guerreiro de homes arrexuntados para ocasións tan violentas. Vai case na propia xínea do varón (esaxero adrede) estas probas de barbarie e violencia e basta que tres ou catro maromos apalabren un xogo de alarde corporal para que de súpeto agrome unha violencia, primeiro verbal (da que as mulleres tristemente moito saben) e logo física, se se tercia unha exhibición máis contundente. Eu detestei sempre ese gregarismo de festas e encontros multitudinarios en que hai que competir en bestialidades: non poño nomes por non molestar aos cabidos municipais. Mais, se por riba, morre desangrado, asaeteado, torturado un animal, entre a troula da masa criminal, o espectáculo non deixa de ser un oprobio indecente para quen o consinte. Mágoa para a bella Tordesillas, tan preciosa sobre o río Douro. 

12 settembre 2011

AMICI MIEI, O OUTONO


Cando chegan estes días de setembro, lembro aquela escea mítica de Amici miei, en que il Conte Mascetti, interpretado por un inigualable Ugo Tognazzi, telefonea á súa muller, que está nunha cabina telefónica, cos tenis enchoupados de auga, mentres a filla ao fondo xoga entre a neve. Unha voz en off relata a circunstancia: "Á nai e á filla chamábanas as veraneantes, porque el as mandaba xa en maio a pasar o verán á casa natal dos pais dela pero el logo non tiña os cartos necesarios para traelas dalí". 
Elas, por forza; eu, por non dar por rematado o verán, arriscando molleiras e resfriando os brazos arremangados, resistímonos ao inexorable outono.

Nota: a escea concreta comeza aos 2:22 minutos, pero escoitar ese menú toscano de pappardelle all'anatra e o spiedino di fegatini all'aretina (con finocchio, eh!) xa merece toda a pena. Que película, mamma mia!!!

8 settembre 2011

DALLA, PAVAROTTI E MÓDENA


Escoito nesta tarde ese minuto 2:14 varias veces. Varias veces. Varias veces. O aire move a cortina do meu cuarto suavemente. A branca estela das hélices. 

Foi CH no facebook a responsable de que non puidera evitalo.

CATILINARIA MA NON TROPPO

Dentro da opinión pública galega abundou durante estes anos o modelo do comentarista inocuo. O que convertía sempre en artigo de enciclopedia infantil a súa visión sobre case todo. Nin arre, nin xo. Tépedo ata as cachas, administraba os seus silencios coa vontade manifesta de seguir escribindo ao día seguinte sen problemas. Moderaba as súas críticas ata facelas parecer encomios ou censuraba con aquela parsimonia sacerdotal do elixido con tales adxectivos que lograba transformar o sermón en suxerencias ou mesmo en aplauso. Faise innecesario dar nomes de tales especies mornas e prescindibles, co puntiño preciso de acomodo ao poder. 
Agora, coa crise apretando o canil, sae radical e inconformista. Desaproba case todo, revisa, con declarado pero invisible rigor, os últimos anos deste país e non mira máis ca erros, despropósitos e graves irresponsabilidades. Mentres todo iso sucedeu diante dos seus fuciños, calou, por non ver malinterpretados os seus disgustos. Non houbo reprobación ideolóxica, nin comentarios serios sobre a deriva do país: só fiou lugares comúns, cos que resultaba difícil non estar de acordo de tan insubstanciais. Así foi durante moito tempo. Agora acedan os seus comentarios, espesan a crítica con desordeada furia, dirixida nin se sabe onde. Semella nestes días o fustigador dos vicios, o representante na terra do clamor universal. A boas horas, insípido opinador.   

CATARSES (HOXE INAUGURACIÓN)

Comezan as clases, coma sempre in crescendo. O primeiro día, tres. Onte, sete. Chegará o luns unha nova remesa erasmista e poboará a aula ata chegar, calculo, ata os vinte. O mércores, de novo, algún outro aumento, con algunha baixa. Non sei que día poderei saber cantos hai. 
O único que Bologna plantea, a unificación de criterios, a homologación de estudios, ao carallo vintenove. O outro, o da burocracia infinita, iso si, a moreas. Como nos gusta perder o tempo!

