ESTHER TUSQUETS

Apreciara na mocidade a literatura de Esther Tusquets. Lin varias novelas dela e recordo que estimara moito El mismo mar de todos los veranos, unha narración que ela mesma presentaba como medio autobiográfica. Agora teño unha leve noción daquela obra: o ambiente descrito dunha Barcelona adolescente (e dos seus veraneos prolongados a carón ou dentro do mar) que vai deixando paso a unha mocidade crítica e rebelde, na que os sucesos políticos e o descubremento do sexo e das relacións humanas complexas, vai mudando esa elegante forma de vida. Lembro tamén unha sintaxe envolvente, sinuosa, que naquela época parecíame o colmo da sofisticación estilística. Non sei se era literatura para a mocidade, pero gardo unha lembranza moi positiva daquel libro: non me atrevo siquera a relelo por medo a perder esa imaxe primaria. Non estaba fóra dese interese meu a súa deliberada proposta feminista que me atraía moitísimo e que, de modo case automático, relaciono sempre con Tusquets (editora ademáis de Virginia Woolf).

Daquela o mundo contado por Esther Tusquets semellaba de tan lonxano, atractivo. A miña fascinación por Barcelona, que descoñecía, quedaba satisfeita. Máis tarde, amei a literatura a través de textos que falaban desa mesma Barcelona, con idéntica paixón e sentimentalidade. Os Goytisolo (gustábame Juan, pero non despreciaba nin moito menos a Luis, máis intelectual e frío, pero tal vez máis riguroso; e lía a José Agustín, a pesar de los pesares) ou Marsé (todos os seus libros forman parte da miña educación) contaban aquel tempo. Despois, Mendoza, Montalbán ou a poesía de Biedma ou Gimferrer (tamén os seus artigos) pintaron outros mundos, así como as memorias de Terenci Moix ou de Carlos Barral contribuiron a perfilar aínda máis aquel espacio e aquela memoria.

Por todo isto voltei a Esther Tusquets. Onte rematei de ler Habíamos ganado la guerra. De lectura moi doada (demasiado, para min que tiña a Tusquets como exemplo de complexidade), o libro preséntase como unha clarísima confesión case de culpa. Axuste de contas con ela mesma tamén pode resultar acaído, á vista sobre todo da impericia ou do aparente desorde con que narra a súa vida. Como se pretendera descargar da súa conciencia todo o seu pasado de golpe. Sen tomar folgos. Tusquets parte da idea de que non todo o mundo perdeu a guerra: ela e a súa familia gañaran a guerra. Eran os vencedores. Pai e nai franquistas que baixaron á rúa para dar a benvida ás tropas nacionais. De clase media alta, viviron nos mellores inmobles do Eixample barcelonés, con servicio incluido ao que trataba cun clasismo evidente, tal e como a propia Tusquets describe. Conta tamén o seu paso polo Colexio Alemán xusto despois da guerra por vontade da súa nai xermanófila, as veleidades do seu tío Juan co nazismo, o gusto burgués (a súa paixón polo Liceu) cifrado en veraneos eternos (dos que xa falara nas súas novelas), o seu carácter susceptible durante a nenez e o seu despertar á política ou á relixión, coa xa coñecida militancia falanxista ou a súa devoción cristiana difícilmente canalizable nos tempos escuros da represión. O libro conclúe no momento en que ela se decata (por un pulo radical que ela mesma define) de que o mundo no que vivía pertencía aos vencedores e que ela xa non pertencía a ese mundo, esfarelado en anacos e en pequenas crises de identidade social. Como ela confesa ao final do libro, a súa vida foi un tránsito, ao parecer doloroso se xulgamos a vehemencia con que conta todo, da exaltación da victoria ao recoñecemento íntimo (compartido cos amigos, coa xente que foi coñecendo pouco a pouco) de ser tamén ela unha derrotada.

Non é un gran libro de memorias, pero cumpre con eficacia o propósito explícito de desafogo persoal que todo lector sempre agradece. E que eu lle agradezo.

CELTA DE VIGO - SPÓRTING DE XIXÓN

Coas desculpas a Brétemas pola ocasional competencia, farei crónica do partido do Celta de hoxe a mañán. Pero con escasas pretensións: só para afirmar que o cadro celeste non ten equipo nin para subir a primeira nin case para xogar ao fútbol (non convén esquecer que está tan cerca de primeira como de segunda B: oito puntos) e que o Spórting aínda ten que xogar un pouco máis se quere subir de categoría. Cousa que desexo afervoadamente á vista da exemplar aficción (siareiros e siareiras en grupos familiares, algo digno de loubar nun deporte onde os homes mozos adoitan ser a norma) que o acompaña. Aparte, claro está, de indisimuladas afinidades por vía paterna.

O partido foi malo de solemnidade, a pesar dos comentarios benevolentes dos narradores do partido, afeitos xa a un estilo de fútbol intragable. Lembro con moita dificultade algunha xogada de mérito no Celta, se non contamos o excelente patadón (non paradón) de Esteban, principio e final do ataque celtista. Ausentes defensas (dignos imitadores do porteiro nos avants, que non pases), medios (Larena non está para xogar ao fútbol en campo grande) co mérito indudable de tirarse ao chan para sacarlle o balón ao contrario con moito esforzo e entregarllo despois sen o máis mínimo traballo e cunha xenerosidade que será recompensada supoño cando o spórting suba a primeira, e dianteiros mareados de tanto mirar para o ceo por ver de onde ven o balón. Algún xogador, visto que non había equipo por ningures, alomenos a uns 100 metros de distancia, decidiu correr co balón entre as pernas ata marcador por contentar á aficción más atlética (faltoulle un tris para correr fóra da herba que era o que correspondía) e, de paso, ao entrenador, que debe de estar dando gracias á directiva por darlle a oportunidade única de entrenar uns días en segunda división.

O dito: se non sube o Celta, que o faga o gran Spórting e a gran aficción de Xixón que ben o merece.

NON Á RECONQUISTA

Celebro o entusiasmo da Asociación Casco Vello por revitalizar aquelas rúas e prazas abandonadas con conmemoracións inapropiadas pero atractivas (sobre todo un domingo pola tarde, exemplar momento semanal de tedio e aborrecemento). Teño que confesar, non obstante, que non me gusta a festa da Reconquista: nin o feito conmemorado nin a necesidade de lembralo. Pero poño boa vontade para comprendelo. Algúns amigos participan na festa (cunha ilusión raiana no fanatismo, sempre ficticio, obviamente, xunto á tenencia de alcalde, camuflado entre a tropa local) e colorean o ambiente. Arman danzas con fogos de artificio, ensombrecen a tarde con trompetas de guerra e berrean consignas incomprensibles durante unha hora. Con máis vontade que intelixencia, pero cunha boa cantidade de xente que prefire esa representación a tomar uns churros, poñamos por caso, no Bonilla.

