Caxigalines nella Reguera'l Campizu

27 novembre 2010

O CLÁSICO


No Clásico dirímense concepcións morais e políticas fundamentais en época de crise. E non é a típica confrontación federalismo e unitarismo, aínda que esta tamén, por moito nacionalista periférico do Madrí que haxa, esa contradictio in terminis insuperable. Trátase de enfrentar un modo de organización social, baseado na escrupulosa colocación das pezas para que estas estean cómodas e poidan desenrolar todas as súas capacidades, e o outro, derivado das maquinarias das vellas galeras, nas que un cómitre zosca aos amarrados ao remo con particular disciplina e control. No primeiro caso, o silencio, o aceno tranquilo é suficiente para que o engranaxe funcione ás mil marabillas; no segundo, os berros, amplificados no baleiro das profundidades da nave, intimida de tal xeito aos galeotes, traidos precisamente por esa capacidade de crerse deuses, que chegan a sentir como seu, como propio, o destino da propia embarcación. A governanza exércese no primeiro caso por convicción, por interacción constante, por solidariedade; na segunda, por imperio autoritario. No modelo primeiro, o triunfo sempre vén sen violencia, cun pequeno toque a escasos metros de distancia da porteiría. Nel vence o regate, o rodeo, a reticencia, o doble sentido. No segundo, a victoria procede por ofensa, por agresión, por derrubo das liñas de enfrente. Unha falta directa, un punteirolo: o furador como máxima expresión poética. A primeira estratexia ten o risco da contemplación, do lirismo excesivo, que só un pequeno cambio metafórico pode arranxar; a segunda, que calquera pequena pausa no látego mal dado pode levar a ruina o embate e, cando as cousas torzan, ao motín inmediato. Asusta, porén, pensar en que a segunda opción entusiasma a quen mira desde fóra o espectáculo, seguro de que aprezan o navegar a todo filispín daqueles leños ferreamente escravizados. Nin siquera as voces e a faciana do fustigador permiten ao espectador darse de conta das terribles consecuencias.
Nestes tempos de crise, nada sería máis tremendo que a xente prefira a Mouriño antes que a Guardiola.

24 novembre 2010

OS NOSOS


Recibir un premio non é obrigatorio. Rexeitalo tampouco. A Xunta bipartita, co argumento de equiparar os premios de cultura aos habituais na contorna hispánica, decidiu hai xa tempo adxectivar con nacional a denominación dos seus e dotar con abundantes cartos o montante que conleva a ostentación pública da fama. A Xunta monopartita, co argumento da crise e da aposta política gañadora, algo alérxica ás demostracións nacionalistas galegas, aforrou parné no premio e rispoulle o adxectivo nacional, non por laconismo retórico senón por rebaixar coa licitude das urnas o rango pretendido de nación.
Con esta decisión, provocou que unha plataforma de defensa da lingua galega, Prolingua, chamara ao boicot do premio por parte de quen fosen agraciados co gordo de novembro. En virtude desta situación, a Xunta, arroupada por un coñecido grupo de dadores case profesionais de premios, resolveu a convocatoria como mellor puido. Un dos elixidos foi Agustín Fernández Paz, quen, a pesar de agradecer a grande honra que supuña o premio, declinou recibilo. A razón é ben sinxela e ben pode alcumarse de coherente. Algúns engaden a palabra dignidade ao seu xesto e, aínda que eu creo que ao propio Agustín non lle debe gustar tal tesitura, consideran, como tamén considero eu, exemplar o seu rexeitamento.
Outros premiados deciden aceptalo e eu debo engadir que, se é digno e coherente non recibir un premio por non estar de acordo coa política lingüística do governo responsable de entregalo, non é mostra de indignidade nin por suposto de incoherencia recibilo: non me parecen xustas as acusacións aos que deciden aceptalo. Se cadra convén analizar, noutro momento, non neste, algo cálido de máis, se estivo ben a proposta previa de convidar a rexeitalo. Pero desto non trato agora.
O Presidente da Xunta entendeu a argumentación de Agustín e acertou, ao meu xuízo, en deixar o asunto nos termos en que a decisión libérrima do escritor de Vilalba planteaba o asunto. Nese punto, as posturas quedaban meridianamente claras e non facía falta apurar máis alá do desexable a situación: todos, ao meu xuízo, quedaban conformes, o que non quere dicir que as decisións de cada quen non fosen susceptibles de valoración ou comentario políticos. E aquí cada quen ten a súa propia perspectiva do asunto.
O que eu non sospeitaba era que aínda quedaba por formularse, a modo de calella sen saída, desas das que tanto gustamos, e ademais con marchamo de facer país, a petición pública a Agustín por parte de Freixanes de que aceptase o premio. E ademais coa argumentación simplona e caricaturesca de que hai que aceptalo aínda que non sexan "os nosos" quen governan. Eu, que descreo do estribillo de "facer país" por insubstancial, entendo agora moi ben o fondo significado do mesmo: se falamos en termos de nosos e deles, todo está perdido. De todo o relato dos premios agora nacionais agora non nacionais, este último episodio é, con moito, o máis significativo. E de paso, o máis triste.

