CHEGA O VERÁN

Así como a mediados de agosto unha pequena brisa distinta das anteriores, un pequeno movemento do aire en plena canícula, amosa que vai declinando o verán e anunciando aos pouquiños a chegada do outono, así as flores da mimosa, no máis frío do máis xélido tempo de inverno, van proclamando o paseniño quecer dos días. Na beira da autostrada, á altura de Pontecesures, coa paisaxe do Ulla brilando ao lonxe, coma ao comezo da Soledad Segunda gongorina, vin as primeiras deste ano. 

Na calor amarela das flores puiden mirar nidios os mansos outeiros de Murlo.

SAGERAO

Escribía caoesemdono nun comentario neste mesmo blog que eu esaxeraba, dous días despois de que o meu amigo xg me dixera exactamente o mesmo e engadira: "Iso é en Vigo; aquí non pasa nada diso". Admito que algún superlativo, unha amplificación de adxectivos valorativos, podía conducir á sensación de hipérbole. Pero eu afirmaba o meu diagnóstico sobre os comentarios escritos nos xornais virtuais, nos foros feisbuqueiros, non sobre o que vía na rúa, que non se compadecía con ese bélico balbordo. As palabras de xg semellaban ofrecer unha paisaxe distinta, a propia dunha vila onde o galego é lingua eminente e case exclusiva e, polo tanto, escaso motivo de distanciamento. 

Déixoo aquí consignado, pero, esaxeracións aparte (a toda historia vénlle ben sempre a súa pinguiña de esaxeración), a miña percepción vese exemplificada, con tristes noticias, cada día que pasa.

BARES DE VIGO: CORAL

Máis ca bar é repoñedor de forzas, abrevadeiro efímero para pes cansos de trapelar arriba e abaixo polo Corte Inglés. Pero é un clásico da restauración (no sentido máis estricto da palabra) viguesa: o Coral. Na esquina Ecuador con Cuba, enfrente mesmo da parada das taxis, nunha das zonas máis concorridas da cidade, este bar leva trasegando comidas desde hai moito tempo, cun servizo bastante estable, xa veterano, con indiscutible éxito de público e crítica. En días especiais, resulta imposible atopar mesa nel, a pesar de que a súa disposición, non moi preparada para o xantar, non convida moito. Os pratos combinados (e rotundos na súa esaxeración calorífica) son a súa especialidade, aínda que, para os que coma min prefiren o piscolabis matutino, o pincho de tortilla, xenerosa tapa gratuita anexa á bebida, é máis ca glorioso.

Pero, se sae aquí, nesta galería de bares recomendabilísimos de Vigo, é polo panorama social que amosa: en primeiro lugar, unha presencia case en exclusiva de mulleres, excluidos os ocasionais empregados masculinos do corteinglés. Dependientas e visitantas do gran armacén enchen o local de forma preferente, sempre cun prato de comida diante. Pero dentro desta marcada tendencia (oposta ao exclusivo masculinato da camareiría, un pouco sobrepasada de peso, todo hai que dicilo), o rumboso grupo de mulleres de (in)certa idade sobresae da media, coas súas blusas asedadas (en pleno inverno), a súa bijoutérie ao completo, o seu abrigo de pel (do que sexa) por riba dos ombreiros e, por suposto, a súa cabeleira cardada en pompa platino. O de menos, porén, é a indumentaria: o fundamental é ise prato (media ración disque, pero rebosa unha fonte) de lacón con grelos ou de cocido que a media mañán e en silencio pulen con aseada dilixencia.  

Este panorama, repetido de mesa en mesa con idéntica aceno de gula, a iso das dúas da tarde, ben merece unha visita ao local. Aparte de probar a grandeza do pincho reglamentario, veremos unha das imaxes máis auténticas do pracer do bó dente e da exaltación tácita da amizade. 

ENSIMESMO

Despois dun par de días trastornado pola enfermidade da volcadura de datos en aplicacións informáticas (esa peste jodierna, que diría un das salamancas jurdanas) e pola comprobación da ausencia de límites da parvura humana (menda incluso), atopo hoxe un par de recursos luminosos para recobrar alento e vida: un vídeo da película italiana Baciami ancora (coa pléyade de actores e actrices riquiños e riquiñas daquel país) de Lorenzo Jovanotti, nada do outro mundo pero suficiente para levantar o ánimo co mínimo ollar de mares adriáticos e casas ocres do paese toscano con manteis de cadros e amizades e risas e baile, e a música de The Black Keys, todo un fascinante achádego (un blues potentísimo desde Ohio) que alivia estas tardes de inútil excrecencia burocrática e de indecentes convocatorias caballerescas.   

ACADEMIA GALEGA REAL

Os obxectivos da RAG, segundo se desprende da súa páxina web (que convén reformar vivamente para dar cabida entre outras cousas a un diccionario que por fortuna xa se anuncia), son estes:
1. Establecer as normas referidas ao uso correcto da lingua galega, conforme o disposto na Lei 3/1983, de 15 de xuño, de Normalización Lingüística, do Parlamento de Galicia, nomeadamente: a) A elaboración da norma gramatical, ortográfica e fónica. b) O inventario do léxico e a proposta dun dicionario de uso. C) A modernización e actualización do léxico.
2. Estudar e propor a restauración da onomástica galega.
3. Velar polos dereitos do idioma galego.
4. Defender e promover o idioma galego.
5. Asesorar os poderes públicos e institucións sobre temas relacionados co uso correcto da lingua e coa súa promoción social.
6. Estudar e dar a coñecer o patrimonio literario e documental da institución.
7. Decidir a personalidade literaria á que cada ano se lle dedica o Día das Letras Galegas.

