Caxigalines nella Reguera'l Campizu

31 dicembre 2010

OS GURÚES

Necesito un/ha gurú deses/as que se estilan tanto nos blogs sobre medios de comunicación, que sempre están en calquera reunión ministerial (con dereito a roce), que saben a hostiaenverso sobre isto e sobre o que sexa que para iso son gurúes mediáticos e algúns ata profetillas, para que me explique que hai que facer con esta historieta da regulación interneteira. Recoñezo que non teño criterio formado ao respecto e que por moito que me esforzo (xuro que levo lido bastante) non teño nin a máis lixeira idea de por onde queren que vaian os tiros da negociación. O único que sei é 1) que as empresas de telecomunicacións que fornecen aos usuarios dos seus enlaces superrápidos e adeseélicos son as que levan os cartos do persoal e 2) que ninguén paga por algo que pode conseguir gratis e comodamente desde a súa casa. A partir destas constatacións, o problema revélaseme insoluble.
Podemo explicar alguén? Acéptanse axudas. Ou, polo menos, consolo.

30 dicembre 2010

A (MIÑA) CORUÑA

Non lembro a primeira vez que fun a Coruña. Si lembro que moitas das primeiras eran semellantes: entrada por alfonso molina, aparcamento na dársena e paseo obrigatorio pola rúa real, compras, algunha comida (cando viñamos de visita con convidados) e algunha foto en maría pita. Non lembro outras paisaxes.
Máis tarde Coruña convertiuse nun espazo puramente burocrático: ou para irmos aos chamados novos ministerios en Elviña ou para presentarme anualmente na caixa de reclutas para as prórrogas militares. Era a oportunidade para percorrer as rúas da parte vella, só habitadas daquela por persoas uniformadas. Ou iso me parecía. A verdade é que desa época non gardo especiais recordos da cidade. Todo o contrario: contribuiu a un xeito de xenreira, pouco racionalizado, que durante tempo condicionou a miña impresión sobre a cidade.
No entanto, e dada a miña especial querencia polas urbes algo grandes, era para nós, habitantes de As Pontes e pasaxeiros estudantes composteláns, a cidade de referencia. Cando houbo que pedir destino nos primeiros anos, Coruña sempre era a preferida. Quixo a fortuna (aquelas marabillosas subhastas no gran salón de actos do instituto Eduardo Pondal de Santiago) que me enviaran a Cambados, sen sospeitar eu que o sul de Galicia sería para sempre o meu lugar de traballo e de vida. Salvo esporádicas visitas (máis por afán amoroso, demasiado romántico para contar aquí, ca por outra cousa) Coruña foi pouco a pouco esquecida dos meus intereses.
Unha pequena estancia do meu irmán alí, varios anos despois (xusto aquel ano en que o amigo Djukic pasou a formar parte do barcelonismo militante), permitiume renovar a miña antiga relación coa vella capital de Galicia, pero foi o traslado dos meus pais alí o que de forma definitiva fixo que Coruña formase parte habitual da miña vida. De cando en vez visítoa e aproveito para desfrutar de lugares familiares, imprescindibles xa na miña memoria. Probablemente deixo fóra algún deles, pero inesquecibles resultan os paseos por juan flórez, polas prazas de lugo, de vigo, de pontevedra, por san andrés, polos cantóns, pola rúa real, polas rúas dos viños, polo rego da egoa/agua. Ou subir ao monte de san pedro ou ao faro, mirar a baía desde a tumba de Moore, tomar chiculate no bonilla, baixar pola rúa barcelona, solearse en san roquiño de afóra, entrar no estrella de four roads, pillar sitio entre o pigherío de casa rita, lembrar o barra no novo barra, ventilarse a todas horas por rubine, deixarse convidar no praia clú, contemplar as galerías durante horas, recordar o continental, aparcar unha tarde de chuvia e vento en montealto, mercar pan en san agustín, tirar da servilleta do bote de colacao no bombilla despois de tomar o mellor filete empanado con patacas e pimento do mundo coñecido.
Comprendo a parte lúdica (só a lúdica e desta a máis divertida e cariñosa) da rivalidade coruñoviguesa: ás veces, resulta ata emotiva. Pero non hai nada que me guste máis ca escoitar a un coruñés falar marabillas de vigo e a un vigués facer o propio con aquela cidade do norte. Para os que somos da cidade amante do pimiento picante resulta grato comprender, coa alma do forasteiro que non son, que ás veces os eslóganes non son unha chocante ocorrencia publicitaria.