23 novembre 2010

MEIXOEIRO PARKING

As viaxes a Porriño a arranxar o coche son un baño de realidade brutal. Non vou contar hoxe as miñas peripecias, pero sigo abraiado coa escandalosa contorna do Hospital Meixoeiro. O hospital pode presumir das máis avanzadas técnicas médicas e dos medios máis idóneos para o cuidado dos doentes. Non o sei, porque afortunadamente nunca tiven que ir alí nin siquera de visita. Pero os arredores do lugar son indignos, infames. Como o aparcamento do hospital é claramente insuficiente, os coches están aparcados en calquera sitio da estrada, incluidos pasos cebra ou intermedios das zonas máis amplas. Pero o verdadeiro espectáculo está nas fincas, ateigadas de coches sobre a lama, ou entre os arcolitos onde tamén parece haber choupanas feitas de caravanas vencidas. Un pulular incesante de gorrillas, que corren entre os coches, completa o panorama. A crise pon a cada vez máis xente na necesidade de aproveitar a obrigada concurrencia para gañar uns poucos cartos. Pero o que parece insólito é ese amoreamento de coches en calquer recuncho da natureza, esa marea de ferros colocados de calquera xeito por entre as sebes, esa sensación, en fin, de caos organizativo que impide e non facilita a normal actividade de asistir ao médico ou de visitar a uns familiares ou amigos. E a implícita constatación de que non hai ninguén nin minimamente interesado en rematar con esa situación. Virá outro hospital para Vigo, pero estou seguro de que toda aquela marabunta seguirá así per saecula saeculorum para vergonza dos seus visitantes.

Nota: foto de Patty Koxo. Desta vez titulada Bodegón.

22 novembre 2010

NOVIDADES


Suben ao estrado. Traen da biblioteca o dvd e da casa o seu usb cos materiais que van empregar na exposición. Apago a luz para que se vexan as imaxes que reúnen. Veñen de Brest, de Leiden, de Verona, de Potsdam, de Katowice, de Durham. Nas súas bocas soan palabras para elas ata este ano mesmo totalmente descoñecidas. Pero as pronuncian cunha severidade e cunha calma e cunha claridade xuvenil que abraia pola súa sinxeleza. Recitan versos, explican asuntos complexos coa intelixencia dos seus anos. Eu, desde o fondo escoito case emocionado como van aprendendo esta lingua, estes costumes, cunha naturalidade sorprendente. E quedo suspenso mirando o reloxo, lembrando tantos outros, tantas outras sobre todo, que pasaron por ese mesmo espazo e tal vez anticipando o que serán cando volvan aos seus países, mentres unha alumna de Vigo, con acento de Montevideo, arrastra os yos dun soneto de Lope.
Mentres escoito a António Zambujo cantar unha especie de morna, esas memorias recentes parecen eternas.

Nota: puxen coladeira, seino, pero agora o amigo Xulio di que é morna. Teño dúbidas, pero el é o mestre.