Os puntos do 3 ao 7 precisan do traballo voluntario dos académicos (sexan de número ou os correspondentes), pero os dous primeiros, coas correspondientes epígrafes, deben contar cun orzamento propio e cunha estructura fixa de persoal. Para iso e para non vivir da beneficiencia, como dixo o presidente recén elixido, convén creo que se planteen as seguintes opcións, entre outras moitas que de seguro se me escapan:

1. Crear unha Fundación Pro-Lingua galega a imaxe e semellanza da española. A pesar do que pode parecer nun primeiro momento, estou seguro de que as principais empresas deste país (sexan ou non de capital en mans de persoas galegas) ou particulares con desexos de colaborar nunha tarefa semellante e, sobre todo, con cartos dispoñibles para tal misión, axudarían considerablemente a nutrir ese presuposto. 

2. Restructurar, se se quere dotar á Academia dun maior valor como institución capital (non todo o mundo está de acordo co modelo académico francés e prefire a liberdade normativa dos países anglosaxóns ao respecto), o sistema investigador sobre a lingua e a literatura galegas: é dicir, converter o ILG, agora instituto da USC, e o Centro Ramón Piñeiro, na parte correspondiente aos estudos directamente vencellados ao proposito central da RAG, no viveiro principal dunha nova institución ou Instituto, cun orzamento estable, que dependa orgánica e estructuralmente da Academia. A conversión non sería nada difícil se temos en conta que na RAG están os membros principais de tal instituto, malia seren a Xunta de Galicia e a Universidade de Santiago quen decidan a transformación dun instituto universitario nun instituto de alcance galego e malia ser a Xunta de Galicia a responsable do funcionamento particular do Centro Ramón Piñeiro. A vontade política de optimizar os recursos existentes faría fácilmente satisfeita a demanda de Ferrín sobre o presuposto da Academia.

Ferrín ten un reto fundamental nesta nova etapa: a de construir un equipo de traballo propio da Academia que dea resposta aos seus obxectivos esenciais. A preparación dun Diccionario (de Autoridades, se se quere) da Lingua Galega e a elaboración, cos vimbios que hai na universidade galega, especial pero non necesariamente, dunha gramática de uso que sirva de referencia a toda a sociedade. A min, que non participo de entusiasmos académicos de ningunha clase e si dos traballos excelentes que de tales institucións poden saír cos cartos de todos os contribuintes (é dicir de resultados tanxibles e non das ceremonias e elocuencias retóricas que tanto compracen), nada me satisfaría máis. Non fai falta dicir que xenerosidade e decisión política é o que fai falta.

Refactura dun comentario a un post d'As uvas na solaina.

THE MIGHTY HOMENS AT THE IGUANA CLUB

Onte estiveron na mítica Iguana os xa míticos The Homens. O local ofrecía un bó ambiente pero non puido encherse: non sei se de novo a proximidade de exames, finais de mes ou eu que sei (polas rúas tampouco parecía unha noite de especial saída) arredou ao persoal. O certo é que os que non foron perderon un concerto poderosísimo, de menos a máis en intensidade e musculatura. E non só pola frialdade agardable nos comezos de toda actuación (cos retoques habituais para son e acoplamentos varios), senón porque daba a impresión de que o repertorio ía espesándose a medida que avanzaba a noite como se quixeran suliñar os homens que unha nova etapa comeza na súa andaina musical tras o power pop inicial. As primeiras cancións soaron ao album anterior, con concesións á melodía poppie, con presencia da voz do cantante ou dos rasgueos agudos das guitarras. Pero, aos poucos, nun crescendo imperceptible, foron incorporando composicións de poderío rítmico, con voces máis roucas e acordes entre envolventes e obsesivos, ata acadar un novo son, que eu me atrevo a calificar de cuasesicodélico. As cancións do final (mesmo as que formaron parte da prórroga) amosaban uns novos The Homens, máis sólidos, máis poderosos ca nunca (pop extremo é a fórmula que eles alcuman), cun dominio completo do esceario. Maduros, pero sen perder un ápice de vigor, todo o contrario, amplificando ao máximo a tensión das súas composicións. A proba do cambio quedou para min na versión rotunda, perfecta en espesura e escuridade, de Calamar: aí calquera puido comprobar a profundidade do cambio destes músicos que agora mesmo (sen camiseta de raias, pero cun look ecléctico, entre o fredperry mod de roi e a camisa negra elegante de martin, coas camisas de cadros country do teclista e a tshirt verde raido de Xocas) son a banda máis poderosa de pop do país. E cantando para os tempos que corren unha completa heroicidade... en galego.  

FRACTURA SOCIAL EN GALICIA

A lectura das opinións vertidas en forma de comentarios das noticias en internet, de cartas ao director ou de debates no feisbu ofrece unha desacougante mostra do nivel de fractura social existente no país. Pareciamos inmunes a esa praga visible nos diarios españois, pero dun tempo a esta parte a dose de agresividade, de xenreira (verbal, polo de agora) que amosan estes espazos cada vez máis concorridos de debate é moi preocupante. A questione della lingua é a cimeira do conflicto, pero a división nese terreo deixa paso a aldraxantes discusións sobre a propia condición de cidadáns deste país. As palabras empregadas nestes discursos son de calibre bélico e non parecen presentar remisión algunha, máis ben ao contrario, delectación no insulto e na gracieta infamante. Non vexo ese lume enceso na vida diaria, se cadra porque cada grupo ocupa a súa parcela e non toca ou apenas limita cos outros. Pero, cando ese fenómeno aparece na escrita, a penosa e, para min, tristísima batalla de improperios, ameazas ou execracións inquisitoriais se recrudece ata extremos insoportables. 

Cada quen pode ter a súa propia versión da orixe e razón de todo esto. Eu por suposto teño a miña. Pero dame a impresión de que a estas alturas andar debatendo quen ten a culpa da desfeita non arranxa o problema, máis ben o enquista a man cheas. Non sei cal pode ser a solución, pero alguén ten que poñer freo a esto. O goberno galego é, sen dúbida algunha, nestes casos, o máximo responsable de facelo. Non sei se hai vontade diso ou precisamente do contrario. Eu polo menos xa lle pido que non avive folións nin ceibe máis tempestades. E que, de ter uns poucos miolos libres de inxurias, os dedique a aliviar esta tensión inaceptable entre os seus cidadáns. Que para iso (e para outras cousas tamén) lles pagamos.