20 dicembre 2010

O FUTURO IMPERFECTO DE XULIA ALONSO DÍAZ


Coñecín a Xulia en Santiago. Nunha casa da rúa Loureiros, nun piso con varios cuartos que a pensión fornecía aos estudantes. Ela vivía ou compartía o cuarto cun colega do piso e viámonos case sempre no pasillo camiño do baño. Non podo dicir que cruzara moitas palabras con ela, un saúdo e pouco máis, pero, iso si, sempre agasallaba o encontro cun sorriso fulgurante en medio dun rostro de plenitude e ledicia. Era o meu primeiro ano en Santiago e aquela rapaza era case o primeiro signo da nova vida de estudante, libre e algo desordeada (en horarios, sobre todo) da universidade. Se lembro este pequeno detalle é porque resulta fundamental na miña lectura deste libro devastador, que se le nun único alento, titulado Futuro imperfecto. É posible que outros/as obteñan esa mesma sensación sen esta mínima experiencia. Pero eu non puiden. A portada, ademais, non contribúe para nada a sustraerme a aquela imaxe miña santiaguesa, xa que a mesma faciana da foto, o mesmo corpo semiespido imponse sobre o relato terrible, abafante e catártico de Xulia Alonso Díaz e magnifica a tristeza infinita que desvelan as súas páxinas.
A historia está contada en forma de confesión. Ou en forma de desabafo torrencial destinado ao seu Nico, nunha prolongada e apaixonada declaración de amor como poucas veces se teñen visto nun texto destas características. Baixo esta fórmula do discurso dirixido a un ti ausente, morto en terribles e agónicas circunstancias, Xulia Alonso Díaz non aforra ningunha palabra para definir todo o proceso, desde o momento en que decide saír de casa, vivir unha entusiasta e eufórica existencia, engancharse á heroína e, ao mesmo tempo, ao amor eterno da súa vida, e á enfermidade e á propia morte. Non temo contar toda a historia, porque non é necesario descubrir eses fitos, por outra parte tan tristemente recoñecibles en moitos amigos e amigas das nosas xeracións, entregados ao servidume das drogas e consumidos co sida ata a pura extinción. Con epígrafes de Lois Pereiro en moitos capítulos, o relato de Xulia Alonso Díaz, autobiográfico sen estratexias enmascaradoras, describe cunha riqueza de matices todos os pasos dese descenso aos infernos (esa palabra aparece moitas veces), con duras imaxes do declive físico (son dorosamente exhaustivas e minuciosas as súas precisións sobre a enfermidade), con sutiles apreciacións sobre os seus pais ou a súa familia (ese pai autoritario que se derrumba fráxil diante da filla enganchada; esa nai resignada que aparece como bálsamo ou metáfora da salvación), con sobrecolledores instantáneas de certos e significativos intres (eu cheguei a emocionarme coa fotografía fixa das calugas dos seus irmáns na parte de diante do coche cando estes a levan a unha casa de internamento en Logroño), con metáforas e analoxías de ruínas ou de abismos. Non é un libro que pida ser lido como un cúmulo de sucesivas caídas ao máis profundo da tristeza e do abandono, senón como unha catarse, unha necesaria ollada para salvarse da asfixia. A novela actúa como ese ansiolítico que debe tomar a autora nun semáforo da rúa Coruña para poder respirar tras esa dor que se manifesta en cada unha das partes do seu corpo.
Pero esta sensación de ansia, de agonía permanente, non debe e non pode agochar o intensísimo amor que se proclama por todo o texto. Dentro dese relato de destrucción, explicada como ignorante explosión de liberdade (ela inclúe algunha apreciación sobre a época de carácter xeracional), Xulia Alonso Díaz aproveita para introducir un sentimento amoroso pleno de entrega. Non só cando trata de pintar o fulminante namoramento, dun romanticismo radical, senón cando de forma moi precisa plasma as caricias e os bicos no trance demorado da enfermidade ou o contacto físico dos corpos na cama na previa agonía da morte. Non é fácil atopar unha literatura de tan intenso dor e de tan intenso amor ao mesmo tempo como a que atopo neste Futuro imperfecto. É certo que un pode correr o risco de deixarse levar pola pura narración dos feitos, polo feitizo de saber máis desa sucesión desesperante de caídas, e non mirar neste relato un precioso e elaborado texto poético. Sería natural, porque o poder da historia supera calquera aproximación puramente literaria, pero o libro está admirablemente narrado, con un uso de imaxes moi poderoso, cunha deliberada estructura de suspensión e pautas de emocións e, sobre todo, cun moi suxestivo catálogo de metáforas para explicar todos e cada un dos momentos que lle tocou vivir ao longo da súa intensa e apaixoante (en todos os sentidos da palabra, pero, sobre todo, como padecemento e como entusiasmo) vida.
Vina, despois de moitos anos, nunha pequena festa na casa de Coruxo co céspede mol e magnolio que aparece no libro. Espero vela moi axiña para darlle as gracias en persoa por este magnífico e conmovedor relato, que só pode lerse dun tirón mantendo a respiración ata a última páxina.

15 dicembre 2010

ONDE VAI O MEU AMADO XORNALISMO?