21 novembre 2010

BENDITO INTERNÉ


Para os que nos incorporamos con todas as armas e o que houber ao respecto ao Internet, completamente entregados a esta nova forma de vida, entusiastas case acríticos, as marabillas deste mundo son, polo visto ata o de agora, infinitas. Moitos de nós comentamos o que fariamos daquela, na nosa adolescencia ou na nosa mocidade, con estes instrumentos, que intuiamos o anticipabamos nas nosas inquedanzas. Nada do que sucedeu durante os últimos cincuenta anos, que son os que case teño eu, resulta tan decisivo e fundamental coma este mundo que compartimos nos ecráns dos nosos computadores/as. Hoxe mesmo anúnciase que un de cada catro páxinas webs consultadas nos EE.UU. é de Facebook, ese novo territorio fascinante onde vivimos tantas persoas e onde de forma entretida e sabia (aprendo todos os días cousas dos demais, fundamentais para coñecer o mundo) pasamos e desfrutamos o tempo.
Pero o que non contaba eu era co concurso das persoas maiores, que, por unha razón ou por outra, non acceden facilmente a este universo. Agora mesmo acabo de chamar a miña nai para poñerlle por teléfono unha das habaneras que formaron parte da nosa formación cultural e sentimental: a que cantabamos a tres voces (meu irmán, miña nai e eu: meu pai nunca tivo entre as súas virtudes a de cantar) durante as longas viaxes desde Ponferrada a Mieres (Payares e Manzanal mediante) nos nosos seiscentos, oitocentos cincuenta e milcatrocentostrinta: a habanera El negro, unha desas lentas e cadenciosas cancións que convidan a compartir voces e entusiasmarse coa armonía das súas notas. Aquí está el negro vendiendo flores, como azabache negro nací y fue mi suerte tan favorita que esclavo tuyo me convertí.
Poder escoitar a miña nai suliñando as notas desta fermosa melodía é unha emoción impagable. Bendito interné.

Foto: de Patty Koxo.

20 novembre 2010

SANTI DE COMPOS


Onte estiven en Santiago, baixo a chuvia inclemente. Non me deu tempo nin a ver o Botero da rúa Vilar (tampouco facía moita falta) nin a exposición de García Rodero no CGAC (isa si). Mirei rápido a escaleira de bonaval, un bosque de acero na igrexa panteón, cuns croios estrados polo chan, e o aparcamento de buses do colexio de elite lasalle que descoñecía. Aire de húmidos incensarios, auga a cachón, serán abrupto e tránsitos por soportais apenas iluminados por onde camiña xente vestida de escuro ou de negro.
Deume onte Santiago algo de tristeza.

12 novembre 2010

I LOVE THIS TOWN


O recorrido a pe, clásico dun venres pola mañán de recados, trae estas observacións sobre a superficie (e algo de profundidade, non moita porque non me atrevo) da cidade de Vigo:
1. O autobús tarda máis de quince minutos.
2. A rúa Pi i Margall é unha paisaxe ruinosa. Non só polas obras de acometidas (con perdón) varias e plans E devastadores, senón pola nula actividade comercial en boa parte do treito: case todos os baixos e locais están baleiros, cando non tapiados con ladrillo.
3. Os semáforos están sendo repintados con cor Vitrasa. Non sei se iso dá mostra do gusto estético da cidade: houbo enquisa, pero non sei se rigorosa.
4. A praza da Independencia é un bosque: pouco falta para agochar os edificios. Os liquidámbares están xa case de vermello outonizo, pero as palmas de aire tropical e tronco anano penan de promiscuidade ridícula.
5. Por Camelias, a media de idade elévase de forma moi considerable. Entre as oficinas de emprego, o aire cansino do xubilado admite unha reflexión que non sae.
6. A rúa Romil está abandonada. As aceras, mínimas, son o único renovado. O resto, edificios a medio caer, os locais pechados, convida á tristeza. O recuncho do rei zentolo permite adivinar un presente que non foi.
7. A panificadora, en medio de tanto abandono, moito ten que despabilar. Aquila ruína ameaza perpetuidade. A lápida da rúa Angustias resulta premonitoria.
8. No paseo Alfonso o verdello invade a pedra recén colocada. Os edificios neogóticos só conservan fachada e pasado.
9. Os millóns empregados en rehabilitar o casco vello seguen invisibles. Conviría ampliar o concepto casco vello por Romil e Pi i Margall.
10. A curva de Elduayen dá paso a outra cidade. De edificios galantes e amplos panoramas. As aceras fermoseadas atraen a unha multitude, variada e enérxica.
11. Alúgase a casa do protagonista de Unha historia que non vou a contar. Por se hai quen.