UN ARRIVEDERCI CON MANUEL PUIG

Lembrei onte, cos meus alumnos maiores de 55 anos e cos meus alumnos menores de 22, que comparten con gran afecto, respeto e veneracións (sobre todo os maiores cos máis pequenos a quen admiran profundamente) o espazo entre pupitres laranxas, a miña paixón pola literatura de Manuel Puig, devorada nos anos de mocidade. Boquitas pintadas, La traición de Rita Hayworth, Pubis angelical foron puntualmente lidas, con escrupulosa devoción. 

Eran tempos de lecturas algo máis trascendentais, de solemnidades épicas, relatos da creación do mundo ou narracións totalizadoras, ambiciosos proxectos de abarcar o universo enteiro. Manuel Puig, no entanto, baixaba á educación sentimental, ás películas de serie b, melos con paixóns inútiles, ás telenovelas, á música de arrabal (boleros, coplas, tangos) e difusión masiva. E ademáis falaba da condición homosexual, sen medias tintas, a canle aberta ou polo menos todo o aberta que aqueles tempos adoitaban permitir (hoxe noto eufemismos e perífrases na súa prosa, que daquela eran provocacións insólitas: tanto muda por fortuna o tempo). 

Puig concentraba o seu esforzo narrativo para compoñer individuos senlleiros, únicos e marxinados nunha sociedade convencional, sen pinga de moralina ou de denuncia, arrebatados, excesivos na súa defensa da liberdade total do pracer. Pero ademáis cun dominio absoluto dos diferentes rexistros do idioma, pragado de estranxerismos, de casticismos ou xergas específicas, que enriquecían considerablemente os seus textos, xunto a un aproveitamento entre paródico e encomiástico dos distintos subxéneros da literatura de peto, popular ou sentimental. E, se por riba construía os seus relatos coa complexidade pop dun fértil laberinto, o resultado non podía satisfacer máis as expectativas dun lector coma min sempre inclinado a valorar o risco e a audacia intelectual e artística cós rancios costumes da narrativa común. 

Onte lembrei, logo de mirar a versión fílmica de Babenco con Sonia Braga, Raul Julia e un excelso William Hurt, no cumio da súa carreira como actor sempre extraordinario, o que fixo Puig pola miña formación intelectual e probablemente pola formación integral de moitos que loitaron polos dereitos civís dos homosexuais. Hoxe, mentres miro aquí sobre a mesa a primeira edición de Pubis angelical, adico á súa memoria unha parte do que agora son: foi fermoso rematar o curso falando de Manuel Puig nas aulas laranxas construidas no mesmo ano en que remataba El beso de la mujer araña.    

BANDA DESEÑADA EN VIGO

Nunha esquina do barrio do Calvario, entre as rúas Vizcaia e Catalunya, pervive un dos espazos máis singulares de Vigo, xa comentado noutro post: a tenda de comics Banda Deseñada. Nun local modestísimo, pero repleto de libros e obxectos de todo tipo (xogos de rol, gadgets, insignias, camisetas, lápices) relacionados co mundo do comic, o dono do local (seica hai outra persoa ao mando, pero nunca a vin) acolle non só a afeccionados de tal heteroxéneo xénero cultural senón que dedica aos seus cada vez máis numerosos hóspedes o seu tempo cunha paciencia que parece tender ao infinito. Explica os argumentos dos libros, dá detalles eruditos sobre o autor, comenta as últimas novidades, aconsella segundo a idade dos posibles lectores, charla sen máis sobre calquera cousa relativa ao seu mundo de ficción gráfica. 

O sábado pola mañán, coa excusa de mercar algúns agasallos e de recoller algúns libros xa reservados para adquisicións masivas, tivemos a oportunidade de desfrutar deses intres fermosos que proporciona a entrada nunha librería onde se sabe e se coñece ben o percal que alí se vende. Teño que engadir que o amabilísimo propietario da tenda ofrece un blog fantástico, que renova de cada pouco con intelixentes sínteses sobre os libros que recomenda, útiles referencias para facermos conta do que se trata. Na propia tenda merodean parroquianos que follean con tranquilidade os comics que exhibe nos seus andeis ou clientes que pasan alí o tempo piticando aquí e alá na procura dun bó exemplar que levar aos ollos. 

Eliximos, daquela enorme e interesante oferta, tres libros que están a ser convenientemente devorados. O primeiro, de Taniguchi, Un zoo de inverno, que non remata por entusiasmarme, aínda que non permite que faga crítica algunha á súa xenial mestría no trazo das liñas nin a construcción de cada unha das imaxes. O segundo, de Davide Osenda, Última lección en Gotinga, cun prólogo de Piergiorgio Odifreddi (un militante activísimo da ciencia e da razón, o que pode ata parecer singular neste tempos de clerigalla infame pero que resulta estimulante) que me permite recobrar as miñas xa esquecidas devocións polas matemáticas cun precioso texto e uns debuxos acuarelados de grande elegancia. E o terceiro é o clásico de George Sprott 1894-1975, de Seth, ao que xa lle tiña gañas e que seduce desde a súa portada ata os máis mínimos detalles: unha alfaia da banda deseñada, inclasificable pero, sen dúbida, obra mestra indiscutible. Por certo, a tenda posúe a versión en inglés, con pasta dura, que ben pode ser un agasallo de primeirísimo orde, cunha fermosa e impactante portada (na foto do post).  

Xa dixen que eu non son un forofo da banda deseñada. Desprezo unha parte enorme do seu caudal (todo aquilo que mira ao fantástico ou ao lendario), pero estas obras conseguen que me afeccione pouco a pouco a esta modalidade entre literaria e plástica. Tanto é así que conto os días para a vindeira visita a ese curruncho do Calvario vigués (recomendado moi vivamente por IPP) no que me está agardando El caso Sorge como auga de maio en pleno xaneiro. 