A rúa cheira a chourizo, viños acedos e empanadas resesas. As gaitas resoan por cada esquina, con troula improvisada e escasa habelencia técnica. Os postos do mercadiño semellan idénticos aos de outros mercadiños sempre medievais (ata na presentación tosca e escasamente convincente dos seus productos). Todo eso é pasable, cunha dose (coma a que eu puiden chegar a ter despois dunha botella de Rueda e un excelente arroz negro no Tapelia, franquicia de arroces alacantíns moi recomendable) de benevolencia e pouca ou ningunha conciencia crítica. Arrastrado pola multitude cheguei á praza e vin por alí esmorgantes de traza amateur e un retabliño de persoaxes que xurdían dos balcóns, dun taboado colocado nun extremo da praza ou empoleirado da farola central fernandina coma un mozo enérxico que cun machado trataba de enervar aos vigueses e viguesas todos e todas.

Estaba eu no trance de admitir toda aquela fantasía histórica por ben da festa rachada, cando falou desde un balcón un francés con falso sotaque gabacho proclamando as tres verdades da revolución: liberté, egalité e fraternité. Xuro que non foi o meu estado seminarcotizado o que lembra que esas palabras unha a unha foron asubiadas pola xentalla alí reunida. Eu entendo e mesmo loubo a invención teatral, a ilusión (de ilusión non se vive) dramática, pero aquilo foi moito. E non é a primeira vez que sucede, como o aplauso encendido que a alocución dun prete vestido de prete a porter suscitou naquela masa de contrarrevolucionarios. Aproveitei que os franceses camiñaban Triunfo abaixo para seguilos na súa fuxida e escapar daqueles lugares. Agora, xa a salvo, só agardo que a celebración do ano que ven me colla nas Antillas ou, polo menos, en Cangas, onde o son das soflamas, arengas e aldraxes contra o francés non molesten os meus castos ouvidos. Supoño que hai xeitos de avivar o casco vello (non todo, curiosamente, senón o xa avivado), pero o de representar unha expulsión, unha batalla, unha loita non semella a mellor forma de facelo.

ADMIRACIÓN CESARINISTA

E para que o trío de admiracións quede completo, aquí vai a cesarinista, a máis entusiasta e emocionante de todas. O grupo, En cuarentena, canta o día 5 de abril en Vilalba, pub A Xanela. Non teño palabras para ese peazo guitarrista que aúna maneiras de Keith Richards e Eric Clapton e acariña coa súa voz de veludo o micrófono do Lar.

Actualización, 29 de marzo de 2008: a petición do distinguido público que hoxe recibe ademáis PeNe, o grande R.R., a foto do Clapton do Eume.

ADMIRACIÓN MCENROIANA

Para compensar a caída cultureta do anterior post, hoxe dedico o deste venres festivo en Vigo (e non festeiro porque a edificante representación da non menos exemplar expulsión dos franceses adíase para o domingo) a un ídolo da miña (primeirísima) mocidade. Acabo de ver a súa fotografía, xunto a outros nomes senlleiros daquel mundo mitificado, porque ven dar en Madrid algunhas (supoño que mitigadas pola idade) leccións do seu maxisterio. Falo, claro está, do marabilloso John McEnroe.

Naqueles tempos dun Borg implacable e dun Ivan Lendl non menos titánico, elixir a McEnroe supoñía ademáis defender un modo de vida, un xeito de competir, unha estampa insobornable nas pistas. Aquela súa postura ao sacar, formando un arco completo de onde saía aquel dardo envelenado, cruzado e revirado ata as esquinas máis alonxadas da pista. Aquel correr furibundo cara a rede para logo colocar coa suavidade elegante dun bote pronto apenas tocado a bola xusto despois da rede, onde mansa bicaba a herba de Wimbledon.

Levaba unha fita no cabelo, innecesaria, e zapatillas de cores, cando aínda o branco semellaba obrigatorio. Enfadábase co umpire, máis que nada para encender o terreo, encenderse a sí mesmo e provocar os incendios tenísticos máis inesquecibles de todos os tempos. John McEnroe era máis ca un tenista: xa sei que se axudou con estimulantes para soportar as tres ou catro horas que duraban o seus encontros míticos con Bjorn Borg (que estará con el en Madrid). Pero hai que saber xogar (como Maradona), hai que rozar a perfección en cada golpe. El era unha imaxe de inconformismo, de talento entusiasta: conmovía aos espectadores e o seu desafío consistía máis que en vencer ao rival en alimentar no público a idea de que a beleza e o espíritu de combate e de non redención era un privilexio. Velo agora cos seus 49 anos, un pouco, pero só un pouco máis vello ca min, reconfórtame. Longa vida a John Mcenroe.

ADMIRACIÓN MAQUIAVÉLICA

Maquiavelo é un dos meus escritores favoritos. Il principe non é o meu libro de cabeceira, pero cada vez que leo un dos seus capítulos ao azar, atopo a intelixencia humanista a pleno rendimento e a elevada estima pola vontade humana. O termo maquiavélico co seu sentido pexorativo perxudica a súa imaxe e probablemente impide un achegamento imparcial á súa obra. Pero teño para min que tal concepción procede nin máis nin menos que dos sectores máis reaccionarios da igrexa (con indudable éxito a teor da recepción crítica do autor italiano) incapaces de admitir a súa proposta laicista; ou sexa, a novidade moderna dunha política á altura do ser humano, sen providencias nen gracias diviñas. Nunca lles gustou aos reis (emperadores e césares de baratillo), crentes no designio dun ser superior que os conservaba prodixiosamente no trono, que a política dependera dos actos (imperfectos) dos homes aínda que fora co escuro misterio de conseguir o benestar da república. O que algúns chaman, e non sen sentido, a razón de Estado. Maquiavelo planteou no seu espello de príncipes os límites entre a misericordia e da crueldade, entre o temor e o amor ao gobernante. Pero non fixou ningunha premisa: deixou que o príncipe, coa ollada posta no obxectivo de manter a república e manterse, debuxara as súas accións políticas. Non pretendamos en Maquiavelo democratismos, pero sí a primeira silueta dun homo politicus moderno.