[Non o vou contar, pero nunha das últimas reunións de comisións de calidade, tras un longo debate sobre como debería ser a avaliación dos alumnos (cun cacao mental colectivo de meter medo), chegou a análise da titorización e coordinación de cursos e graos. Isto que ten un nome tan polisílabo en realidade consiste nunhas conversas coa rapazada toda para que cante que é o que máis lle gusta e que o que menos. Suponse que para extraer conclusións e mellorar o choio. Desas amigables charlas (que polo que sei rematan en cotilleos infames nalgúns casos) quitan a conclusión de que unha materia impartida durante un par de anos por un/unha profesor/a non está sendo impartida do modo máis axeitado. As queixas son extraordinarias e de todo tipo. Planteado así o asunto, propoño que a tal materia sexa impartida por outro profesor/a ou por outro departamento. Nese momento, a calidade cobra a súa verdadeira dimensión: "É difícil, é complicado, hai que falar co departamento, hai que falar con blablabla". É dicir: a única cousa para a que está montada a comisión de calidade que é para resolver os problemas concretos desiste e demite das súas funcións cando aparece un que ademais se pode arranxar de xeito case gordiano. En fin, isto é o que a xente cre que é Bologna, para dor, angustia e desesperación do persoal. Pero, para que contalo?]

6 settembre 2011

FADIGATI, PONTELAGOSCURO E DETECTIVE CREPUSCULAR



Non pensaba regresar de novo a Bassani se non fose porque o Detective Crepuscular, nun spoiler de primeiro orde, mencionase Pontelagoscuro e estimulase a recente memoria do meu día de ferragosto. As bicicletas estaban preparadas no patio da casa de Ruggero e Emanuela, axeitados os sillíns, colocadas as mochilas con escaso avituallamento en plena canícula italiana. Saímos pola longa avenida de Porta Mare, deixando á nosa esquerda, a piazza Ariostea, con feituras de circo romano e a columna coroada pola estatua do poeta no medio do verde e das ringleiras de álamos; o Palazzo dei Diamanti, a igrexa de san Cristoforo, e, deixando á dereita, o terreo imaxinario do grande parque dos Finzi-Contini, que, por crermos ao narrador de Bassani, debía de ocupar case a cuarta parte (a superior esquerda no plano) da parte amurallada de Ferrara. Nunha pasaxe do libro, os protagonistas recorren o xardín ata o final, ruben o muro e contemplan desde alí arriba o movemento dos trens: todo iso posible se atendemos a estas dimensións case de selva ou bosque con que aparece descrito. 
Saímos da cidade por unha vía para bicicletas, paralela á estrada que vai a Pontelagoscuro. Aos poucos metros, a vía, de terra branca, sepárase uns trinta metros da estrada por entre árbores e lugares case idílicos. Non tardamos moito, porén, en entrar nunha zona algo máis industrial: naves comerciais, pechadas por completo neste domingo de verán, pequenos párkings algo abandoados acompañan a impecable vía. Por un momento, temos que incorporarnos á estrada, xusto antes de entrar na poboación de Pontelagoscuro. Á esquerda varias chimenés das fábricas petroquímicas e refinarías de azúcar. Á dereita unha pequena bifurcación para atopar o centro da vila. Non hai apenas ninguén. Pasamos tranquilamente polo medio e voltamos á estrada de novo. A apenas douscentos metros e, tras unha lixeira costa en curva, atopamos a ponte de ferro construida nos anos corenta, similar á que podemos mirar en Ossessione. Alí paramos a contemplar o ancho río: pouco tempo, porque decidimos recorrer a Destra Po, unha estrada asfaltada especialmente reservada para os longos paseos en bicicleta ao longo do fiume. A estrada leva a Ravalle e a Occhiobello, dúas das vilas máis coñecidas desta parte do grande esteiro padano, pero un pequeno chubasco de chuvia cando pasabamos baixo a ponte da autoestrada para Venezia fai que rematemos antes o camiño. Baixamos ata as ribeiras do río por medio dos chopos aliñados (ese paisaxe para min familiar de Toral de los Vados), se cadra recén prantados pero idénticos a aqueles que aparecen na festa case arcádica de Novecento ou na escena da mesma película en que as mulleres perseguen e acribillan a Attila e Regina (min. 5) Esa mesma paisaxe de diques, de canles, de camiños estreitos sobre os dorsos da terra que vimos tantas veces no cinema italiano, con néboa ou sen ela, aparecen desde a altura das bicicletas coa belleza agardada. É xa tempo de comer algo e voltamos á ponte para cruzar cara o outro lado, xa o Véneto, onde unha grande barcaza ofrece táboas e mesas para o xantar. A calor húmida é abafante, pero corre sobre o río unha brisa agradable. O restorante frota e abala sobre as augas pardas do Po. Pedimos algo de beber, picamos algo, non moito, porque todo está reservado: tomamos o café contemplando as mesas ateigadas de xente da zona, grupos de familia que veñen celebrar a madonna de agosto e parellas de xubilados silenciosos que miran a tele e que comen calamares, mexilóns ou risotto. Despois de xantar, reanudamos a pedalada, desta vez pola Sinistra Po, por unha estrada que simula as curvas do río, desprotexida do sol que cae inclemente. Non temos máis opción que baixar por unha pequena pendente cara o río de novo; de novo baixo os chopos para tomarmos aire, o pouco aire, case nada, que corre entre aquelas altas árbores. Ao pouco tempo, chega un coche. Del baixa un home algo groso co seu fillo. Aparcan ao noso carón e quitan do maleteiro unhas cañas de pescar e unhas sillas pregrables. Saúdan e baixan ao río, a unha parte do río cuberta de area que pisan con resolta decisión. Meten os pes ata os xeonllos e camiñan ata o medio do río. Alí botan a caña. Decidimos regresar cando o sol se agocha tras as nubes dunha posible tormenta. Non lembro en qué momento do recorrido saquei a camiseta para ir espido e aproveitar que o aire cálido africano do ferragosto puidera aliviar o súor. Sabía por tantas indicacións de vello que non era unha boa idea, pero sabía que nunca esquecería aquel íntimo momento de liberdade no medio medio da pianura padana. 
Lin ese final de Fadigati na novela de Bassani dous días máis tarde. Pontelagoscuro xa non era o lugar máis próximo a Ferrara para visitar o Po. Xa non era unha efémera referencia xeográfica (se cadra para a novela, simbólica) nun xornal lido de casualidade polo narrador dos Occhiali d'oro. Era aquela ponte, aquel río manso pero corpulento, aquelas ribeiras de chopos e areas que semellan lama, era a sensación do aire quente no peito ribeira do Po.  