IN DUBIO MORREO

Procrastinador. Non sei se hai outra verba para os que aínda o deixamos todo para pasadomañán ou para traspasadomañán ou para nunca. O certo é que se acumulan nesta mesa longa, onde deposito libros, folios, carpetas, cadernos, lápices, gafas, teléfono, miles de cousas sen rematar. Non sei se entra nos rasgos da procrastinación a parálise total ou a decisión salomónica de non facer nada e tirar pola vía do recreo e da distracción. A min é isto o que me pasa. Eu necesito prazos, termos perentorios, datas definitivas para poder chegar a algo. 

Podo entregar a solicitude esta tarde, ir buscar a aspiradora, recebar o aceite do coche, comprar os agasallos dos nenos (xa non tan nenos) dos amigos, recoller os libros na de Banda Deseñada, preguntar polo foco que non chega, colocar os estantes, encher a enésima aplicación informática, escribir ese correo, corrixir os traballos, mercarlle o aftasone a Carolina. Seguro que non fago nada diso: apuro esta tarde en casa coa lectura dun artigo do amigo AC sobre o pasado nazifascista dun escritor que coñezo e saio logo a tomar uns viños á de Tony. 

Non sei por que isto último nunca o deixo para outro día. Tradición familiar ou antropoloxía urbana de alomenos tres xeracións de piñeiros.  

ELECCIÓNS A UNIVERSIDADE

Elixen reitores as universidades de Santiago e de Vigo. A primeira cun feixe de candidatos/as; a segunda con dous polo de agora, con rumores doutro aínda por anunciarse. Nesta, que fica máis perto, preséntanse Mato (aka Tano), pola plataforma de Alternativa Universitaria (unha disciplinada e heteroxénea botica onde concorre todo o espectro ideolóxico, con predominio de sectores pesoínos e visibilidade notable dos nacionalistas), e Cabeza (aka Xaime ou Jaime), pola chamada Nova Universidade (outra heteroxénea plataforma, con eminencia de uxetistas e de sindicatos profesorais independientes), tamén coas mesmas incertas afinidades internas cá outra plataforma, en ámbolos dous casos máis froito do azar académico ou do interese individual ca de profundas similitudes de pensamento. A política interna da Universidade de Vigo non se corresponde coa estructura político-ideolóxica de Galicia e así se poden ver nunha e noutra plataforma persoas que militan ou son simpatizantes de parecidas correntes políticas. 

Os dous candidatos, ao parecer próximos ao BNG (velaí a singularidade), disque, teñen as súas virtudes e tamén, seica, os seus defectos. Os dous coñecen, disque, a fondo a universidade e os dous apuntan, seica, maneiras de rexidor de destinos colectivos. Non vou ser eu quen analice con detalle tales rasgos porque carezo de información convincente. O certo é que quen consiga os votos nas eleccións ten por diante o control completo da universidade ata a vindeira ocasión, xa que o funcionamento democrático da institución atópase moi debilitado ao carecer o claustro e o consello de goberno de eficaces instrumentos de fiscalización ou de relativización do poder reitoral. 

Eu, con todo, sempre me formulo, desde hai tempo, a mesma pregunta: non haberá ninguén máis para candidato/a? Non teremos algún día outras opcións?

Nota: a mera idea de que concorran xuntos xa dá idea da extraordinaria diferencia entre os candidatos e as súas correspondientes candidaturas.

ENGLISH PARA QUÉ?

O inglés é necesario, forzoso e imprescindible. Como mínimo. E daí ata o infinito. Este é o mantra definitivo da instrucción educativa en España nos últimos anos. De tanta repetición, o significado da frase carece xa de sentido. Adormece a conciencia e, sobre todo, anula calquera comprobación empírica. Se se dera o fenómeno de non impartir nin unha soa hora de inglés desde a educación infantil ata o bacharelato, de seguro que o resultado non sería distinto do actual, mesmo prohibido ao tempo todo ensino de academias ou de esculjauses. A desproporción entre o tempo, os recursos humanos e os recursos materiais destinados á aprendizaxe do inglés e os resultados prácticos é de tal dimensión que a súa desaparición sería totalmente imperceptible. Só aquelas estadías en territorio anglófono (sempre e cando se procure levar ao rapaz/a a unha remota aldea do Lake District cunha familia de facundia suficiente e desprovista de messenger) palian (algo, algo) a ignorancia supina do estudante hispánico con respecto ao idioma inglés. 

A necesidade do idioma é a base do estímulo (con perdón) para o seu estudio. O alumnado español non mira nunca os benéficos efectos dos phrasal verbs ou dos xenitivos (con perdón) saxóns: apenas ten tempo nin posibilidade de empregalo, agás neses casos perentorios de introitos amorosos cos clásicos (pero escasos) intercambios realizados polo profesorado máis enrollado do instituto con liceos europeos, non necesariamente das illas británicas. Alí comproban que cunha sucesión de aiams e de aigüons teñen case todo gañado. E aí queda marcada a fronteira infranqueable dos seus avances co idioma. O idioma que os estudantes empregan élles suficiente para a vida habitual e, se se me permite a boutade, para o que lles queda de vida, salvo casos moi específicos de dominio inglés que, moi seguramente, é adquirido a maiores fóra das aulas convencionais (por riba magnificamente dotadas e cun profesorado competente en gran parte) e froito case sempre ou sempre da imperiosa necesidade de empregalo. Só así, un estudante prototipo acada o nivel desexado de inglés, tras palpar por el mesmo que ese coñecemento pode ser útil. Pero son casos contados e alleos por completo ao sistema educativo: ninguén aprendeu a expresarse nese idioma tras o seu paso polo ensino infantil e medio (tamén universitario, pero ese é outro cantar).