Pero Maquiavelo é algo máis. Ou moito máis. En Italia forma parte fundamental dos programas de literatura: constitúe a cerna do seu clasicismo. E, no medio dese clasicismo (entre facecias, fábulas satíricas, comentarios históricos), destaca a súa literatura epistolar. Todo ven ao conto dunha edición cuidadísima que acaba de saír en español que recolle o seu Epistolario privado. Contén 118 cartas (súas e dos seus correspondentes como Guicciardini ou Vettori) e máis un apéndice onde Nicolás Maquiavelo conta detalles curiosos da vida cotián e reflexiona sobre a condición do home na terra, nunha mistura ben tenra entre discurso filosófico e impresión fugaz e amigable sobre o destino do mundo. Por esas cartas, pasan comentarios ferintes como o da carta 17 que transcribo case íntegra:

La vieja bellaca me tomó de la mano y acercándome hasta ella me dijo: "Esta es la camisa que yo os quiero vender, pero antes quiero que la probéis, que ya me la pagaréis después". Como hombre tímido que soy, me turbé sobremanera. Con todo, al quedarme solo con ella en la oscuridad (porque la vieja salió de inmediato de la casa y cerró la puerta) me puse a fornicar de un tirón. Y aunque la hallé floja de nalgas y húmeda de vulva, y aunque le hedía un poco el aliento, pese a todo, mi ardor era tal que la cosa funcionó. Así que, terminado el asunto, me vinieron ganas de ver la mercancía, de modo que tomé un tizón de una lumbre que había por allí y encendí un candil que estaba encima; y apenas lo había prendido que estuvo a punto de caérseme de la mano. ¡Ay de mí! Casi caigo al suelo fulminado: ¡hasta tal punto era fea aquella mujer!. Y lo primero que se apreciaba era una cabellera entre el blanco y el negro, esto es, canosa; y aunque tenía una buena calvicie en la cocorota, por la que se veía pasear nítidamente algún que otro piojo, con todo, los pocos pelos que tenía se le mezclaban con la barba y le tapaban hasta las cejas. Y en el medio de aquella cabeza pequeña y arrugada tenía una cicatriz de quemadura que parecía marcada a fuego en la columna del mercado. En cada extremo de las cejas, junto a los ojos, tenía un mechoncillo de pelo lleno de liendre. Un ojo estaba más alto que el otro y eran de diferente tamaño. El lagrimal se hallaba colmo de legañas, las pestañas de los párpados despeluzadas. La nariz ganchuda llegaba hasta la barbilla y uno de su orificios estaba rajado y lleno de mocos. La boca parecía la de Lorenzo de Medici, pero torcida de un lado, de donde salía algo de baba, porque, al no tener dientes, no podía retener la saliva. En el labio superior tenía bigote largo, pero ralo. La barbilla era de forma puntiaguda, torcida un poco hacia arriba y de ella pendía algo de pellejo que se unía con el gollete del cuello. Me quedé pasmado y enteramente aturdido contemplando aquel monstruo; y, al darse cuenta, quiso decir un "Señor, ¿qué os sucede?; pero no lo consiguió porque era balbuciente; y al abrir la boca salió un aliento hasta tal punto putrefacto que, al sentir tamaña ofensa golpeando en las puertas de aquellos dos escrupulosamente sentidos, ojos y nariz, se produjo tal náusea en mi estómago que éste no pudo con ello y todo se revolvió y todo bien revuelto se lo vomité encima.

Pero non sempre o seu estilo camiña por estes vieiros (aínda que os frecuenta moito). Na carta a Vettori de 10 de decembro de 1513 escribe as celebérrimas palabras que explican cómo naceu o libro sobre o príncipe e adornan o topos que logo empregará Quevedo dos libros como conversación cos defuntos:

Avanzada la tarde, me vuelvo a casa y entro en mi despacho. Y en el umbral me despojo de mis vestidos cotidianos, llenos de fango y lodo, y me visto de ropas nobles y curiales. Entonces, dignamente ataviado, entro en las cortes de los hombre antiguos, donde, amablemente recibido por ellos, me deleito con ese alimento que es sólo para mí y para el que yo nací. Y no me avergüenzo de hablar con ellos, y de preguntarles por las razones de sus acciones. Y ellos, por su humanidad, me responden. Y durante cuatro horas no siento ningún aburrimiento, me olvido de toda ambición, no temo la pobreza, no me da miedo la muerte: me transfiero enteramente donde están ellos.

A edición, cunha introducción sinxela pero moi interesante, que corre a cargo de Juan Manuel Forte, preséntase cun primor insólito para este tipo de libros, con ilustracións e unha tipografía elegante. Sen dúbida, coa ellegantia que merece este diplomático e político florentino que precisa dunha nova lectura dos seus marabillosos textos.

INTERMITENCIAS VIAXEIRAS por APICULTOR, GUEST STAR

Pídeme o amigo Arume, gran penitente tras o sendeiro da resurrección, unha crónica viaxeira propia. Por non desairar tan donosa solicitude, práceme pergueñar apenas unhas poucas liñas, insuficientes pero decorosas, sobre o particular. Mais como son de seu inconstante e preguiceiro, non tomo notas das impresións dos lugares visitados: á final, fica unha nebulosa de dubidosa verosimilitude sobre se estiven ou non en algures. Necesito cando menos unha nova revisita para non confundir Plasencia con Badaxoz, poñamos por caso. Só nos casos de verdadeiro impacto, sublime experiencia ou notoria anécdota, quedan gravados os lugares, as xentes, as paisaxes.

Béjar é, en efecto, lugar de tránsito ou apousento, pouco agraciado en si mesmo, ou iso me semellou. O único salientable foi a merca nun quiosco dun exemplar, por dous euros, do libriño de Bioy Casares “La invención de Morel”, papado esa mesma noite.

Despois da pernocta, dirixímonos á poboación fronteiriza de Hervás, na Extremadura. Agradable día soleado, domingo de Ramos. Calzados coas impagables Chiruca, algo pesadas pero resistentes e megaconfortables, na praza principal asistimos á procesión das oliveiras, con borrica de verdade e Cristo de carne, oso e túnica branca e azul.

Rematada a benzón, un neno pilla un cabreo chorón monumental, e de pouco vale a réplica realista da súa nai: - “No todos pueden tener la grande”. Refírese, naturalmente, á rama de oliveira, pero un non deixa de percibir trasfondo de resignada filosofía da carne. Hai nesa mesma praza un bar-libraría, e nunha rúa colindante o museo dun matrimonio de pintores-escultores fenecidos (Museo Pérez Comendador-Leroux), onde predomina un estilo que remeda clasicismo e, sen ter datos, un certo arrecendo de “franquismo cultural”: Vivanco, Panero. O mellor: o edificio e unha pequena pero extraordinaria colección de ex libris e ex musicis, cataláns of course.