10 novembre 2010

A PAPADA, DE FUCIÑOS


O gasto extraordinario da Xunta de Galicia con motivo da visita do papa a Santiago debería ser asunto de control e vixianza política. Noutros foros demandei un seguimento exhaustivo que ben podería rematar en comisión de investigación. As primeiras intervencións ao respecto do governo galego, completamente tomado polas circunstancias, sen capacidade algunha de intervención en cada cousa que emprende (fusión de caixas, aeroportos ou empresas eléctrica) e coa insólita e continuada acusación de que é o governo central quen manexa a situación económica por completo (o que fai innecesaria mesmo a propia xunta), confirman a impresión de que o pau nas altas esferas pola escasa asistencia de público ao sarao da Plaza del Taller está aínda sendo asimilado.
Polo momento, Feijoo lembra outros gastos do bipartito (na vella técnica de ti tamén que sempre é autoacusatoria) e, sobre todo, xustifica o gasto en que proporciona unha propaganda única de Compostela a nivel mundial, despois de aclarar, iso si, que non se vai notar de forma inmediata. Sería conveniente que advertira o momento en que se vai comezar a notar o influxo, pero, polo de agora, xurden inevitables estas preguntas: ¿alguén pode siquera dicirme alomenos tres, non pido máis, tres sitios onde estivera o papa, xa non digo este ano senon nos últimos dous meses? ¿Foi útil para eses lugares agora aínda incógnitos a presencia do papa se a dous meses vista ninguén os lembra? ¿Alguén cre que é necesario indicarlle a audiencia cristiá que non só existe ano xacobeo senon que hai un camiño de santiago e que esta cidade se atopa na fisterra europea nun país chamado Galicia dentro dun país chamado España? O argumento da Xunta de novo apunta a descargo de conciencia, habida conta da desfeita presente: un pobre consolo que co paso de tempo e cun pouco de sorte pretenden ninguén lembre.
A oposición socialista, por protexer a un alcalde máis papista có papa, tenta facer que fai, cunha pregunta parlamentar que leva algo de sordina incorporada. A nota laica publicada en internet dun destacado cargo socialista permite adivinar o rexeitamento de boa parte da base política do PSdG polo entreguismo do aparato aos intereses, por outra parte, raquíticos e limitados a compostela, dun alcalde que ve a visita como un peto cheo con forma de botafumeiro. Probablemente non sexa allea a esta oposición morna, de boca pequena, os miramentos co actual embaixador no vaticano e con boa parte da elite mediosocialista e católica que o secunda con sede na coruña, arroupados pola opinión pública nunca belixerante en cuestións relixiosas e ás veces con resaibos opusdeísticos, aos que se intenta non molestar en exceso. O PSdG decepciona aos seus votantes laicos que non entenden que deixen pasar a oportunidade interesante para poñer en apretos a un governo pepeiro, completamente desbordado neste caso polos erros e polo desastre.
O BNG cumpre o seu papel coherente de oposición dura, aínda que non coa ferocidade que distingue outras batallas. Moito me temo, tamén, que na casta benegá o influxo eclesiástico (seminarios e tutti quanti) conteña o ataque, aínda que as palabras de Adán onte eran as correctas. Pero creo que debería preocupar aínda máis o escaso eco das súas denuncias, o que unha vez máis demostra o progresivo carácter de grupo de presión (que non partido artellado) que vai adquirindo o bloque na estructura política galega e, de paso, na capacidade de influencia mediática no país.
A min de toda esta historia o que me preocupa, como con tantas outras aventuras tipo bienvenido mister marshall, é a hexemonía do discurso único, da bandeiría en torno a un proxecto común, sexa este ou non aceptado por todos. Palabras como lealdade, unidade de destino no universal (neste caso traducido no mediático), altura de miras, parecen anular calquera crítica. Os disidentes parecen traidores á causa e unha especie de renegados do país. Non é a primeira vez que asisto a este intento de aniquilamento das discrepancias. De parecer un tipo raro, de visión curta (unha desas sandeces que repetidas parecen afirmacións aristotélicas), de pouco calado patriótico.
Os dous últimos días semellaba obrigatorio estar encantado de que viñera o papa e afirmar solemne que era un acontecemento histórico (todos os acontecementos son históricos, como lembraba Borges) para Santiago. Pasados cinco días, o paraíso non foi tal e non hai ninguén que asuma as responsabilidades. Iso case é o de menos: o pior é a sensación de que por momentos se instala na opinión pública un tsunami de crenzas indiscutibles e non hai apenas fenda onde discutir ou negar a maior deste despropósito.
Sexa escrito todo isto sen a agresividade laicista xenética que reservo para outros mesteres.