Por tanto, andar con esta teima a estas alturas da historia parece un conto xa vello, demasiado coñecido. Por que non proban a cambiar o mantra? Se o que se quere é que aprendan, convén enviar aos/ás rapaces/zas a ese país, nun serio programa de inmersión profunda que abranga a toda a masa escolarizada. Abandonalos no medio medio dun cottage de Yorkshire ou dun pub (poden beber incluso, non lles ha pasar nada) perto de Balmoral, onde se reúnen de noite os pescadores de salmóns da zona. Ou deixalos na cociña dun restaurante chino en Liverpool ou tamén (por que non, se a estadía é algo máis barata en compensación pola viaxe?) en Bryant Park cunha manta nas pernas e coa calefacción encesa diante deles. Ou ceibalos nun supermercado de pakistanís en Queensway ou no segundo andar da Tate Modern cunha fame de horse, case de nightmare.

Mentres isto non suceda, o gobernante de turno (ou turnante) poderá seguir vendendo esta enésima moto defectuosa, baixo a eterna forma dun marabilloso plano de incentivación idiomática nas aulas pagado coa xenerosidade dos impostos estirables ad nauseam para conseguir a fazaña heroica de que o alumnado entenda por completo a letra (os lyrics, disque) de Single Ladies de miss Knowles sen apenas despeitearse.

O PORTO DE PORRO

A memoria é suficientemente fráxil para que cousas que sucederon hai apenas sete anos podan ser traidas á actualidade con menoscabo da precisión. Pero non me fará desmentir que precisamente en 2002, cun goberno bipartito encabezado por Castrillo, houbo tamén intentos de encher a ría pola parte portuaria que entón daban en chamar Guixar e agora chaman Areal non se sabe se con interese de facer esquecer aquilo. 

Daquela era Pedrosa director da cousa enchedoira e daquela tamén, con criterio salvador de ecosistemas e medioambientes todos (incluida ata a máis mínima cadelucha), alcaldía e diversos grupos sociais alertaban da desfeita coa insólita compañía dun desatado Faro de Vigo que un día si e outro tamén clamaba a ceos e infernos (con gráficos, infografías, informes, auditorías) contra aquel atentado contra a saúde da ría e, por descontado, da flora e da fauna (incluida a poboación en perigo) deste marabilloso anfiteatro oceánico. Só os empresarios, cunha timidez case clandestina, ousaban defender ao intrépido e case delincuente presidente da autoridade portuaria, xa que mesmo o PP, diante da ofensiva xornalística, decidira retirar batalla en agarda de mellores tempos. A memoria enfraquece cando trato de recordar se houbo manifestacións contra o recheo e a preguiza de andar buscándoas (con dificultades notorias) impide determinar quen foi a aquela marcha, agás os habituais grupos ecoloxistas ou grupos preocupados pola expropiación de lugares naturais. Pero basicamente era ese o panorama. Ben distinto ao que hoxe se ofrece ao mundo.

Fose como for, anos despois a iniciativa da autoridade portuaria quedou paralizada, en certa medida polo pulo do Concello de denunciar o que se consideraba atentado ecolóxico. Seica o Tribunal Superior de Xustiza de Galicia deu a razón á Autoridade Portuaria o ano 2007 e, desde aquela, os intentos de repetir a fórmula de esponxar augas ao xeito holandés para gañar terreos para tinglados e guindastres véñense sucedendo con desigual fortuna. Pero eso si, cunha cada vez máis feble oposición, ben visible pola paulatina pero evidente desaparición do xornal decano do campo de batalla e da primeira liña de combate, no 2002 encarnizado. 

Agora Corina Porro arréalle ao recheo coa axuda inestimable dos mesmos que antes avalaban o proxecto, agora tamén apoiado polo seu propio partido e agora tamén por parte dunha silenciada opinión pública que apenas ten voz para rexeitar a clara invasión do mar coa terra ademáis do furado polo AVE baixo a Madroa. O concello encabeza de novo a oposición ao proxecto, pero é o poder xudicial o que manda parar de novo a obra por se incorre en problemas de calado ambiental. Ou sexa que seguimos na mesma posición que hai sete anos, pero cos protagonistas algo cambiados e, sobre todo, cunha lixeirísima oposición silenciada ou agochada e cun xornal que, asombrosamente, despois de berrar contra isto hai tempo nunha campaña mesmo desaforada, fai agora un mutis polo foro escandaloso. 

A min me lembra todo esto o mesmo escándalo do PXOM, tantas veces litigado con fortes declaracións, con duras posturas tan enconadas e definitivamente librado con vontade política e cun silencio clamoroso que fala elocuente da fraxilidade das voces críticas, apagadas cando algún dos sectores antes belixerantes decide mudar sen explicación convincente a súa posición. Agora, con este asunto pasa o mesmo. 

A min non me gusta o recheo do Areal/Guixar. Creo que, á marxe de que está por aprobar o plano de usos (esa vella teima que non conclúe e que outorga patente ao dono da parcela) hai lugar para o desenrolo do porto sen ter que recorrer a estas prácticas, moi habituais en tempos de crise cando a coartada do desemprego ou dos investimentos perdidos predominan sobre o resto. A derrota do bipartito nestes últimos tempos supuxo a ocupación partidista do Porto como plataforma para a candidata Porro e, por que non dicilo, como trampolín para tocar os narices e o que faga falta a quen se tercie, dada a maior liberdade de movementos que un presidente pode ter. Temos liorta para rato, pero coa diferencia de que neste caso a oposición a tales desmanes aparece ao meu xuízo demasiado vencida e desarmada de antemán. 

O que resulta máis incrible é o papel de certos medios de comunicación, antes absolutamente belixerantes e agora doces transmisores da única verdade incontestable: recheo ou fame. 

SETTECENTO SEN ALENTO

Linlle a Marcos de Teis a aventura veneciana de Settecento dun tirón e sen alento. A falta de comentarios máis precisos (a modo de recensión crítica que cai fiho cando vexa eu o libro nos escaparates das librerías que aínda queden ou o ebook nos meus ecráns infinitos), direi que vai camiño de éxito editorial seguro para este ano, a moi pouco que a editorial aposte con eficacia polo libro. 