O barrio xudeo de Hervás é máis que recomendable: unha delicia o seu paseo. As Chiruca axudan o trote das empinadas e empedradas rúas, e na ponte que cruza o río pode aparecer en calquera intre a xudea (ou a moura: tanto ten) pecaminosa dos romances. Cestería disque artesanal de pao de carballo: agasallos para a ocasión.

En estando na ponte, unha idea luminosa: chamar ao chou para encargar mesa e mantel nun dos restaurantes. Ás dúas e media en punto estamos nun lugar coqueto e limpo, e dispómonos a degustar, despois duns entrantes, o máis tenro e saboroso “solomillo” de porco probado nunca, acompañado dunha axeitadisima prebe de cereixas e guarnición de legumes e verduras, amén dunha boa pero única copa de viño.

O corpo, xa se sabe, rexenérase, e hai folgos para visitar un curioso e, a teor das fotos do folleto, ben interesante “Museo de la moto clásica y del automóvil”, á outra beira do río. O aire kitch que ten ao lonxe acada o cume cando nos enteramos do prezo de entrada: dez euros por cabeza! Trátase da orixinal iniciativa dun “emprendedor” privado que, non obstante cobizoso, ve fuxir a dúcias de persoas que se negan a tan excesivo desembolso. Iso non impide apreciar marabillosos letreiros e prosa. Un deles reza: “Siendo un proyecto cultural y único, las instituciones extremeñas lo están ignorando, habiéndoles propuesto incluso poder convertirse en fundación. ¿Por respuesta?... Silencio. Nota: No hemos tenido ninguna subvención y ni siquiera licencia municipal. ¡Colabore con su entrada! ¡No le defraudaremos! Muchas gracias”. O outro asevera: “No importa que no le gusten las motos ni los coches. Disfrute el Valle del Ambrós viendo las impresionantes panorámicas que se divisan desde el mirador situado encima de uno de los tejados”. E si, en efecto, impresionantes as vistas tamén desde fóra, sen pagar entrada.

SEMANA SANTÍSIMA: DOMINGO DE RESURRECCIÓN

Allariz: dúas e media da tarde. Á brava, sen reservar. Ninguén pola rúa. Ata Casa Fandiño. Directos e rápidos. Hai que esperar. Baixamos ao do río. Tampouco. Pois nada. Pasamos por Fandiño de novo. Bingo. Unha mesa no curuto. Resurrección cumprida: empanada de zamburiñas e cabrito ao forno. Pero a subida aos ceos foi despois, máis tarde, xa en Vigo, cunhas pingas de Bulgari no pescozo (a falta de ungüentos) e as cicatrices das feridas, listas para seren convenientemente lambidas.

SEMANA SANTÍSIMA: SÁBADO DE GLORIA

Deixamos Murcia con vintecatro graos e entramos en Valladolid con dous. O ceo azul do levante foi pouco a pouco turbándose ata o gris escurialense da serra de Guadarrama e o negro do firmamento pucelano. Así, a noite escura da alma atopaba axeitada correspondencia. E así, tamén, cun frío inhumano, puidemos rematar o via crucis, no noso Gólgota particular: na taberna El caballo de Troya (un peu puturrú, mais l'ibérique Joselito prodigieuse) da rúa Correos e en Los Zagales (qué nome), na mesma rúa Pasión, cunha crucifixión rotunda a base de tapas ultraterrenas e un viño da terra leonesa, un Abadía retuerta Rívola, para resucitarmos aos poucos días. Do que pasou despois nada pode ser dito: o mesmo Tormes envexa o que o Pisuerga, estremecido, viu e o decoro e a discreción castelás calan.

SEMANA SANTÍSIMA: VENRES DE PAIXÓN

Ás seis horas solares a Real y Muy Ilustre Cofradía de Nuestro Padre Jesús Nazareno, a máis coñecida como os salzillos, quita os seus nove pasos á praza de san Agustín entre a devoción da Murcia máis madrugadora. A esa hora, na outra punta da cidade, os píos penitentes padecemos en silencio, nunha escuridade íntima, unha paixón turbadora. Oramos hosannas mentres sentimos as espadas flamíxeras queimar as fendas da nosa piedade que gozan na expiación da carne. Logo visitamos, tras un tránsito de tostada con óleo, pomo de ouro e sal, a rúa Trapería. Nas prazas das flores, en santa Catalina, en santo Domingo, a calor aviva a chama aínda baixo laranxos ou palmeiras. Ao cheiro de azahar é difícil, sen embargo, alimentar a ferida. Este venres, de pena e de dor, é venres de misterio e agonía: agonía por non atoparmos mesa libre en todo Murcia e misterio por non saber se imos xantar aínda que sexa de noite.

Sen embargo, nun fermoso rincón, todo adubado de fonda tersura mística, El apareceu. Apareceu El, orlado de esplendor único de verde esperanza; El, reverberante de cándida vida e unxido do fulgor resplandecente do sangue derramado: El, ese prato de tomates roxos, carnosos, vívidos, coroado por media ducia de boqueróns relucintes como sete soles, adornado por golosas olivas recén caídas da arbre, e iluminado por un aceite de deuses. A expiación e o éxtase eran completos.

Máis tarde, ao caír a lúa chea sobre a catedral de Murcia, o Ángel Servita, esculpido por Luisa Roldán, a Roldana, aliviou co seu paso pola praza Belluga a dura pena. Por pouco tempo, porque a lembranza daquela docísima coroa de espiñas ameazaba de novo. Houbo, pois, que someterse ao cauterio doroso dun zarangollo e dos esponsais dunha anchoa e un boquerón para sentir a mesma ferida. A cervexa Estrella de Levante sustituiu con eficacia ao Jumilla, e polo bulevar de Alfonso X, camiño do Gólgota, voltaron a erguerse as mesmísimas trompetas de Jericó diante das portas completamente abertas daquela Murcia derrotada.

SEMANA SANTÍSIMA: XOVES SANTO

O xoves é día de silencio: só para visitar os templos:

Los Soportales: tomates con anchoas, chapinas al ajo cabañil, sobrasada, aliñado de polbo.

Los Zagales: marineras (ensaladilla con anchoa), matrimonios (anchoa e boquerón), paparajote (unha folla de limón, que non se come que só se chupa, con aderezo semellante ao leite fritido).

Zaher: Pastel de carne (con carne e ovos cocidos, a básica, e con sesos, o chamado pastel con intelixencia, a especial). O ambiente, de recollimento e oración piadosa, sobrecolle.