Onte comentaba neste mesmo blog que a ausencia de críticas ou censuras no Faro de Vigo de onte (hoxe segue igual) ao silencio de Blanco sobre a variante do AVE que ten que chegar a Vigo podía ter explicación na abondosa publicidade, incluida no mesmo exemplar do xornal con fotos de todos os dirixentes do psoe pousando para a posteridade maqueta mediante, en relación coa próxima inauguración da nova terminal do aeroporto de Vigo auspiciada por Aena e, en segunda instancia e máis importante, polo Ministerio de Fomento. Como na reunión do luns estaban os dous grandes partidos representados, os cidadáns quedamos sen saber nada (sobre todo tras o constante apedreo en relación con este tema durante anos) que é o que vai pasar coa comunicación de Ourense e Vigo programada desde o principio. Só Santi Domínguez, de forma tímida, tentou dicir algo, pero o silencio con que foi recibida a súa crítica polos xornais foi tan estruendoso que non hai que ser moi espilido para concluir que o dominio dos medios de comunicación a cargo dos poderes públicos, que manexan cantidades indecentes en publicidade institucional encuberta ou completamente descarada, é propio de réximes dictatoriais, iso si, coa apariencia de límpida pluralidade de voces.
Gabinetes de prensa a medida da empresa ou da corporación correspondiente, liñas editoriais marcadas polo esponsor do programa, ideas programáticas promovidas por lobbys non declarados, xornais que cobran (sic) por cubrir unha noticia de xeito favorable, en fin, todo un sinfín de situacións nas que o xornalismo abandoa a súa disque función informativa e crítica para ser un elo na cadea de transmisión xa non digo de doutrinas ou de pensamentos únicos, que soan tal vez demasiado solemnes, senón de simples cuñas publicitarias a favor de quen pague máis cartos pola súa promoción. De aquí a maio, veremos o peor desta profesión enlamándose en progresión xeométrica, baixo a forma de incontables lambeduras colectivas e, o que é peor, da usurpación consciente e calculada da información aos cidadáns.
Onde vas, meu amado xornalismo?

BELLA ROMA

Non sei, pero hai cousas na vida que emocionan: eu xa me estou namorando perdidamente desa brava ragazza das rúas de Roma.

14 dicembre 2010

O TREN AGAIN: O AVE DE VIGO


Unha ocorrencia de última hora fixo que preferira tomar o tren de O Porriño para Vigo antes có habitual autobús. Non sabía a que hora pasaba, pero tiña tempo para mudar en caso de que non houbese un tren axiña. Tiven sorte, porque, tras atravesar un algo semellante a xardín abandoado, coas cancelas ferruxentas, e unha estación baleira e descuidada, puiden comprobar que o tren que viña de Ponferrada facía parada ás 10,23. Eran as 10 da mañán e aínda me deu tempo a tomar un cafeciño na cantina da estación, que, polo demais, tamén facía de caixa de pagos do aparcamento do lado.
Saín para agardar á intemperie cando faltaban cinco minutos para a hora prevista. Pasaban os minutos e o tren non aparecía. Chegou unha máquina procedente de Vigo, cun vagón tan só, que parou a rentes do semáforo, xusto antes do paso a nivel. Pasou veloz cara Vigo un mercancías cos vagóns para os silos de Tudela Veguín de Guixar, pero o meu trenciño non chegaba. Non fai falta engadir que na estación non había ninguén, nin factor, nin vendedor de billetes nin nada de nada: portas e fiestras pechadas, case tapiadas, suponse que para evitar os roubos. Deume tempo para contemplar o desleixo profundo daquela estación: papeis, plásticos, latas ciscados nos lados da vía, os muros despintados, os arames rotos: só a plataforma parecía manter certa presencia. O resto denotaba ruína.
O tren tardou en chegar unha media hora. Dous vagóns tan só, non moi ocupados, pero coa calefacción encesa, case a tope. Paguei os meus dous euros e medio polo traxecto e quedei sentado nun dos asentos moi tranquilamente, escoitando a unha muller (polo que souben compañeira dun sobrestante xubilado) que censuraba o desastre do tren que comunicaba directamente co desastre da seguridade social, coa morte de Enrique Morente e co analfabetismo das enfermeiras (auxiliares de clínica, apuntou, sen éxito o revisor amigo dela). Chegamos a Vigo en vinte minutos, cunha velocidade ben notable e cun nivel de confort envexable, despois de parar en Redondela, onde subiron cinco persoas, e en Chapela onde nin subiu nin baixou ninguén.
Ao día seguinte de que Feijoo e Blanco adiaran contentiños os dous a chegada do ínclito AVE, co silencio cómplice de toda Galicia (incluido o Faro de Vigo que nin chista polo esquecemento clarísimo a Vigo, atento como está sempre ás afrentas e os agravios á cidade olívica: terán que ver algo os caderniños de publicidade de Fomento incluidos hoxe?), o verdadeiro tren dos cidadáns desta parte do mundo fica sumido no máis escandaloso dos abandonos. O tren que podía vertebrar esa famosa área metropolitana, entre Tui, alomenos, e Vigo, coas paradas que agora mesmo hai, e cunha frecuencia maior, está condenado á desaparición. Non atopo máis clamoroso desaproveitamento dunha infraestructura xa existente cá da este tren, que para maior despropósito pasa por un dos lugares máis fermosos que se poidan contemplar desde a xanela dun vagón de tren: a illa de san Simón iluminada polo tépedo sol de decembro.

13 dicembre 2010

NAPOLI (e 7)

Pois iso, que ao día seguinte, esta foi a apoteose, o sole mio.