Un spritz pola boandanza deste intrigante e vertixinoso relato.  

 

TERCEIRO ANIVERSARIO

Cumpro hoxe tres anos de blogueo. Hai que recoñecer que lle sentou ben á miña vida e aínda me senta. E iso que aforro intimidades que algún día virán ao caso. 

Unha pequena satisfacción máis, tras a excursión á neve de hoxe á tarde, non me vén mal nesta noite de inverno trala que teño que madrugar.

EPÍLOGO DE XANEIRO

Rematan estas vacacións de nadal coa sensación renovada, no que toca á universidade, de que o calendario aprobado é unha insensatez. E non tanto polo número de días sen clase, senón polos que faltan para rematar o primeiro cuadrimestre: como se entende que o cuadrimestre comece o 21 de setembro, suspenda as clases o 18 de decembro, regrese o día 11 de xaneiro e remate o día 20, dez días despois de voltar?

Agora mesmo, mentres organizo estas sesións que quedan, non sei que respostar.

NO HOSTAL (XIA) MOURE

En Casa Teresa, en As Pontes, nunha pequena pero atractiva casa de comidas onde dan petiscos de grandísimo nivel, atopamos a Facundo, un dos meus amigos da xa lontana estadía compostelana no/na Moure. Conteille que a filla voltaba polos nosos pasos naquela que eu considero mellor zona para vivir de Santiago. Cando llo dixen el comezou a lembrar como nun aleph os momentos no noso cuarto (do meu irmán e miña) en Loureiros 12, un anexo da propia pensión no número 6, un lugar de encontro de todos os alí hospedados que atopaban nos xornais que mercabamos, na música que poñíamos no radiocasé ou nas timbas de vasoira sobre a cama un xeito particular de aledaren as sobremesas do inverno. El, máis entusiasmado ca min, sobre aqueles tempos (como liamos en alto a crónica de Unzueta e como berraban cando había vasoira de man), miraba como ao horizonte por recordar xente ou persoaxes que pasaran por alí. Se cadra, algún pasa por este blog encontradizo.

Pero o que suscitou a pequena nostalxia foi o comentario sobre o traballo que Pepe e Preciosa, os donos do (ou da) Moure, fixeran durante toda a súa vida, entregados a tempo completo ao noble arte (sobre todo nunha Compostela de deshonestos hospedaxes) da restauración e da pousada. Ise mesmo traballo foi transmitido aos seus fillos: a filla, dona do Hotel Altaïr, no mesmo lugar onde pasamos media vida compostelana, e o fillo, ao parecer e se non estou trabucado, presidente da asociación de hosteleiros de Santiago, dono dese misterioso lugar con precioso xardín de magnolios e galerías limpas de branco rechamante, chamado Costa Vella, un dos lugares máis encantadores probablemente de todo Santiago. A estirpe continúa, mesmo de forma lateral coa Pensión Girasol, que leva a irmá de dona Preciosa, Victoria, xa máis perto de san Martiño Pinario. Toda esa zona extraordinaria desde a que se entende moito mellor a vida de Compostela. 

O vello Moure anda en reformas. Procuran modelar o interior con novidades decorativas, ao gusto das xeracións máis novas e con resignada oposición (máis ben moderada e algo retórica) dos pais, xa case retirados. Pretenden rematalo para que neste xacobeo algún poda durmir nesa casa característica deste barrio compostelano de vistas fermosas e vida ben axitada, con varias fondas e pensións con encanto para pelegríns, visitantes, pero, sobre todo, para estudantes que prefiren o eco das pedras antigas cós pisos do ensanche algo máis adecentados agora que noutrora. 

Conteille todo esto a Facundo e el escoitaba cun indisimulado fervor os meus breves comentarios sobre a capacidade de traballo daquela xente, o cuidado con que trataban aos hóspedes e, en fin, o cariño que aínda teñen por todos nós tras moitos anos. Aínda que alí atopei aos máis fachas de toda Galicia (algúns mesmo de Fuerza Nueva, que agochaba os bates mesmo nos armarios xunto ás camisas azuis), non poderei nunca esquecer aquel cuarto, cunha fiestra a unha rúa e un balcón a Loureiros, nin aquel tempo, agora afortunadamente extendido cada vez que vou a Santiago a levar a miña filla aos seus estudios. 

 

ANABANDE: AXUSTA E VOLTA AXIÑA

Hai carta de axuste na de Bande. Triste paso. Agardemos efímero. E que axiña recobre alento e poderío. Falta fai. Esas continxencias opositoras non meritan tal cese provisional de convivencia blogueira. Se aínda fose pola foto que lle fixeron...

BASES DO DECRETO: ANÁLISE E REVISTA

Para Rubén, que mo pediu.

O decreto presentado o día 30 de decembro sobre as linguas no ensino non universitario ten como pretensión evidente a de modificar ao anterior de xuño de 2007 naqueles puntos onde os actuais administradores da Xunta amosaron diferencias insalvables co goberno bipartito. Non estamos diante dun novo decreto, senón máis ben dunha modificación parcial do novo decreto, a teor do articulado que pervive do redactado en Xuño de 2007. Os redactores do que agora se presenta puxeron durante todo este tempo especial fincapé en aspectos fundamentais moi concretos do establecido no anterior, mentres deixaron sen apenas revisión o resto.