Outras capelas visitadas ofrecen ao contrito fundamento redentor para o seu arrepentimento.

SEMANA SANTÍSIMA: MÉRCORES SANTO

A mortificación chegou en Villanueva de los Infantes. A visión da celda onde morreu Quevedo (cun mobiliario de Ikea castelanizante) chagou o corazón, xa furado por mil facas de sete estalos ou máis. E fomos a Casa Milagros. Unha camareira, de acento eslavo, recitou aquelas frechas de amor: asadillo de pimentos, tiznao e pisto manchegos, huevos a la torreta, morcilla. Non faltaron nin duelos nin quebrantos, con aquel viño de esparto en lingua. Tras estas "saetas del amor" veu a travesía do deserto manchego: o despoxarse da carne mortificada. E tras a travesía, a visión mística dunha lexión de máis de 4000 "coloraos" tinguindo de sangue as rúas e as prazas de Murcia. Esa alucinación vertixinosa foi inspiración para apelar ao santísimo boquerón fritido e á veneranda ensalada de tomates tomates en pleno éxtase. O Jumilla foi expresión de desgarro espiritual, acompañado de profundos salmorejos ou de dolorosos zarangollos baixo a ardorosa luz da lúa case chea. O camiño de perfección, máis tarde, foi atopado de xeonllos, a escuras, en chama de amor viva. Inefable.

SEMANA SANTÍSIMA: MARTES SANTO

Martes Santo é día de transición pasional. Comezou en terras de Pizarro cun exercicio espiritual en Casa Nuria, a base de migas extremeñas e caldereta de cordeiro. E rematou, tras unha viaxe doctrinal (porque o sangue sen letra tampouco sae) por ribeiras do Guadiana, cunha visita a outro gordo ilustre, vello predicador de redencións invencibles: o Gordo de Almagro, culé entre merengóns, de novo na praza Maior, unha das máis fermosas do mundo. Alí, callos á madrileña (ou sexa, sen os garbanzos tan gabados en Galicia), ensaladilla rusa á moda de Argamasilla e un chateo con viño da terra, rexo pero efectivo. Suficiente para ver o palacio dos Fúcares e non velo e camiñar onda Bolaños de Calatrava, confesionario e depositario, como o seu nome indica, de afervoada paixón. Baixa, ínfima, xaora, para agrandar e acrecer o pecado.

SEMANA SANTÍSIMA: LUNS SANTO

O luns arrincaba a propia paixón. Por Béjar. Unha vila arredor dunha montaña, unha especie de acrópole destrozada. Baleira case por completo. Austeridade, rigor penitente. Grisalla berroqueña. Pero, entre esa sobriedade, unhas casa de recollimento: Casa Pavón. Alí estaba todo Béjar, en plena praza Maior, en rosario mántrico, case infernal. Para acrecentar a chaga e abrila ata o delirio un cuchifrito cunhas patacas da Alberca e un Ribera Emina que sinalaba o camiño da verdade. Aliviamos algo (sen excedérmonos) a ferida durante a tarde calada e pasada por auga. Pero un luns santo sen un españolito no Café Español ou unha tosta de xamón heroico na Pitarra del Gordo de Plasencia non é día de arrepentimento. A Hermandad Penitencial y Cortejo de Nazarenos, que non procesionou por falta de paraugas eficaces, chorou xunto a unha torta de casar todas as penitencias. E nós con eles, co viño de bendeciren as ánimas, a esa hora completamente perdidiñas.

SEMANA SANTÍSIMA: DOMINGO DE RAMOS

A primeira procesión agardaba. A Agrupación Musical de la Cofradía de Cristo Yacente de la Misericordia y Agonía Redentora prometía. A Hermandad de Jesús Amigo de los Niños "La Borriquilla", coas súas famosas túnicas de raso branco impoluto iluminaban a limpa mañán salmantina. El todo Salamanca, na praza Anaya, conversaba mentres esperaba saír o paso. Un calor mesetario quentaba o cabezolo, debaixo dos vítores de almagre. Todo anunciaba esplendor e magnificencia. Pero o pollino que saiu (semellaba un pony de aluguer de feira cun Xesús que máis ca entrar en Xerusalén parecía estar pedindo axuda aos pais para que o quitaran da atracción), cunha palmeira de verdade que parecía tamén quitada dun espectáculo de varietés, abochornou aos circunstantes. Ao día seguinte, a xornalista local poñía a baixar dun burro (perdón pola mala ocurrencia) ao que contratara o "imaginero jienense" para a ocasión, coa irreprochable pregunta coñecida por todos de que "¿no habrá escultor salmantino mejor para cincelar un jamelgo?". Os ramos de oliveira (eses de antes de palma non se estilan polo orbe charro) e os nenos vestidos ata o paroxismo coas lazadas máis inverosímiles ofrecían unha imaxe penitencial de primeira magnitude. Con ese arrobo case místico, decidimos aumentar a dor cun cilicio de tapas no Momo (un pouco fashion) e cun paso procesional composto de solombo de vitela sen aderezo pero contundente. A tarde a Hermandad de Nuestro Padre Jesús del Perdón, que saía das Bernardas (un convento, enténdase) quitaba outro paso, desta vez acompañado por un grupo musical da OJE, organización que eu pensaba mortísima. Pois non: alí estaba lostregando cos pífanos os tímpanos da salmantinada aviesa. Quixemos contribuir á ardorosa contrición cun par de visitas a Mater Asturias (unha franquicia astur que ofrece sidra cun servidor automático, case máxico) e ao Mesón Las Conchas, que flaxelaron o noso corpo cunhas bandexas de bocadiños con ese pan bregado cheo de ibéricos, ibéricos. A aflicción foi máxima. Á noite, a levitación foi acadada, coa correspondiente emanación etérea, inefable. Ou sexa, que non o conto.

SEMANA SANTÍSIMA: SÁBADO DE PAIXÓN

O sábado de paixón comezou de forma austera por terras zamoranas, en Calzada de Valdunciel, no Restaurante El pozo que, coa fondura modesta do menú do día (sopa castellana, costillitas de cordero), preparaba para outros ágapes. Tan pronto como deixamos as albardas cabe o río Tormes, engalanamos os pasos co propósito de lucir esplendorosos para o día seguinte. Con outro cofrade da solaina, un apicultor familiar, apuramos uns cafeses no novelty e rezamos unhas pregarias polo ben de chanfainas e chacinas. Despedímonos no frío da praza maior e continuamos o noso labor preparatorio nas cavernas do Bambú, acrisolado figón subterráneo onde sobresae un inconfundible arrecendo a láminas entreveradas dun dos máis bellos animais do amplo mundo: o cochino ibérico. A penitencia foi durísima e iso que nin siquera comezara os días grandes do vía crucis. A Real y Antiquísima Hermandad de la Preciosísima Sangre de Nuestro Salvador Jesucristo merecía unha botella de Ribera (así, sen apelidos) para que o tormento fóra aínda máis poderoso. Así o fixemos. O que pasou despois, nas ribeiras do Tormes, perto das mancebías da Celestina, será mellor calalo.