NAPOLI (6)


O lento paseo nocturno levounos polos mesmos lugares da tarde, pero desta vez continuamos ata o mesmísimo barrio de santa Lucía, un barrio elegante de Nápoles, con rúas amplas, moi de principios de século cando aquela parte da ribeira foi transformada en exquisito lugar de residencia. A brétema da noite impedía aprezar a outra ribeira do golfo de Napoli, tan só intuir a escuridade do Vesubio e contemplar a fila de luceciñas no lugar dos peiraos do peixe e dos productos téxtis, aqueles dos que fala Saviano ao comezo da súa Gomorra.
Co son da auga do mar acompañando os nosos pasos, chegamos onda unha das máis famosas curvas de Nápoles: a da fontana do Xigante. Unha película sobre Nápoles ou desenvolta en Nápoles ten que necesariamente levar unha escea neste lugar, onde se densifica a representación da cidade. Por un lado esa magnífica escenografía barroca, enfrente o elegantísimo hotel Excelsior de un Viaggio in Italia (2:47) de Rosselini ou de Maccheroni (4:20) di Scola (que se poden ver nos videos que ligo), e, nunha pequena península enlazada por unha ponte de pedra, o célebre Castel dell'Ovo. O Lungomare, con edificios de principios de século, adornados con pequenas luces sobre un fondo branco, refinaba aínda máis aquel único panorama. Abraio é pouca palabra para referir a miña sensación.
Pero aínda quedaba baixar ao restorante La Bersagliera, un lugar histórico da mítica Nápoles da dolce vita, aquela que sempre asociamos coas visitas glamurosas e sempre imperiais dos actores e das actrices americanas, sempre nos anos cincuenta, rodeados e rodeadas de camareiros de cartón pedra, de petimetres engominados que cantan tarantellas ou corridos mexicanos, de gigolos de feira (para a foto e pouco máis) e dalgún productor de medio pelo que pretende publicitar glorias locais. Que Loren ou Bergman sentaran alí sempre é un aliciente glorioso para quen subscribe.
Estaba o local, na noite dun xoves, medio baleiro: tan só un grupo de rusos en conversa animada cuns ao parecer italianos (pasta e algún peixe polo medio, sic) e unha parella de idades algo descompensadas, ela de rutilante vestido, el de traxe cruzado e garabata de paramecios, con ostras e champán na mesa. O establecemento é precisamente célebre polo marisco, como se desprendía da meirande parte das fotos pendurados ao longo do local, a modo de pequeno museo nostálxico do que foi e quere, con escasos visos, seguir sendo. Non comimos nada mal, pero tampouco moi requetebén, dada a categoría de tal casa de comidas. Os antipasti, magníficos, iso si (a insalata di polipetti e unhas olivas rebozadas resultaron sorprendentes); a pasta, algo dura, pero saborosa; e o peixe (unha pequena robaliza de piscina) algo seco e demasiado disfrazado. O viño, un Lacryma Christi branco, das abas do Vesubio, resultou: aínda cantamos polo baixo cantigas catalás e algún bella ciao con pouca convicción dado o augusto do local.
Á volta, pola beira do mar, coa estampa de parellas sentadas no pretil do paseo, co kiosko das bebidas aínda aberto, coa música encesa aos sons de Laura Pausini, e co paso fulgurante dos motorinos (cheos de pasaxeiros sen casco), foi espléndida. Cando atravesabamos a Piazza do Plebiscito camiño da nosa Piazza Bellini e a lúa tramontaba os tellados do Palazzo Reale comprendín que era o que facía aquela cidade fascinante: tiña previsto para o día seguinte madrugar para visitar fugazmente o Museo Nazionale, o de arqueoloxía, pero naquel instante decidín que debía mirar o mar de novo coa claridade do día. Aquelo tiña que ter aínda un final aínda máis apoteósico.

12 dicembre 2010

NAPOLI (5)