O preámbulo do decreto é ben significativo do que sinalo porque, en troques de elaborar novos párrafos para explicar polo miudo os antecedentes, a necesidade e os obxectivos do decreto, prefire partir do existente (con subtís diferencias como a de mudar constitución por constitución española) para susbstituir aquelas pasaxes onde se substanciaba a iniciativa do anterior goberno por dar un pulo especial ao galego por párrafos de maior neutralidade ao respecto ou para engadir un particular párrafo de explicación política (redactado con pluma belixerante e pouco afastada da terminoloxía empregada en tempos electorais e polo tanto inaxeitada a un decreto con propósito de pervivencia) sobre os vieiros que levaron á redación do novo decreto. Creo que a aposta por mudar o indispensable non é a máis convincente se o que se pretende é cambiar a perspectiva e mesmo a idea básica da normalización lingüística no terreo educativo. Non sei se houbo preguiza redactora, pero creo que, para o cambio substantivo presentado, unha nova redación de todo o preámbulo sería obrigada.

No que respecta ás disposicións concretas, a análise miuda permite as seguintes observacións que paso a comentar. Fago este exercicio por respeto ao labor do lexislador, aínda que a lectura conxunta do texto completo non satisface o agardable nun texto destas características: demasiada fixación en certos aspectos controvertidos da norma (por mor dunha improcedente linguaxe combativa) e pouca elaboración completa do conxunto.

A disposición 2.2. (nos seguinte casos remitiré ao número soamente) responde ao malestar entre o profesorado de lingua española ao comezo da aplicación do decreto anterior por facer as memorias en lingua galega. Iso xa fora corrixido vía inspección, xa que non aparecía no decreto e parecía excesivo celo que mesmo aos sectores máis propicios ao anterior decreto lles parecía completamente impertinente. Agora aparece marcado non sei moi ben por qué. Ou si: para compracer a touro pasado a aqueles primeiro molestos (enseguida satisfeitos). Facer constancia disto é ben significativo da audiencia pretendida. A 2.3., do mesmo teor e sobre actas, tamén fora corrixido. Agora aparece explicado cunha amplitude só explicable para deixar en evidencia ao anterior. Impertinente resulta esta que eu vexo disposición propagandística, sobre todo cando tanto ista como a anterior ben podían ser tramitadas por vía circular das que tanto gustan as consellerías ao comezo de curso. Colocalas aquí adiante é toda unha declaración de intencións.

A 3.1. resume todo o programa para educación infantil. Eu creo que a aplicación dun referendo sobre que lingua quere o alumnado dun nivel non é modo máis conveniente de dar solución ao compromiso electoral de outorgar liberdade aos pais para decidir a lingua na que queren se eduquen os seus fillos. En primeiro lugar, porque o resultado, sendo democrático no sentido de aplicación de maiorías, impón unha lingua a unha boa parte dos derrotados no referendo previo. Aínda que esta disposición concede especial mención a quen segue unha lingua dominante que non é a da súa preferencia, non se determina, co detalle tranqulizador que unha norma destas caraceterísticas debe contemplar, o de atender "de xeito individualizado o alumnado que non teña coñecemento suficiente da lingua predominante". Non se explica en que consiste tal atención así como tampouco se determina, no caso de que haxa varios grupos, se cabe a posibilidade de establecer distincións por linguas ou se acaban todos por adoptar a lingua que nise nivel pode haber, aínda que haxa alumnos suficientes dun mesmo nivel para constituir grupo que pidan a outra lingua. Creo que neste punto está a chave principal de todo o asunto e creo, sinceramente, que non está ben pensada: digamos que, en termos de práctica de debate académico, hai que darlle, de querer manter esa perspectiva equilibradora de linguas, unha voltiña ou unhas voltiñas máis.

A 3.2. supón, a pesar de que a consulta na fase de inscrición tente evitar o debate entre a comunidade escolar, levar non só á comunidade escolar en abstracto senón ás propias aulas unha discusión que, lonxe de resolverse, procurará novos problemas entre os pais e nais de alumnos/as. O que pasou algunha vez polo consello escolar ou polas anpas sabe moi ben de que están feitas as discusións no terreo educativo, un terreo moi fértil para debates pouco meditados, sempre mediados por unha mala entendida forma de hiperprotección filial, e, por supostos, nocivos e pouco eficaces. Por moi democrático que pareza preguntar aos pais en que queren que se dean ciencias sociais ou matemáticas, as respostas (cuxo resultado en nada vai mudar: pensen en se vai ser diferente o instituto que prefira as ciencias sociais en español ou en galego) non pagan a pena dun estéril debate, promotor, o que resulta máis grave, de leas perigosas para a convivencia social. Sobre a elección en educación infantil as discusións ás portas das escolas poden ser gloriosas: será interesante contemplar desde un punto de vista sociolóxico como se vai resolver o anunciadísimo conflicto.

Da 4.2. pode deducirse o feito de que a docencia dunha materia nun instituto concreto vai asociada a unha lingua concreta, de tal xeito que se o IES X decidise que matemáticas fose impartida en español e ciencias sociais en galego, esta docencia debería figurar así consignada nos concursos de traslado ou nas prazas e á vista probablemente da posible matrícula doutros anos. Do que se establece na disposición 13 algo desto pode concluirse. Podera darse o caso de que elixan centros educativos (privados seguramente pola maior posibilidade de elección) en función de que lingua sexa a empregada en según que materias. E non creo esaxerar o máis mínimo.

As disposicións 4.2. e 4.3. permiten suxerir a desaparición das actuais Seccións Bilingües, pero nada se comenta ao respecto desta modalidade novidosa que se está a implantar estes anos con moito máis de voluntarismo e xenerosidade ca de organización eficiente e moderna. En todo caso, sería conveniente saber (en disposicións transitorias, que para iso están) que van facer con toda esta pequena e interesante (aínda que curta) iniciativa.

Na 5.2., a modo de concesión endiañada, se esixe que nos módulos se asegure o coñecemento do vocabulario específico en galego. A min sempre me asalta a mesma dúbida: quere dicir que xa o saben en español? Sempre hai nestas disposicións unha forma subtil de darlle rango secundario ao galego. Mesmo na obrigatoriedade de sabelo, mentres que non se esixe o mesmo para o español. Dase (non sei por que) por (demasiado) suposto. Non fondo estase admitindo, de forma implícita, que o resultado deste proceso (tal vez marcado pola propia situación precaria do galego en boa parte do sistema) beneficia o ensino en castelán e, polo tanto, se precisa unha explícita esixencia para o galego neste ámbito.