REDE E REDONDELA DE GALICIA

Viaxar en tren ofrece sempre motivos para a distracción e para a correspondiente dose de reflexión ocurrente ou impresión parva. Viaxo solo e dá tempo para contemplar e sacar conclusións rápidas, que sempre dan xogo para parolar. Na meirande parte das veces tomo nota das nimiedades máis insípidas, como sabermos por exemplo que Redondela, segundo os altofalantes automáticos do tren e nada máis que do tren, é de Galicia: é tranquilizante, sobre todo a certas horas da mañán, saber que non te equivocaches de tren e fuches a outra comunidade autónoma: próxima estación, Redondela de Galicia (tamén hai Ourense-Empalme, pero, en fin, debe de ser outra cousa).

Outras veces suceden cousas máis extraordinarias. Por exemplo, a renovación do Café Azul, inmutable (camareiros incluidos) desde 1964 (estou pensando que podían ter aproveitado o mobiliario para a exposición de Fonseca de 1968). Agora parece que estás noutro bar (incluídos camareiros), co baño cunhas portas correderas de alto estandin (a corda aquela de esparto do ano 1973 ennegrecida supoño que a cambiarían), pero cun café aínda mellor, o que pode desgustar aos castizos. O croissant xa non: amazacótano igual.

Despois ruei por Franco abaixo á hora en que os repartidores deixaban a mercancía. A esas horas xa hai mozas ofrecendo nos limiares das baiucas unhas bandexas con cadiños de tarta amendoada. Pero tamén hai a carón das portas dos restaurantes aínda fechados, caixas con auga mineral, con conxeados, coa froita do día e con sacos de vinte quilos de patacas. Todo alí case ciscado, arrimado á parede, á espera de que o dono chegue, abra o local e o meta para dentro. Parecía que prantaran patacas por entre as pedras. Foi espectáculo abraiante, único, oculto para os turistas que por esa hora estaban deitados no medio do Obradoiro aproveitando as raioliñas do sol que xa comezaba a quentar. Por san Francisco xa viñan reatas de visitantes (mocidade a corpo xentil, algúns en camisetas sen mangas, e xubilados, por outra banda, abufandados ata o occipital). O día invitaba ao paseo; non facía frío e parecía intuirse por entre os castaños de indias de Pelamios o nacemento dos primeiros gomos. Polo parque británico que rodea o auditorio de Galicia a paisaxe era case primaveral.

Á volta collín un taxi, porque media hora non me chegaba para voltar á estación, pero case tardo o mesmo. Excusa un levar coche en Santiago. Agardei apenas cinco minutos na estación, toda chea de estudiantes de retorno a casa. Cando entrei no vagón xa viña bastante repleto de mozos que viñan da Coruña. E a estampa chamoume a atención: todos eles estaban cos seus portátiles abertos cunha película (unha delas mesmo subtitulada) na mesiña de diante. Cando me sentei e abrín o xornal lin dous artigos complementarios que me fixeron reflexionar sobre o que vía. Un, o de Antón Baamonde sobre o estudiante prototipo de finais dos sesenta e comezo dos setenta, que agora, según el, ocupa o poder negado durante todos estes anos (en Galicia, quixen entender e supoño). O outro da rectora da Universitat Oberta de Catalunya, sobre a realidade dos mozos de 15 a 25 anos, completamente volcados nas tecnoloxías básicas do portátil ou do móbil: parafraseando a vella reivindicación sesentaeoitista das praias que están baixo os adoquíns, a rectora, Inma Tubella, dicía que agora baixo o asfalto estaba a rede. Alí diante tiña eu a un bo feixe de rapaces e rapazas, cos móbiles botando tonos por todas partes, co portátil enceso e os auriculares postos, ampliando o reducido espazo do asiento cos outros mundos que apenas se adivinan tras as fiestras.

Eu, de vez en cando, miraba brilar o sol sobre a prata da ría, mentres unha voz de muller automática anunciaba que chegabamos a Redondela de Galicia.

DE RUIDO

Non foi día favorable, pero agardábao. Andamos con lideiras por mor dos cambios de planos de estudo e non é o meu choio o mellor lugar para solucionar con celeridade e eficacia os problemas. Normalmente tenden a enquistarse e, o que é pior, a condicionar a vida persoal dos que alí traballamos. Levo un par de meses debatindo propostas e máis propostas, dando voltas á idoneidade do que se presenta. E, sen embargo, todo se decide en cuestión de minutos. Todo o mundo insiste que o debate nunca está de máis, pero, ás veces, un marcha coa sensación de estar perdendo o tempo. Hoxe teño esa clara sensación. É máis: dame a impresión de que estiven a facer o parvo. Podían decirmo antes e excusaba seguir adiante. O curioso do caso é que moi probablemente a decisión hoxe adoptada non remate así. Porque a falsa democracia de votar nunha asamblea para compracencia dos inxenuos combate coa hábil estratexia de quen percura os réditos ás agochadas, no silencio da escuridade da intriga.

Espero que toda esta desilusión se difumine ao longo destas vacacións polo interior das Castelas e coa calor de Murcia. Pero, á volta, xa estou vendo como o que parecía xa arranxado recobra vida para volver tocar os mesmísimos. A min xa non me collen. Nin agora nin despois. E vostedes, que me len, deanme un toque se me ven especialmente irritable.

[Á volta falarei de Maquiavelo e non é unha ameaza]

A APOTEOSE DA LEI D'HONDT: A MIÑA REFLEXIÓN

A apoteose da lei d'Hondt esgotou as escasas forzas de Esquerda Unida. Esa é a miña primeira reflexión da xornada electoral de onte. Os poucos folgos, repartidos en miudas expiracións ao longo das provincias, non foron capaces de conquerir cadeira, teléfono e táboa para pousar os pensamentos de esquerda. Agora, con só 22 euros por voto nas circunscripcións onde quitaron deputado, miran e tratan de explicar cómo case un millón de persoas valen só por dúas butacas, como din nos teatros, de limitada visibilidade no Congreso.