A longa travesía da rúa Toledo está inzada de vendedores ambulantes, que duplican a oferta comercial. Os sistemas preparados para levantar o tenderete son cada vez máis sofisticados, co propósito de non ter que emprender a carreira cada vez que aparecen de forma teatral os coches patrulla da polizia. Levantan as cordas, dan dous pasos atrás contra á parede e alí, co montante ao lombo, agardan con serenidade a que pasen os carabinieri. Apenas pasados cinco metros, voltan a colocar os seus materiais falsificados (bolsos e carteiras, en especial) no chan, cunha pasmosa tranquilidade. O comercio portátil en Nápoles forma parte da idiosincrasia da cidade e ninguén comprendería que se suspendera esta actividade paralela aos ollos de tanta xente.
A medida que nos achegamos ao final, aumentan as franquicias recoñecibles (seica Zara e Pull and Bear abriron tendas o ano pasado, non sen os correpondientes problemas de instalación en Italia) e aparece a gran mole da galería Umberto I, coa clásica arbore dos desexos (un abeto adornado de papeis torpemente insertos nas agullas) no medio, e o teatro de san Carlo, ocasional esceario das protestas estudiantís contra a nova lei Gelmini. O ambiente, nesta praza, chamada de Trento e de Trieste, nunha insólita asunción da unidade italiana, é o dunha fenomenal desembocadura de xentes, xa que nela para a meirande parte dos buses urbáns da cidade. Nun extremo da praza, exhíbese o café Gambrinus, coa súa terraza pechada e rodeada de sucedáneos de sebes, un lugar histórico da vella e bella Napoli que agora acolle ao turista rico e aos mangantes locais de terno niquelado e namoradas máis novas ca eles, empoleiradas en agullas d'argento. As tardes gloriosas, ademais, das figuras fascistoides do D'Annunzio e de Marinetti aínda voan por aqueles espazos agora da burguesía internacionalizante de tramezzini misti e alaranxados spritz venecianos.
O camiño prosegue coa vista, entre a escuridade da noite, do Palazzo Reale, aquel que mandou facer o Conde de Lemos para residencia dos virreis daquela parte do imperio dos Austria, primeiro, e dos Borbóns, despois. Neste fastuoso edificio, hai que deterse fronte ás estatuas dos governantes napolitanos, mandados construir polo mesmísimo Carlos III, antes de ser rei de España, coa xa célebre parada para admirar o volume dos muratinos, un deses divertimentos napolitanos para co turista. Desde o Palazzo mírase, tamén en penumbra, a estraña, por singular entre tanta ruela e tanto laberinto, Piazza del Plebiscito, unha explanada inexplicable, rematada nunha columnata aos dous lados da igrexa de san Francisco de Paula, construida a imaxe e semellanza do Panteón romano. Desde este amplísimo espazo puiden mirar por primeira vez o monte que protexe Nápoles, coas luces do Castelo de sant'Elmo que, en realidade, era san Erasmo, nunha desas contradiccións que tanto prodigan os napolitanos, celosos da súa enigmática e misteriosa historia.
Había que regresar ao hotel: iamos cear e chegabamos tarde á cita. Volvimos por outras rúas, tan fermosas como as anteriores, ata chegarmos ao centro mesmo da Nápoles barroca, debaixo da guglia da Inmacolata, a carón do Gesú Nuovo, coa súa fachada de diamantes, semellante ao célebre palazzo de Ferrara. O cúmulo de admirables edificios parecía non ter fin. Os meus anfitrións citaban e indicaban lugares visitables, pero non podía siquera achegarme a eles. Memorizábaos (como o convento de santa Chiara) para velos ao día seguinte, pero os descubrimentos eran tantos e tan prodixiosos que comezaba a angustiarme a idea de marchar de Napoli sen apenas ver a mínima parte de tales marabillas.
Non quedou máis remedio (nin máis alivio provisional) ca tomar unha Peroni de camiño á piazza Bellini e falarmos do Inter e da Roma cos camareiros.

11 dicembre 2010

NAPOLI (4)


Aínda que o pintoresquismo mantén abertas durante todo o ano as tendas que venden figuriñas do belén napolitano, é nos días de decembro cando as masas acoden ás rúas aledañas a san Gregorio Armeno para visitar os postos dos presepi. Os obradoiros habituais vense incrementados coa presencia de pequenísimos expositores portátiles, apenas construidos con listóns de madeira e teitos de uralita. Ás figuriñas familiares comúns á tradición hispánica eles engaden algunhas de corte máis grotesco, bufo e, por suposto, satírico: unhas da súa propia tradición (que toca ao mundo da commedia dell'arte como o pulcinella) e outras relativas á actualidade do país (co Berlusco como estrela principal) ou do mundo (o propio Assange tiña alí un recuncho rechamante). O caudal de xente multiplícase por cen: poucos mercan, simplemente pasean coas familias enteiras. Eu non alcanzo a comprender este arte ou artesanía e resúltame todo demasiado indiferente, salvo o espectáculo humano que atravesa estas calellas e o perfil armonioso da torre que coroa a propia via di Gregorio Armeno. Algo de zoco ou de mercado fatigoso pode advertirse nesta parte da cidade, con zaguáns que dan a patios pechados onde probablemente se vende algo máis ca figuriñas de terracotta e xente apostada á entrada dos locais agardando nin se sabe que.
Saio dese maremagnum e camiño de novo por entre as rúas estreitas, con restos da auga caida estes días en pozas sen reparar. Dou na igrexa onde Boccaccio atopou á súa Fiammeta, na mesma igrexa onde Passolini rodou Il Decamerone, con el mesmo de procaz protagonista. Por via dei Tribunali as fervenzas de xente seguen, a pesar de que se fai de noite e que comezan a fechar as tendas. Aínda dá tempo a admirar a capela dos Pontano, a mercar varios libros (Eco, Ammaniti, Benni, La Capria) na Libreria Guida da Port'Alba (con un mercadiño de segunda man moi rico en oferta) e a regresar un intre ao hotel para remprender un roteiro algo máis longo pola outra banda da cidade.
Vai unha noitiña moi agradable: as terrazas están cheas de homes, coas cadeiras postas para mirar ao tendido. As mulleres, en Italia en xeral e en Nápoles en particular, raramente ocupan o espazo da rúa: estraño resulta velas soas nunha terraza, mesmo acompañadas doutras mulleres. Ou van con compaña (aparelladas polo habitual) ou non adoitan sentarse soas nos bares. Tampouco é común velas camiñar formando (como aquí) grupos de mulleres: esa forma, ao meu xuízo, tan española (máis no norte ca no sul), de iren as mulleres soas, de paseo ou a tomar algo, sexa un café, uns viños ou unhas copas, en Italia resulta completamente impensable. Nas rúas ademais, como é tamén bastante habitual no sur de España, hai moitos homes de pe, coa apariencia de estaren simplemente, sen outra ocupación particular. Algúns forman un corro de discusión, pero en xeral o frecuente é velos sós, fumando, coa ollada perdida, se cadra agardando, pero ás veces nin iso. Visten case todos de negro e as mulleres alegran o colorido da cidade coa incorporación discretísima do violeta ou do malva á negrura xeral. O inverno non é o mellor momento para descubrir as afeccións dos pobos ás cores, pero veño observando que a moda dos piumini/plumíferos (cos pelexos falsos na carapucha) de cor negro uniformiza as cidades italianas dun xeito similar ao que puiden ver hai tempo en Nova Iork: os North Face son praga que debe de ser cómoda pero contribúe a ennegrecer a paisaxe.
Xa camiño pola rúa Toledo, con dous amigos divertidos e ocorrentes, e os pensamentos sobre cores e xéneros deixan paso á pura contemplación da belleza humana, ("Que gran cidade!" proclamamos), baixo as luces e o luxo da única rúa arranxada e limpa de todo Nápoles, a carón, por suposto, en liña perpendicular, das máis miserables posibles.