Ilustración: a Fontana delle Api, na piazza Barberini de Roma: de cando o papa, neste caso Urbano VIII, facía polo menos fontes fermosas de auga fresca mesmo en agosto.

8 novembre 2010

O GONZÁLEZ GONZO


O do xarrón chinés é unha das ocorrencias máis celebradas de Felipe González. Pero seguro que sempre pensou nun concreto, baleiro, inútil e difícil de ubicar nunha casa, pero non nun precioso obxecto cun espléndido e pesado fondo de reptís. Outra ocorrencia, tamén celebrada e tamén algo chinesa, era a da escasa importancia da cor do gato para que poda cazar ratos. Non vou apurar a metáfora dos ratos á conta do que tamén Glez deu en chamar as cloacas do Estado, pero si quero engadir aquela outra na que prefería morir acoitelado no metro de Nova Iorque antes ca vivir en Moscova ou as súas kermesses subterráneas de billar e cohibas na bodeguiya.
Agora, coa confesión da súa dúbida moral (que parece sartreana, pero é repugnante), volve a ese mundo de baixos fondos: outra cousa non se pode agardar de quen ve a política como a parte oculta dun iceberg e limita os seus gustos literarios ás novelas históricas e, sobre todo, ás novelas policíacas clásicas.

6 novembre 2010

A LÚA DE JILL CLAYBURGH

A morte onte de Jill Clayburgh estimula, coma sempre, a memoria. E esta acude a un balcón que agocha o chicle pegado de Marlon Brando no último tango. E aos ollos da cantante de ópera que descubre a drogadicción do fillo. E ás paisaxes da Emilia nas beiras do Po entre a néboa. E aos elegantes movementos de cámara do gran Bertolucci na súa Luna.

4 novembre 2010

A LINGUA NO PORNO FÓRA DO BNG


A min non me lean: é cousa de RR que me deu pistas para incrementar de forma exponencial as visitas deste blog. Esta é unha proba brincadeira ou treta trampa.
E ademais poño a Beyoncé lendo. Estou á espera.

