
Os lectores (críticos ou non) teñen as cousas xa moito máis doadas, gracias ás completas contraportadas dos libros. Todo aparece alí descrito. No caso que me ocupa, para a miña desesperación de crítico que se presta, sinalanse: estampas política do fraguismo terminal, xovialidade do folclore actual, mestura de Cela (será polo da orquiectomía) e Tarantino (será polo
pulp que engade como ilustración
paralela) e sketchs costumistas (será polo retrato dun mundo de arrabaldo ribeirao ao pé da Chabasqueira). Non sei quen é o autor da contraportada, pero entre que lle chama
nouvelle ao libro e o propio autor que di que non lle deron o premio e que a novela é moi moral cortocircuitan a posible sagacidade do lector (un ignorante sempre) e non lle deixan saída crítica. Xa, agora, nos libros vai todo: o texto, o intertexto (vai unhas viñetas de Mandrake en italiano), o contexto (fíxoo no bar
Plata do barrio da Macarena de Sevilla) e, dentro do paratexto, a
lectura fina dun lector espilido e ideal.
Pero o lector e crítico que son eu (durante un pequeno intre) é resistente. Teimudo. E fai escrutinio, a pesar das dirixidas advertencias, dadas por boas para non sermos mal pensados.
O texto está dividido en trinta e un esceas ou secuencias (xa aquí dubido). Dous son os personaxes principais (hai máis pero para o comentario ben me valen): un Carrodeguas, Conselleiro de Cultura do Goberno de Galleira, e un tal Nóvoa, detective oriense, encargado de cumprir unha encarga.
O primeiro personaxe lévanos polos terreos xa trasfegados por Iglesias n'
A vida apoteósica: os da xunteira corte compostelá, centrada nas vivencias por veces grotescas dun
homo politicus nos antípodas do príncipe maquiavélico. Divorciado (a pequena historia do seu viaxe á Castela por ver o seu fillo desvía a atención da trama pero engade profundidade ridiculizante ao personaxe) e alleo, sobre todo, ás circunstancias en que vive (aliñado da súa propia condición de político corrupto), encarna a decadencia da época postprestige. Como persoaxe secundario deste fío (máis ben novelo), o mesmo Presidente do Goberno de Galleira aparece coma un monicreque carnavalesco, caricaturizado ata a desfiguración e cunha levísima sombra valleinclanesca da corte de los milagros intuida ao lonxe.
Na outra historia, a do miserable detective, de rasgos patéticos, lévanos cara abaixo, a ese territorio que tamén Iglesias retratou tantas veces en
Miss Ourense ou en
O mellor francés de Barcelona. O mundo suburbial, o límite entre a cidade e o campo, eses lugares recoñecibles da narrativa de BI da ribeira do Miño, vistos desde a doble perspectiva do pasado mítico (esa paisaxe que probablemente Iglesias coñeceu ben de preto das casarellas de cachope ou dos ciganos con burro) e o presente estilizado (esmagado, di o narrador) polo glamour dunhas
pozas de japanese ambient ou dun chalé (non casa) construido con lousa, colocado como icona do medre e do éxito para humillación da contorna.
A trama que enlaza as dúas historias, ensarilladas desde o comezo, carece (eu creo que a propósito) de interese. Iglesias non centra no desenrolo das accións o núcleo da nouvelle. Prefire a descripción de ambientes (os da prostitución, do hampa ou dos retiramentos espirituais de semán santa en Samos), de lugares (naves industriais ou apartamentos de luxo e tristeza minimalistas); o retrato de costumes (aquí ven a xustificación do moral) que suplantan un mundo que esvaece; ou o debuxo con escasos matices (máis ben con liñas grosas ao xeito expresionista) das relacións humanas, pendentes case sempre do fervor fugaz do roce.
E sobre ese entramado xa ben familiar para os lectores biéticos goberna, coma sempre, o delirio verbal de Iglesias: o dominio da lingua de xerga, a exhibición do coloquialismo de palabras arraigadas nun mundo fronteirizo entre citadino e camponés (como gusta de escribir BI) ou a acumulación quevediana (recorda por veces o
Cuento de cuentos) dos modismos populares ("Tú soñas, eu aínda teño pernas, podo cambiar de póla cando me dea a gana e levar un bo peto conmigo") nos diálogos. O resultado deste emprego en descripción de situacións ridículas ou bestiais é típicamente bieitino, máis viciño das técnicas da sátira (sen descartar a parodia dos xéneros coma os spaghetti western ou as series televisivas de aventuras) que das habituais da narración canónica.
En calquera caso, non fai falta engadir que a nouvelle lese nunha tarde coma a de onte (é lixeiro o conxunto), co sorriso sempre nos beizos, a piques da gargallada, gracias á combinación explosiva dun galego insuperable (ninguén escribe hoxe con tanto talento) e a presentación dunhas situacións disparatadas por truculentas ás veces, por paradóxicas moitas outras.
A nouvelle moi moral que, segundo o seu propio autor, "non recibiu nengún premio" (adiviñen cal) é puro Bieito Iglesias. En frasco de esencias. Pero, para os que xa imos tendo certa dependencia iglesiá, permítasenos dicir que queriamos máis.