10 dicembre 2010

NAPOLI (3)


Tocaba falar o venres. O día presentábase cálido, a pesar da chuvia algo insistente deses días. Na sesión falabamos catro persoas, cunha cada vez máis minguada audiencia: en Napoli tamén os estudantes voltan a casa dos pais durante a finde. Rematamos ás dúas da tarde, comimos ás tres e por fin, puidemos saír do círculo vizoso. Tomei via dei Tribunali por onda o conservatorio. O ambiente estudiantil era extraordinario así como a acumulación de librerías (de vello e modernas) especializadas en música e tendas de todo tipo de instrumentos musicais. Escoitabanse polas fiestras os ensaios, a pesar do balbordo ensordecedor dos motorinos. Baixei cara a praza de san Domenico Maggiore, por unha rúa estreita, con cheirume a ambientador barateiro: o arrecendo procedía do lixo estrado pola rúa, zotalizado durante os últimos meses para impedir a propagación de morbos itálicos. A ruela conducía a unha desas prazas napolitanas que xustifican a viaxe: cunha guglia/obelisco no medio, de estilo entre rococó e charramangueiro, o conxunto de palazzi (a universidade de estudos orientais, entre outros, e a ampla escaleira que dá á igrexa dominica) da praza era abraiante, amplificado cun encanto algo máis íntimo: o de probar a mellor sfogliatella (quentiña) de Nápoles e por ende de toda Italia: a da pasticceria Scaturchio. Alí, nun ambiente moi familiar, tamén cumpría tomar un caffè: un deses que enriquecen para sempre a existencia.
O camiño proseguía por Spaccanapoli, a longuísima rúa que separa e corta Nápoles en dúas partes, que recibe varios nomes e case toda a humanidade napolitana e parte da visitante. Un río ou máis ben un torrente de xente, vehículos de toda clase, mesmo furgonetas (con todos os desperfectos intactos) e, sobre todo, motocicletas oxidadas, crúzanse ou mesmo tócanse cunha liberdade e unha naturalidade pasmosas. Deixan de tocar o claxon cando a situación resulta irremisible: mentres poden e queren pousan o dedo no volante durante minutos, cunha tranquilidade case de nirvana, apenas airados. Entran sempre os primeiros nos ocos, pero, se alguén se lles adianta, pitan e admiten a derrota. Pasan logo eles, sen acenos nin palabras máis altas. Todo transcurre con delirio ascético, asimiladas e interiorizadas a loita permanente polo espazo e a paciencia polo tempo perdido. Como dixen, o claxon só sirve para marcar o territorio: emite sinais de recoñecemento, pero nunca busca lea ou conflicto. Non sei se vivir aquí onde vivo limita moito o abraio diante deste comportamento case folclórico.
No medio de todo ese rebumbio de metais, os peóns tentan mirar os interiores dos palazzi, tamén ateigados de coches, suxos e escuros: o visitante tenta lustrar nun intre aqueles fastuosos edificios e viaxa no tempo coa esperanza de acertar en que exacto momento aquela fábrica fermosa brillaba e esplendía baixo o ceo de Nápoles. O esforzo resulta sempre inútil, pero unha mínima cornisa, un pequeno friso, o plano elíptico dalgún deses patios, mesmo as palmeiras que medran a carón da roupa tendida (no mesmo andar onde viviron Croce ou Goethe) lembran que esta cidade reúne a maior densidade que servidor coñece de edificios marabillosos. Se por riba a voz de Dean Martin canta That's amore a través dunha radio, exposta desde o alféizar dunha fiestra ao morno inverno napolitano, nada máis se pode pedir. Ou si.