A mesma lei d'Hondt multiplica os once millóns do PSOE por 75 veces máis ca EU. E reduce os 120.000 votos perdidos polo PNV sobre un anterior de 320.000 (máis dun tercio de perda) a disminución dun só deputado. E os 145.000 de Coalición Canaria ao mesmo confort de dous escanos tapizados. CiU, perdendo votos, coloca un deputado máis no congreso, na curva emblemática do centro, cun Duran i Lleida pálido e esgotado.

A segunda grande noticia das eleccións é a debacle de Esquerra Republicana de Catalunya. Difícil atopar caída semellante nos anais da democracia. Canta The Cure hoxe en Barcelona: unha amiga envía unha chamada e soa Boys don't cry. Acompañar a PSC (increíble victoria a pesar de aves, cercanías, carmelos, débeda histórica e Estatut ma non troppo) e a ICV non pode explicalo todo. Rexeitar o Estatut, tampouco. Moderar a ledaiña de independencia, murmurada estes anos coa boca pequena, non debe ser a razón. Aínda hoxe han estar en exploración desnortada na busca dos máis de 350.000 votos perdidos que deben andar en ningures.

A terceira nova é a abraiante fuga de 120.000 votos de PNV tamén cara a ningures. Sen contarmos as perdas de votos significativas (non absorbidas pola abstención voluntaria que se cifra no 10%) en EA (que perde deputado) ou en Aralar. Ibarretxe terá difícil presentar esa frondosa foral en outono con semellante apoio de 200.000 persoas e co 38% exhibido polo PSE como marca do seu triunfo e da súa noviña hexemonía. Ezker Batua perde, ademáis doutras cousas que os seus correlixionarios non só rexeitan senon mesmo ignoran (como se soubo coa alianza con ANV), apoio de votos. En total, os gobernantes de Ajuria Enea sufren un claro castigo que eu non sei interpretar cabalmente a menos que entenda que os vascos deixan de ser na súa maioría convencidos nacionalistas para pasar a ser nacionalistas ocasionais. Que, en calquera caso, resulta sempre moi interesante.

Esto último leva a Galicia. O PP mantén unha notabilísima presencia en todo o territorio. Perde votos, eso si, por perder o poder, pero conserva unha porcentaxe próxima ao 50% que hai que ter sempre en conta. Non me gustan, en xeral, as análises que desprecian os seus resultados. Así pasou nas municipais e siguen aí cunha marxe ben nutrida de votos. O PSOE afianza, pero non suma en exceso: non sei se será o orballo que vai calando miudiño. pero aínda parece lonxe de superar ao PP. Precisa algo máis: demasiado necesitado de pulos exteriores que logo non sirven de grande cousa. Certos alcaldes, como o meu, en nada contribúen á arelada subida. O BNG estanca. Pode argüir polarización, magnificación dos líderes nacionais, desembarco mediático. Terá razón, pero, comparado coas municipais ou coas autonómicas, un 12% semella cutre. Tamén pode pasar, como no caso anterior, que os votantes nacionalistas dan de vez en cando un paseo polo sucursalismo rampante. O que debería, creo eu, preocupar aos dirixentes da Avenida Rodríguez de Viguri.

En todo caso, o que parece máis que evidente de todas estas eleccións é que o Partido Regionalista de Guadalajara debe convocar de inmediato unha asamblea extraordinaria para paliar a sangría de votos: pasar de 300 votos a 151 pode resultar nefasto para o futuro dun partido que xa non enche nin o coso de Brihuega.

SO LONG, CHIQUITO DE LA HIGHWAY 61

Chiquito de la Highway 61 despídese do Blogomillo. Unha lágrima nada furtiva asoma mentres leo as palabras de agradecemento no seu derradeiro post. Boa viaxe. Pero en blogdylan soará a súa voz sempre que queiramos. Hoxe cunha versión desgarradora de She belongs to me. Un bico, irmán.

AGUSTÍN DE LANZÓS

Chegou a miña filla o outro día entusiasmada do Instituto. O curso pasado xubilarase don Agustín Fernández Paz. Durante este ano, a súa ausencia deixouse notar na nosa casa sobre todo á hora do xantar, que era a que elixía a miña filla para contarnos as anécdotas da clase co mestre de Lanzós. Onte Agustín deu a tradicional charla de despedida ao alumnado. Faloulles das súas novelas; contoulles intimidades da súa escrita; desvelou mesmo as orixes dalgúns dos seus relatos máis célebres (con sorpresa emocionante que non penso revelar) e confesoulles algúns secretos das interioridades máis profundas da súa alma de narrador. Non son capaz de lembrar todas as cousas que miña filla contou porque a emoción desordenaba tamén os seus recordos. Celebro o seu xubileo e agardo que o seu tempo libre de docencia lle permita seguir escribindo para goce de todos, pero non podo deixar de lamentar que a miña filla (e con ela, por suposto, toda a clase) prescinda dun mestre dos que quedan poucos, dos que gañan a autoridade e o maxisterio todos os días da súa vida. Espero, cando recupere o libro que deixou miña filla a unha colega, facer a reseña dese libro fermoso que responde ao nome de O único que queda é o amor. Polo de agora vaia o meu agradecemento.

BARES DE VIGO: LA OCA

Celebrei hoxe o meu cumpreanos no restaurante La Oca, en Purificación Saavedra, a carón mesmo do mercado de Teis. Un dos lugares máis senlleiros da cociña galega e, para min, un dos dous millores restaurantes de Galicia. Fun coa familia e disfrutamos desde o principio ao fin das marabillas que Juan Cisneros exhibe. De primeiro apuramos un revolto de centolo con mazás e bacallau e unhas alubias negras con touciño ibérico. De rango superior ámbolos dous entrantes, como tamén foi o que me tocou a min en sorte para o segundo: un lombo de bacallau confitado de esplendorosa textura, que daba ata lástima comelo. A filla pequena atacou uns xarretes de terneira, que eu tamén probei, que se desfacían na boca. E a filla grande deulle a un solombiño de cervo con confitura de frutti dei boschi e unha variedade exótica de sales: maldon, hawaiana (ocre e volcánica) e sal do río Murray de Australia. A miña amada probou a lamprea que nas man da Oca é fantasía pura. O viño foi un branco Vallegarcía castelao-manchego de cor dourada e sabor espectacular a flores, madeira e albaricoques (eu non teño nin fucking idea, pero xúrovos que cheiraba así). O postre, unhas tellas de pomelo e un mousse de turrón, foi o complemento ideal. Non así o café de pota sofisticada, pero de pota, que lles baixou a nota total. O servicio, espléndido, e o local, coma sempre, acolledor dentro da súa sinxeleza e o seu mobiliario (e vaixela, por certo) encantadoramente demodé. Un 9 e medio.