5 settembre 2011

DESDE AS UVAS NA SOLAINA


No exame das entrañas do blog que tiven que facer estes días, un detalle destacou por riba dos demais, un detalle ademais especialmente emotivo: miradas as fontes das visitas recentes deste blog, atopei que boa parte delas procedía do blog do querido Marcos Valcárcel, As uvas na solaina. Sospeito que moita xente aínda entra n'As uvas cunha fidelidade que eu acho marabillosa e desde alí camiña por outros vieiros. Este blog, como todo o mundo sabe, non existiría de non ser por el nin polo seu blog: nin o blog nin este arume que escribe. Desta maneira, sabendo que aínda veñen os camiñantes daquela rica solaina, este blog segue alimentándose.  

Ilustración: vendima en Coea, Navia de Suarna. Fonte: galería de fotos do CPI Daniel Monje de Navia.

3 settembre 2011

BASSANI INESGOTABLE


Para Detective Crepuscular, para Álex Alonso, dous ilustres bassanianos 
Per l'estate con Lula Fortune

Resulta estraña a fixación de Bassani pola actitude de certos xudeus de Ferrara que abrazaran na primeira hora o fascismo. Nos seus relatos moitas veces (case sempre) aparece narrada a marcha a Roma de outubro de 1922. Nalgúns casos como telón de fondo explicativo dalgunha historia (como a da Una notte del '43); na meirande parte como fito histórico relevante no que participan protagonistas das historias narradas. A obtención por parte de nomeados xudeus da burguesía media ferraresa do propio carné do Partito Nazionale Fascista (entregado motu proprio polas propias xerarquías do partido en atención ao seu prestixio e á súa actividade militante) así como a asistencia deles a actos programados polo fascio nos primeiros anos do governo mussoliniano (a chamada E.F.: Era Fascista) son tamén feitos que Bassani incorpora nos seus relatos para definir a esa burguesía xudea inconsciente do que lle agarda. Bassani coloca nese momento histórico o foco da súa atención, con todas as contradicións abertas de forma radical. Sen condescendencia, sen axuste tampouco de contas, coloca a voz narrativa nun punto de certa impasibilidade moral, máis atractiva e enriquecedora por canto os protagonistas que contan a súa historia manteñen cos feitos unha relación sentimental e política. Estes viven o lento, o diario proceso de ostracismo e marxinación dos xudeus, a prohibición de estudiar nas escolas, de utilizar a Biblioteca Comunale, de participar nos torneos de tenis da cidade. Desa maneira íntima, Bassani narra todo un periodo da historia de Italia. 
Cando as leis raciais son promulgadas, ese proceso que foi substanciando en pequenos detalles domésticos cobra as dimensións do certidume terrible e inaprazable. As historias de Bassani, porén, non van moito máis aló. Sempre paran aí. Bassani elixe a elipse dese momento cruento, dado por demasiado suposto. Prefire, logo, os melancólicos epílogos: o enterro de Clelia Trotti, rodeado das heroicas mulleres antifascistas, a chegada de Geo Josz tras o horror de Buchenwald cando comproba que o seu propio nome figura no elenco de xudeus asasinados na placa da sinagoga de via Mazzini, as placas dos fusilados ao pe do foso do castelo, o gabinete do honorable socialista que durante o fascismo non foi siquera molestado polo réxime, as ruinas de Tarquinia perto de Roma onde arranca a historia dos Finzi-Contini. Bassani pretende dar conta da complexidade daquel mundo oprimente (este italianismo por opresivo) nas vidas cotiás de personaxes tamén contradictorios, ricos na súa aprendizaxe e no seu contacto dialéctico cos demais. Desde este punto de vista, poucas narracións acadan o nivel de subtileza interpretativa dun tempo como as de Bassani. 
Na conversa entre Bruno Lattes e Clelia Trotti, o primeiro recrimina á vella loitadora socialista, recluida na casa da súa propia irmá fascista (outra desas singularidades complexas da súa literatura), que afirme que os xudeus eran todos fascistas: 
"[Nós, os xudeus] eramos case todos comerciantes, do miudo e ao por maior, profesionais varios, propietarios de terra, e así que, segundo di vostede, case todos fascistas. Á forza. Vostede non pode imaxinar cantos son entre nós os ardentes patriotas.  
-Quere dicir os nacionalistas?, corrixiu xentilmente Clelia Trotti. 
-Chámeos como queira. Meu pai, por exemplo, foi loitar ao Carso de voluntario. No 19, de volta do fronte, atopouse na estrada cunha manifestación de obreiros que, mirándoo vestido de oficial, cubrirono literalmente de esputos. Hoxe, créame, fascista non é, a pesar de que fora precisamente o seu carné do 1922 o que lle valera agora a discriminación (...)". 
A resposta de Clelia Trotti ben vale para o propio Bassani: 
"Esto que vostede di paréceme moi natural", pronunciou con voz calma Clelia Trotti. "Vostede explícase á perfección".