9 dicembre 2010

NAPOLI (2)


A escasos metros do hotel estaba a biblioteca: na arborada piazza Bellini, algo deteriorada polo tempo e pola incuria napolitana, que agochaba unha fonte coloreada de frases escritas sobre o mármol, a estatua esquecida de Bellini, uns bancos cheos de follas e papeis non recollidos e unhas ruínas gregas que semellaban pedir perdón entre tanto ramallo. A primeiras horas da mañán, xa había xente nas sillas das terrazas apurando o primeiro café do día.
Para entrar á biblioteca había que subir unha escaleira de porte barroco e cruzar unha enorme porta, labrada con debuxos e arabescos, ata chegarmos a un claustro algo máis cuidado, dentro da neglixencia habitual do país. A sala de conferencias era un antigo refectorio e aínda que utilizaban megafonía era insólito escoitar, entre o murmurio da xente, a conversa que quince ringleiras máis adiante levaban de forma discreta os colegas.
O sol que entraba no longo salón quecía os corpos mentres o rumor da sabiduría soaba ao lonxe como un mantra adormecedor. As fiestras estaban abertas e podiamos escoitar, ao tempo, o doce pitar dos napolitanos e as campás dos centos de igrexas que elevan as súas cúpulas por riba dos tellados do casco vello. Angustiábame estar pechado entre aquelas paredes fermosas dun antigo convento, e imaxinar a cidade fóra, co seu ritmo frenético que o día anterior albiscara. Pero non había remisión: as xornadas eran maratonianas e nin a pausa para a comida lixeira perto da universidade foi suficiente para docificar a sensación de enclaustramento, por moi interesante que transcurrise todo.
Pola tarde houbo outra longa sesión de erudición inesgotable, mentres desde moi cedo, sobre as catro e media, facíase de noite. Saímos ás sete e baixamos de novo á praza: alí estaban xogando ao fútbol uns rapaces algo mangallóns xa, coa verxa da entrada como portería e cunhas camisetas do Barça recén mercadas. Nun bar desa mesma praza, que tiña a apariencia de ser un lugar de encontro de estudantes algo noctámbulos, tomamos unha cervexa antes de irmos cear a outro restaurante de novo sen sairmos da propia praza.
Ese día transcurriu sen me mover o máis mínimo. Nápoles continuaba a ser un enigma, desta vez algo máis intrigante, para a miña curiosidade e a miña impaciencia. Só cando vin a Sofía Loren (minuto 3:22 do video) días máis tarde cruzar a rúa Constantinopoli, onde parabamos, e ir cara a praza Bellini en Matrimonio all'italiana, fun quen de aprezar que aquela inmobilidade estaba perfectamente xustificada.

8 dicembre 2010

NAPOLI (1)


Cheguei a Nápoles sobre as 7 da tarde. Ou máis ben da noite, porque a escuridade xa era completa. Tomei un taxi coa preocupación de 1) a forma de guiar e 2) o prezo da carreira. A primeira preocupación foi inmediatamente neutralizada coa analoxía permanente á nosa/miña maneira de conducir pr Vigo adiante. Non atopei excesivas diferencias, se descontamos a viraxe para entrar nunha gasolineira e librar cen metros (non moitos máis) de engarrafamento.
O primeiro contacto coa cidade antiga (a máis extensa de toda Europa), tras deixar a estrada tanxencial, foi impactante: o lixo estrado polas rúas, os coches aparcados en enésimas ringleiras, os semáforos orientativos en medio dunha luz espectral. Cando miraba ao final das ruelas perpendiculares, coas roupas penduradas e as farolas coa típica ambientación lúgubre, era a imaxinación a que amplificaba a impresión primeira. A conversa co taxista era moi agradable e, aínda que mesturada co constante acompañamento do claxon (unha convención identitaria e identificadora: serve máis para indicar que existes que para advertir do perigo), lograba tranquilizar aquela explosiva acumulación de estímulos. A medida que avanzabamos por unha rúa estreita, sorteando todo tipo de obstáculos, máis comezaba a gustarme a cidade.
Deixoume en frente dun hotel que non era o meu: as acacias, o escaso alumeado e os contedores desbordados de bolsas, impedían que vise o cartel. Cando por fin din con el, atopábame diante dun gran portalón coa verxa metálica, un zaguán amplo onde había coches aparcados e ao fondo un patio, con entradas a distintas estancias e con locais que logo á mañán resultaron obradoiros artesanais de imaxineiros, pintores e mecánicos de pequenos electrodomésticos. O hotel estaba no limiar da elegancia e o cuarto era estupendo, con dous andares, comunicados por unha escaleira ben estreita.
Nada máis chegar nos diriximos á casa do anfitrión que vivía na Salita Tarsia. Para chegarmos alí, entre unha chuvia miuda, pasamos pola porta D'Alba, o espazo onde se concentra a venda de libros de Nápoles, e a Piazza Dante, un dos corazóns da cidade, ao mesmo pe da abraiante rúa Toledo, chea de tráfico, comercios, xente, xente e máis xente.
A casa do noso anfitrión estaba no primeiro andar dun palazzo de finais do século XVII, cun ascensor (máis ben montacargas) no medio dun patio bastante descuidado, con desconchados na parede e aspecto de non ser pintado desde había moito tempo. A súa casa era fermosa, con teitos altos (con restos de quebraduras, froito dos movementos sísmicos habituais) e infinidade de libros (uns dez mil) perfectamente ordeados. A cea foi todo un recital de cociña napolitana, coas verduras (arcachofas, berenxenas, calabacíns, peperoncini) e os postres típicos (o babá) como especial atractivo. O sandwich que me tomara no avión foi o culpable de que non aproveitara mellor aquelas marabillas, pero a conversa animada impediu que o cansanzo da viaxe me perxudicara.
A volta ao hotel, polas rúas xa algo baleiras da cidade e xa algo máis silenciosas, salvo polo ruido dun motorino que levaba a tres rapazas sen casco subindo unha costa con suaves chanzos, perseguidas por outro motorino con dous raparigos tamén descascados, permitiunos comprobar a dozura do clima e a beleza dos palacios en penumbra da cidade. Quedaba, antes de ir para a piltra, comentar as xogadas máis importantes da noite no vestíbulo do hotel, co grolo regulamentario do limoncello (xa sei: unha renuncia, unha claudicación pola miña parte) do local.