3 novembre 2010

TERESA TÁBOAS, A CARTA DO BNG


A ortodoxa teoría política progresista tende a primar a participación cidadá, a toma de decisión mancomunada, controlada por comités e comisións: a fuxir, en definitiva, de resabios presidencialistas. Non sempre a práctica acompañou esta perspectiva e os casos de grandes timoneis e de líderes incontrovertibles magoaron por non dicir delinquiron contra esa máxima política. Non sei se o BNG, esa fronte política que precisa de tantos equilibrios inter pares, participa teoricamente desa escasa tendencia ao liderato carismático, admitida a hexemonía esquerdista entre as súas filas. O caso de Beiras pode resultar excepcional, aínda que a curta historia do movemento non permite excesivas xeralidades. Non son experto en crónicas nacionalistas, pero si parece presidir (un verbo paradóxico) no seo do actual BNG unha mínima preocupación por que sexa dirixido por persoalidades destacadas ou con certo carisma. Elixir a Guillermo Vázquez como portavoz camiña nesa liña de abandono de calquera veleidade presidencialista. Convén aplaudir desde a escrupulosa doctrina progre ese intento de negar as xerarquías ou a eminencia publicitaria do profesional da política, pero unha cousa é escapar á exhibición pública e outra prescindir (ás veces pola vía do agochamento e do silencio obrigado) de calquera atractivo mediático e político nos seus representantes. Isto tarde o axiña págase coa derrota.
A portada do luns do Xornal de Galicia, coa fotografía sorprendente de Teresa Táboas abrazada a Dilma Roussef, nova presidenta do Brasil, no entanto, abría unha perspectiva nova. A ninguén se lle escapa que o diario do nacionalismo moderado e burgués lanzaba (ignoro se interesadamente: supoño que si) unha mensaxe clara, torpe mesmo na súa evidencia: a de postular a TT para dirixir se non o BNG entendido como tal fronte xa viciada (como o blog de renovarobng amosou durante estes últimos tempos, ao que desde aquí felicito) si, polo menos, un partido ou movemento de corte nacionalista, non sei se de centro pero siquera centrado, coa idea de facer deglutir todas as sensibilidades do espectro galeguista, desde o folclorismo ata o independentismo, baixo unha persoa con certa imaxe pública de prestixio, moderna e urbana, con experiencia de xestión, pouco maleada pola constante batalla interna dos distintos grupos que compoñen o BNG. Cando Quintana dimitiu e o BNG quedou ao pairo (onde segue, por certo) pensei nela como solución, non sei se para un proxecto a longo prazo (non estou seguro), pero si para manter o nivel de tensión política que un partido debe ter para seguir ofrecendo aos seus votantes referencias de ideas, opinións ou estratexias electorais. Eu non son votante nacionalista nin do BNG, pero creo que Teresa Táboas é, hoxe por hoxe, coa súa imaxe que pode mesmo mudar en carisma cos estímulos precisos, o único baluarte do BNG para seguir respirando e quen sabe se a medio prazo aspirar a cousas máis interesantes. Supoño que as eleccións de primavera, cando comproben a debacle, permitirán ese cambio completamente necesario.

NA MORTE DE AZAÑA


Pasaron xa setenta anos da súa tristísima morte no exilio. Cústame falar pouco del, despois de dedicar boa parte do ano pasado a ler a súa obra completa, epistolario, crónicas de viaxes e discursos parlamentarios en especial, sen descuidar a ollada rápida á súa obra de ficción aínda que seudobiográfica, tratados literarios e históricos. Son sete grosos volumes, de letra apretada, cheos de grandísimo estilo, inigualable na meirande parte dos textos, excepcional en moitos pasaxes, único na literatura (entendida esta no seu sentido máis amplo e exacto) en español. A min aínda hoxe me resulta incrible que nos programas universitarios (por mor do discutible peso da ficción no canon) non figure Azaña con calquera dos seus textos. Como orador foi tamén extraordinario: decenas de miles de persoas agardaban por el nas campas ou nas prazas de touros para escoitalo e na tribuna do parlamento era temido pola súa contundente argumentación dialéctica. Como político, confiaba, probablemente en exceso como inconmovible demócrata, no poder da palabra. Os retratos dos seus contemporáneos rozan o esperpento, con esa peculiar prosa súa na que se amontoa elegancia sintáctica e demoledor vituperio.
De todo o que puiden ler (que digo é moito) quedo coa narración dun día calquera na vida de Azaña presidente. Erguerse algo tarde (porque trasnoitaba), ir pola mañán ao parlamento e participar nos debates (poñamos o estatut de catalunya ou a retirada da igrexa da instrucción pública, cun discurso de unha hora que lido hoxe abraia), comer na casa ou nun restorante, volver ao parlamento para seguir debatindo, acudir a unha representación teatral a media tarde, voltar, tras rematar a representación, ás votacións no congreso, cear en tertulia cos amigos (ou na casa), coller o coche ás once e dar unha volta por Madrid, ir aos altos do Guadarrama ou a Alcalá ou ao Escorial e tomar alí algo cos amigos e voltar a Madrid de madrugada, sobre as dúas ou ás tres da noite. E ao día seguinte unha tarefa semellante, con ocasionais visitas de magnatarios ou de presidentes doutras repúblicas ou xenerais do exército aos que governa como ministro tamén de Guerra. E ter tempo de escribir o que escribiu que é excelente.
Eu, sinceramente, atopo poucas persoas da altura intelectual de Manuel Azaña non digo na historia da cultura española, senón na historia da cultura europea. Algún día o seu peso político, que por si só pode elevar a súa categoría por riba de todos os governantes do século XX (eu engadiría da historia de España, pero vai ser que non teño tantos elementos de xuízo de épocas pretéritas), poderá deixar paso ao seu extraordinario legado intelectual para que as xeracións futuras puideran calibrar a desgracia deste país que preferiu acabar con el e puideran ao tempo desfrutar dos seus textos coa liberdade pola que el loitou sempre.