2 settembre 2011

GIORGIO BASSANI E FERRARA


Bruno Lattes, Lida Mantovani, Geo Josz, Gemma Brondi, Elia Corcos, Clelia Trotti, Pino Barilari, l'onorevole Bottechiari, Rovigatti son algúns dos personaxes, os máis importantes, das Cinque storie ferraresi, a obra que deu a coñecer a Giorgio Bassani ao gran público tras gañar o premio Strega do ano 1956. Estes nomes compoñen un cadro complexo da Ferrara de mediados do século XX, nomeadamente os que van desde o remate da primeira guerra mundial ata os anos inmediatos á Liberazione de 1945. Moitos deles pertencen á comunidade xudea da cidade italiana, perseguidos durante o periodo mussoliniano, de forma moi especial a partir da promulgación das leis raciais aprobadas polo réxime fascista en 1938, coa detención incluso e posterior envío aos campos de concentración alemáns tras pasar polo tristemente famoso campo de Fossoli perto de Módena e Carpi. 
Bassani coloca estes personaxes non só dentro do reducido mundo do intramuros ferrarés senón nun estreito espazo de rúas e ruelas arredor, máis ou menos, do barrio xudeu, o chamado con maior propiedade ghetto ebraico. Un pode ler a Bassani sen coñecer aquelas rúas: resulta obvia esta afirmación, pero mirar a cor ocre escura das súas paredes de ladrillos, a calzada de croios rodantes con terra e herbiñas que medran entre eles, os seus arcos baixos que sustentan o pasadizo que comunica as vivendas, o lugar da discreta sinagoga, disimulada entre os propios edificios, axuda a comprender cómo se pode construir unha enteira literatura narrativa cuxo espazo apenas supera o tamaño dun cadrado imperfecto dunhas 9 hectáreas. Tampouco é necesario ler a Bassani para visitar Ferrara, pero as súas páxinas contribúen a sentir a cidade dun xeito moi especial. Poucas cidades poden presumir de estar tan intimamente ligadas a unhas narracións coma as que ofrece Bassani. 
Teño que recoñecer que a (marabillosa) excusa da viaxe a Ferrara permitiume entender a xenialidade literaria de Bassani. Fun para alí con medio xardín dos Finzi-Contini lido. Non sei se conscientemente fun retrasando o final do libro ata verme alí e visitar o cemeterio ebraico onde pousan os restos do autor e as lápidas dos Finzi, dos Contini, dos Bassani, dos Zamorani, dos Ravenna, case desaparecidas entre a herba alta do inmenso campo que os acolle, ata camiñar polo corso Ercole I d'Este e adiviñar o portalón que dá entrada a unha casa que non existe, ata recorrer lentamente a longa lista de xudeus da escola israelítica que foron levados a Alemaña e cuxos nomes figuran na entrada da sinagoga, o lugar onde comeza unha das historias ferraresas do supervivinte de Buchenwald, Geo Josz, titulada Una lapide in via Mazzini, ata sentarse na praza de santa María in Vado e mirar desde lonxe o Palazzo Shifanoia e imaxinar que era nesa tea de araña onde viven os personaxes das súas historias, ata contemplar as ponlas do magnolio que sobresaen do xardín da casa do propio Bassani no número 1 da via Cisterna del Follo. Non estou seguro de que recoñecer eses lugares, tan detallados nas narracións de Bassani, axude á comprensión dos seus libros, pero, recoñecidos e identificados, permiten multiplicar as olladas sobre a cidade, como cando un pasea ao longo do foso do Castelo d'Este despois de ler en Una notte del '43 que alí mesmo foron fusilados once antifascistas, que foron deixados alí sen permitir siquera aos familiares recollelos durante un día enteiro e que desde as fiestras da farmacia (Navarra, na realidade) Pino Barilari miraba todo aquilo con horror sentado na súa cadeira de rodas e que ningunha guía turística fala daquela noite de decembro de 1943, tal e como o propio narrador indica ao comezo da historia. 