7 dicembre 2010

ALFABETI DE CLAUDIO MAGRIS: HAI QUE LELO


Hai que ler Alfabeti de Claudio Magris. Remateino durante a longa viaxe a Italia, Malpensa mediante. O libro recolle varios artigos aparecidos no Corriere della Sera, nos últimos dez anos, discursos varios, un extraordinario ensaio breve sobre a literatura en alemán escrita en Praga ("Praga ao cadrado"), de lectura obrigatoria para quen queira coñecer as aristas e facetas dun mundo cultural (Hrabal tamén, Ana) en perpetuo conflicto, así como prefacios a obras como o Kim de Kipling, a novela napolitana Ferito a morte de Raffaele la Capria (que comecei a ler ipso facto), ou a tradución italiana de Immagini di città de Walter Benjamin ("Città e malinconia": unha auténtica obra mestra do artigo).
Inesgotable resulta o caudal de lecturas que propón o escritor de Trieste nestes ensaios de literatura: algúns autores (moitos para mellor dicir) son para min completamente descoñecidos (Gyorgy Konrad, Boris Pahor, Gregor von Rezzori ou Dieter Schlesak); outros, que semellan máis familiares, están analizados cunha intelixencia crítica excepcional. Refiro, a modo de exemplo, aqueles que a min me conmoveron máis, se a palabra conmoción pode utilizarse no que a priori constitúe un exercicio intelectual: o que adica a Novalis ("Sempre verso a casa": que remata cun texto do coterráneo Svevo: "la vita è una malattia della materia"), a Hoffmann ("sa raccontare anche il vuoto con scatenata vitalità", a Bettina Brancato, (amiga dun Goethe que recorre como un espíritu constante case todas as páxinas do libro), a Conrad ("una specie di Kafka uscito all'aria aperta e al gran vento del mare"), a Brecht (nunha brevísima semblanza do cincuentenario da súa morte, feita cunha sutileza desarmante e adornada coa frase de Karl Valentin que xa levo anotada ao referirse aos tempos de Brecht como aqueles nos que o futuro era moito mellor), a Kapuscinski (de quen dirá, con palabras doutro dos seus concidadáns, Umberto Saba, que está cheo dun "sentimento melancónico e ao tempo ardente da vida"), a Semprún (que "testimonia la lacerazione irreparabile che l'esistenza subisce dal Male assoluto e insieme la capacità di vivere, nonostante tutto, con pienezza di sentimento, con magnanimità, con affetto e abbandono"), a Enric Marco (o falsario sobrevivinte de Mauthausen, redimido en tres páxinas memorables con estas frases finais: "deste mentireiro pódese aprender a afouteza con que sostivo a verdade do que sucedera nos Lager. Baixo esta premisa, el é moito menos mentireiro cós que minimizan a Shoá. Mesmo a mentira, escribiu Singer, pode prosperar só coa verdade"), a Mo Yan (ou autor de Sorgo Vermello, "cuxa leitura golpea coma un puño e abre de súpeto un novo horizonte"), ou a todos, no "Letteratura e veleni", onde repasa con aire de divertimento irónico o que os autores afirman ou proclaman dos outros autores. Consigno, pois, só uns poucos autores e libros que conforman o mapa abundoso dos Alfabeti de Magris, unha marabilla da que de forma algo estraña apenas vin escribir nos xornais estes días, estes meses últimos. Entre tanta novidade editorial parece mentira que esta obra mestra pase completamente desapercibida.
Recorda o propio Magris nun dos seus artigos exemplares unha fermosa frase de Montale: "Todo escritor ten a súa propia cavalleria rusticana": isto é, unha páxina clásica de repertorio, que é case obrigatorio citarmos sempre. Este libro de Alfabeti, reunión das súas reflexións críticas na beira do Adriático (que non evita siquera lembrar en plena evocación mediterránea o grisor do mar "delle coste della Cantabria e della Galizia"), pasará a ocupar este preciso lugar na miña biblioteca.
O que eu dicía ao principio: hai que lelo.