A 5.3. debería ser retirada: estaba no anterior, pero creo que non fai falta.

A 7.2. obriga ao alumnado das materias lingüísticas a empregarse oral e por escrito na lingua correspondiente. A priori resulta indiscutible (a pesar dos intentos do alumnado de non seguir tal norma por preguiza xeralizada no dominio das linguas), pero de tan indiscutible (para min, mesmo redundante) resulta sospeitosa. Porque probablemente a consellería ten datos suficientes da falta de atención de tales prácticas (constan numerosos casos de clases de galego ou de inglés dadas en castelán: ao revés pode haber, pero os casos son infinitamente menores), pero, sobre todo, porque esconde unha segunda parte, que, en efecto, ocupa a disposición 7.3.

A disposición 7.3. constitúe ao meu xuízo o miolo do decreto, xa que pon por escrito con claridde meridiana o que veñen reclamando desde hai anos os sectores menos favorables ao desenrolo do galego. Xa non digo o que sosteñen os máis coñecidos activistas contra a norma anterior, senón esa opinión extendida, fácilmente escoitable en variados ámbitos de Galicia, que non aceptan que os seus fillos se vexan obrigados en clase a falar, respostar e, sobre todo, facer os exames en galego. Esta é a disposición máis regresiva de todas e creo que, se non hai unha retirada do decreto (que non creo que haxa á vista do fragor político posto nisto polo goberno), este é un dos puntos que debe ser retirado (se se quere chegar a algún punto de acordo) ou substituido por unha disposición que asegure que os alumnos se desenvolverán en clase na lingua elixida para impartila e non na da súa preferencia. Esta disposición abre ademáis a posibilidade de que o profesorado apele a unha especie de obxeción lingüística, análoga ao establecido para o alumnado, que permita dar as clases na lingua tamén da súa preferencia. Non fai falta engadir o que esto suporía para a lingua galega.

A disposición 8.1. necesita unha redacción completamente nova (aínda que a súa supresión adiada para circulares específicas sería o conveniente). Semella pouco meditada. En primeiro lugar, os libros de todas as materias XA están redactados en dúas linguas, se cadra non coa aplicación exacta ao currículo galego, pero as editoriais que agora o fan estarían prestas a subsanalo. Non fai falta, pois, indicalo. Se cadra o que queren dicir é que os libros deben ser da lingua que se elixiu para a materia correspondiente, que é o que corresponde. A menos que queiran dicir que os alumnos tamén poden dispor para as aulas dos libros en dúas linguas para a súa elección. En ambos casos, deben dicilo con maior claridade.

Sen saírmos da primeira frase desta disposición 8.1. queda sen aclarar que libros se elixirán para o ano que vén, se non se saben as linguas elixidas por centro ata o día en que remata a preinscrición e os centros avalíen os resultados. Da segunda frase dedúcese que a administración galega promoverá o material didáctico en español cando a lingua elixida sexa a galega. Insólito, cando menos. Temible, polo máis.

Da 8.2. convén retirar algo que xa viña no anterior texto: o de que os materiais "terán a calidade científica e pedagóxica adecuadas": supoñemos que iso é así sempre. Redundante e innecesario, logo, a non ser que sexa cláusula para atacar con solemnidade a seguinte de que atenda ás peculiaridades de Galicia. Faltaría máis. Pero eso non debe ir nun decreto de plurilingüismo. E se vai, cal é a razón íntima?

A actual hipertrofia burocrática do sistema impide avaliar con claridade a disposición 9. Pero advirto algunhas notas discutibles: que a comisión sexa "nomeada polo equipo directivo" ou que sexa aprobado o proxecto lingüístico polo Consello Escolar sen pase previo polo claustro. Xa era así antes, pero podían aproveitar a enmenda á totalidade que agora se presenta para afinar estas cuestións técnicas. Dame a impresión de que o asunto da normalización ou da dinamización da lingua galega en moitos centros é cousa que atingue aos profesores de lingua galega e creo que deberían abrir o asunto cunha perspectiva algo menos rutinaria do que nos dá a entender o realizado nos centros. E falo desde a perspectiva de pai. Era esta unha boa oportunidade, dada a experiencia do responsable de política lingüística para que neste aspecto procurara unha maior determinación e activismo políticos. Pero optouse pola repetición do cliché anterior.

A disposición 9.5. suscita unha pregunta interesante, tida en conta a práctica visible noutras administracións gobernadas polo PP ou na teoría educativa dos sectores máis liberais dos partidos democratacristiáns ou conservadores en Europa: haberá exames de reválida lingüística en cada final de periodo educativo? Se é así, debería ser máis clara a frase sobre avaliación dos resultados: algo máis ca meros informes (repetidos ad nauseam dun ano para outro) para a inspección debería haber, pero esta cuestión debería quedar máis definida. Pero tamén se pode deixar para ulteriores circulares, lugar, por certo, onde algunhas das cousas que aquí se presentan teñen mellor acougo.

Sobre a incorporación dunha lingua estranxeira outra será a miña observación, pero polo de hoxe esta é a miña análise do decreto desde unha perspectiva apegada ao texto. Creo que as bases do decreto desvían o propósito marcado pola LNL e polo PXPL de promoción do uso da lingua galega no ensino por unha política de tan axustado como inxusto equilibrio entre dúas linguas que son consideradas a un mesmo nivel. Ese é o meu punto de discrepancia radical con este texto, da que se derivan moitas destas miñas suxerencias e opinións, que preferín presentar nun terreo posibilista a sabendas de que o decreto, con toda a contestación que esixe, está destinado a ser discutido no parlamento, no CCG e na Real Academia Española. Sirvan, pois, estas miñas liñas de consideración crítica ao debate. 

A foto é de Carolina: Ponlas espidas sobre John Moore.