Cando rematei de ler o xardín, lento lento, aquela cidade convertiuse nalgo ben diferente. Necesitei ler máis de Bassani. Comprei esas historias ferraresas que el escribira anos antes (na de Os derradeiros anos de Clelia Trotti pode adiviñarse a parella de Micól e B. deitada no xardín da Certosa) e linas con devoción completa. Tamén apurei nun par de pomeriggi d'estate Gli occhiali d'oro, a extraordinaria historia do doutor Fadigati, un médico querido por todos os ferrareses pola súa cortesía e dedicación xenerosa, que pouco a pouco vai padecendo a soedade e o aillamento da sociedade, co trasfondo do fascismo, pola súa condición homosexual. Contada por Davide Lattes, unha especie de trasunto bassaniano, a pequena novela é unha obra mestra, cuxo final (en Pontelagoscuro por onde crucei o Po en bicicleta: xa sei, demasiado trivial) é un dos máis memorables da miña vida. 
Ignoro o panorama das súas traducións. Creo que Lumen quitou hai pouco La novela de Ferrara que inclúe case todo este material. O propio Bassani revisou esas novelas e deulle con ese título fasquía unitaria, co nome da cidade como aglutinante. Releo estes días para non deixar de pensar nun paseo en bicicleta polos bastións da cidade e chegar onda os muros do xardín dos Finzi Contini e mirar entre os olmos a Micól xogar ao tenis.   

1 settembre 2011

ESTE COUSO QUE CHAMO O MEU BLOG


Os cambios últimos en blogger e en facebook permitíronme revisar estatísticas, público, visitas e datos internos deste blog. Non abraia, tras tantos anos, que o post máis visitado sexa o de Toscana na lontananza, escrito uns días antes de emprender a viaxe a Italia. O número de ligazóns a fotografías daquela zona explica o seu relativo éxito. O terceiro en visitas, pero xa moi por debaixo, é a metanotación feita sobre a presencia de burkas nas Españas do século XXI. Digo metanotación porque facía mención a outra, escrita en 2007, sobre a aparición de tal indumentaria opaca e a correspondiente polémica xurdida daquela en Alcobendas. Pero o máis sorprendente desta xerarquía de posts no meu blog é o segundo posto acadado (e con visos de adiantar ao primeiro) polo adicado ao Nisio, bareto, furancho, curruncho de comidas, palafito (quen o visite saberá por qué), merendeiro, taberna, baiuca no corazón de Teis, perto da verxa de entrada aos estaleiros de Vulcano. É probable que a ausencia de calquera referencia en páxinas webs de gastronomía (ausencia que pode ter que ver co feito de que en realidade o tal bar non existe) teña que ver co éxito dese post. Nos meses de verán aumentan as visitas a esta anotación de marzo de 2008, despois da correspondiente consulta en google, supoño que para reservar. A tasca non mellorou moito. Non sei se empeorou, pero como experiencia segue a ser aínda única. Nesta mesma semana, gracias ou por causa dese post, unha ducia de internautas se cadra probou. Para algo (bó ou malo) ha valer este couso.