RURRÚ EN VIGO

Onte foi un día moi especial: coñecín in person ao grande Rurrú. Funlle á súa charla divertidísima na Escola Superior de Arte Dramática a carón do peirao en Bouzas e puiden ver durante dúas horas como logrou engaiolar aos asistentes coas súas saídas e, sobre todo, coa súa vitalidade contaxiosa e iconoclasta. E iso que, con esas doses do actor que tivo e retivo, engañou a todos coa idea de que estaba a falar en público por primeira vez. E con mocos impostados, para dar pena. O caso é que foi unha ledicia. Coma a de atoparmos (no local de referencia da onte creada (de)xeración room loungebar) con outros blogueiros/as e xentalla da creación galaica (non imos dicir nomes, Inma). Aló estaba, entre outros colegas (que aínda non ousan darse a coñecer) e achegados, Anabande, a fan nambergüan de R.R.; o impresentable navalleiro de Occam, explosivo e obsceno; a seductora Lula Fortune que quentaba Vigo la nuit e o que puidera iluminar cos seus ollos; e un servidor (e servido) nunha soirée inesquecible, de risas, animaladas e promesas de repetir. Amigo Rubén, triunfache. Moitas gracias.

SATURATIO SABINAE

Non abonda con ter que aturalo cada dous por tres na radio, ou miralo na televisión na enésima actuación (un dicir) cos seus colegas: agora tamén temos que saber o que pasa na súa casa cando alí se reúnen os ubicuos xornalistas, os poetas malditos, os futbolistas intelectuais e os toureiros suicidas na compaña do seu gato sobrenatural para mirar o partido do Atleti ou comentar o debate. Hoxe xa non aguanto máis e teño que dicilo: non o aturo.

CUMPROANOS

Non podo atendelos. Cumpro anos na Volta Mantovana, sobre o cumio amaestrado desde onde se divisa o Po. Na senra que rodea o río, xunto a parede derruida do castelo templario da infancia. Nos farallóns de zafiro de Capri canda un prato infinito de spaghetti al pomodoro. Na Torre de Londres cun beefeater de menos e cun bozo de celebrar aos Who en diferido. Na baixa de Lisboa co par de luvas verdes de Ulises e un reloxo que vira cara o berce. No límite dun Madrid de agosto, seco e árido, que me quenta para sempre. Nas pedras rodantes da praia de santa Margherita Ligure co bagnino recollendo o lettino para o día seguinte de rosas e viños chianti. Nas fragas espidas do muiño, coas lúas no ceo e cunha friaxe morna, preparado para a fuxida. No vento que se levanta camiño de Sirmione, coas nenas descalzas e as cadeiras que voan cara o lago. Nun taxi a cámara lenta mentres medran as flores en central park na hora da despedida. No pó cálido e familiar de Pergognano, deitado baixo as estrelas que pasan fugaces. Na habitación amable dun hotel en Sorrento, co sol suavemente caído sobre os seus ombreiros.

BARES DE VIGO: O NISIO

No miolo de Teis. Enfrente da porta de Vulcano. Rúa Santa Tegra. Dez e media da noite dun sábado de Marzo. O bar ten o rótulo no cristal biselado da entrada. Antes nada anunciaba nada. Entramos e preguntamos por unha mesa xa reservada. O terrazo é novo, pero aínda perviven as fotos de xogadores do Celta na parede, recén pintada. O camareiro tras a barra pregunta se reservaramos arroz con bogavante, cocochas ou fideos con ameixas, especialidades da casa. Non, respostamos. Logo, por aí. Pensei que nos castigaba porque nos mandou ao comedor de abaixo. Á dereita, según baixamos naquel zigurat imposible, vemos a cociña e dentro varias mulleres traballando. Entramos no comedor e acomodamonos nunha mesa para catro. De primeiro, bruños. De segundo, peixe miudo. Miramos as paredes: camisetas de Berges, Djorovic, Tomás e dúas de Salgado (unha do Celta e outra da selección); estamos na sede da peña futboleira que leva o seu nome. O local é ruidoso, pero así conversamos con total intimidade a berros. Tanto o marisco (ben cocido) coma o peixe (ben fritido, que é muito máis difícil), fresquísimos. O postre (flan de café e tarta de noces) moi pasable; excusamos o café (de pota). Ao saír, a conta de viva voz: 85 euros.

Eu non ía con moi boa gaña porque fora xa varias veces con colegas e atopaba o seu modo de entender a restauración un tanto primitivo e anterior a calquera relación comercial. Ás veces, resultaba imposible saber canto van cobrar; outras, saber se hai mesa; e outras, saber mesmo se estás nun bar ou diante do dono dun restaurante. Algunhas veces teño rexeitado comer alí por falta de concreción do jefe (que adoita un aceno de lacazán mentres as mulleres llevantan o bar co seu traballo).

O bar millorou un pouco coa reforma, pero segue a manter o nivel cutre que o caracteriza. Á xente gústalle así: mirao como un bar especial, co encanto do bizarro. A min non tanto. A casa contén un par de cuartos para comedor, construidos coa maña e o escaso control urbanístico e arquitectónico do concello, sobre espazos inverosímiles e con materiais de derribo. A última vez que comeramos alí tiñan caixas polo chan e roupa esquecida por riba das mesas inutilizadas. Agora adecentaron algo aquilo e parece outra cousa. Non moi diferente do anterior, pero algo millor si. ¿Para voltar? Xa veremos.

Se sae nesta sección é porque é un dos currunchos célebres na cidade por ofrecer marisco e peixe fresco (moito ven directamente do barco sen pasar por lonxa como contribución dos mariñeiros que pasan por alí coas conseguintes doses de abuso) nun ambiente abigarrado e rebulinte. Non popular, ollo, variopinto, de xente de toda clase social que apreza a casa de comidas informal, un pouco a monte, que agocha un producto de primeira calidade e a moi baixo prezo. Que os do Celta (cos soldos que se gastan) o teñan como lugar de encontro fala ás claras do seu éxito interclasista. O Nisio, en dúas palabras.

PROXECTO IDENTIDADE

O terremoto Besbelliña (aka Beliscos pequenos) anuncia a saída á rúa do Proxecto Identidade, un libro colectivo no que participan o máis eminente do blogomillo e máis un servidor. Haberá que mercalo (preciosísima portada) e agardo que sexa o bestseller deste ano en Galicia. Ou sexa: xa sabedes.