E iso que eu só quería facerlle un pequeno homenaxe, pero xa ven.

2 novembre 2010

1910-2010: CENTENARIOS DE TORRENTE E HERNÁNDEZ


En 1910 naceron nas dúas puntas da diagonal peninsular Torrente e Miguel Hernández: Ferrol e Orihuela. Este ano comparten, logo, conmemoración. E por todo o alto de ministerios e sociedades culturais. Non sei se xuntas ou generalitates tamén andan polo medio. Dame que si, pero de forma desigual, intúo. Los mundos de Torrente anda de xira polas españas e Hernández ten homenaxe nos baixos da biblioteca dos recoletos, co nome atinado de La sombra vencida. Un falanxista cristián, intelectual de formación solidamente burguesa, trocado aos (moi) poucos en demócrata algo liberal a forza de viaxes e de pequenos encontros contra o réxime que axudou a aupar, fronte a un comunista de carné, criado entre mestres xesuitas, con nai analfabeta, poeta gongorino, republicano belixerante, condenado a morte, conmutada por outra morte máis silandeira pero igualmente executiva.
Entre ambos probablemente correra afecto, comunicación amistosa. A guerra fraterna (civís son todas) interpúxose (con vontade dunha parte que moveu o patio de armas: sempre) entre eles. Á volta dos anos, xa morto Hernández na cadea en marzo de 1942, con trinta e dous anos (escríboo con letras para que tardemos algo máis en percibir os feitos), Torrente sentirá algo parecido a un arrepentimento, a medio camiño (ou na propia meta) da mala conciencia. Na súa Literatura española contemporánea, o erudito ferrolán dirá de Miguel Hernández: "Hombre sincero, apasionado, tumultuoso acaso, pero auténtico", palabras eloxiosas, á altura aínda de 1961, acompañadas dun acaso que repetirá tantas veces como unha especie de xustificación dolosa.
Andan xuntos na memoria destes días para convidaren a relelos; as vidas, porén, de ambos reservan e activan o xuízo político e moral daqueles tempos. Os poemas de Hernández na cadea (e os informes dos censores ou a retórica da sentencia xudicial) son, en todo caso, demasiada proba de cargo para evitarmos o parangón que propicia esta efeméride.

MADRID ENERXÉTICA

Madrid é unha cidade enerxética. Produce a necesaria cantidade de estímulos para dar folgos máis ca suficientes durante unha tempada. Outras grandes cidades tamén ofrecen esa faceta, pero sempre acompañada doutros sentimentos. A melanconía romana, a elegancia londinense, a maiestática parisina, a tristeza berlinesca. Pero Madrid ofrece enerxía case en estado puro ou máis ben en estado de ebullición constante.
Aínda que sexa só un par de días, sen tempo siquera para a calma ou para a visita tranquila de amigos que non poden ser abrazados, eu necesito para vivir estas ocasionais descargas.