Caxigalines nella Reguera'l Campizu

31 dicembre 2010

OS GURÚES

Necesito un/ha gurú deses/as que se estilan tanto nos blogs sobre medios de comunicación, que sempre están en calquera reunión ministerial (con dereito a roce), que saben a hostiaenverso sobre isto e sobre o que sexa que para iso son gurúes mediáticos e algúns ata profetillas, para que me explique que hai que facer con esta historieta da regulación interneteira. Recoñezo que non teño criterio formado ao respecto e que por moito que me esforzo (xuro que levo lido bastante) non teño nin a máis lixeira idea de por onde queren que vaian os tiros da negociación. O único que sei é 1) que as empresas de telecomunicacións que fornecen aos usuarios dos seus enlaces superrápidos e adeseélicos son as que levan os cartos do persoal e 2) que ninguén paga por algo que pode conseguir gratis e comodamente desde a súa casa. A partir destas constatacións, o problema revélaseme insoluble.
Podemo explicar alguén? Acéptanse axudas. Ou, polo menos, consolo.

30 dicembre 2010

A (MIÑA) CORUÑA

Non lembro a primeira vez que fun a Coruña. Si lembro que moitas das primeiras eran semellantes: entrada por alfonso molina, aparcamento na dársena e paseo obrigatorio pola rúa real, compras, algunha comida (cando viñamos de visita con convidados) e algunha foto en maría pita. Non lembro outras paisaxes.
Máis tarde Coruña convertiuse nun espazo puramente burocrático: ou para irmos aos chamados novos ministerios en Elviña ou para presentarme anualmente na caixa de reclutas para as prórrogas militares. Era a oportunidade para percorrer as rúas da parte vella, só habitadas daquela por persoas uniformadas. Ou iso me parecía. A verdade é que desa época non gardo especiais recordos da cidade. Todo o contrario: contribuiu a un xeito de xenreira, pouco racionalizado, que durante tempo condicionou a miña impresión sobre a cidade.
No entanto, e dada a miña especial querencia polas urbes algo grandes, era para nós, habitantes de As Pontes e pasaxeiros estudantes composteláns, a cidade de referencia. Cando houbo que pedir destino nos primeiros anos, Coruña sempre era a preferida. Quixo a fortuna (aquelas marabillosas subhastas no gran salón de actos do instituto Eduardo Pondal de Santiago) que me enviaran a Cambados, sen sospeitar eu que o sul de Galicia sería para sempre o meu lugar de traballo e de vida. Salvo esporádicas visitas (máis por afán amoroso, demasiado romántico para contar aquí, ca por outra cousa) Coruña foi pouco a pouco esquecida dos meus intereses.
Unha pequena estancia do meu irmán alí, varios anos despois (xusto aquel ano en que o amigo Djukic pasou a formar parte do barcelonismo militante), permitiume renovar a miña antiga relación coa vella capital de Galicia, pero foi o traslado dos meus pais alí o que de forma definitiva fixo que Coruña formase parte habitual da miña vida. De cando en vez visítoa e aproveito para desfrutar de lugares familiares, imprescindibles xa na miña memoria. Probablemente deixo fóra algún deles, pero inesquecibles resultan os paseos por juan flórez, polas prazas de lugo, de vigo, de pontevedra, por san andrés, polos cantóns, pola rúa real, polas rúas dos viños, polo rego da egoa/agua. Ou subir ao monte de san pedro ou ao faro, mirar a baía desde a tumba de Moore, tomar chiculate no bonilla, baixar pola rúa barcelona, solearse en san roquiño de afóra, entrar no estrella de four roads, pillar sitio entre o pigherío de casa rita, lembrar o barra no novo barra, ventilarse a todas horas por rubine, deixarse convidar no praia clú, contemplar as galerías durante horas, recordar o continental, aparcar unha tarde de chuvia e vento en montealto, mercar pan en san agustín, tirar da servilleta do bote de colacao no bombilla despois de tomar o mellor filete empanado con patacas e pimento do mundo coñecido.
Comprendo a parte lúdica (só a lúdica e desta a máis divertida e cariñosa) da rivalidade coruñoviguesa: ás veces, resulta ata emotiva. Pero non hai nada que me guste máis ca escoitar a un coruñés falar marabillas de vigo e a un vigués facer o propio con aquela cidade do norte. Para os que somos da cidade amante do pimiento picante resulta grato comprender, coa alma do forasteiro que non son, que ás veces os eslóganes non son unha chocante ocorrencia publicitaria.

20 dicembre 2010

O FUTURO IMPERFECTO DE XULIA ALONSO DÍAZ


Coñecín a Xulia en Santiago. Nunha casa da rúa Loureiros, nun piso con varios cuartos que a pensión fornecía aos estudantes. Ela vivía ou compartía o cuarto cun colega do piso e viámonos case sempre no pasillo camiño do baño. Non podo dicir que cruzara moitas palabras con ela, un saúdo e pouco máis, pero, iso si, sempre agasallaba o encontro cun sorriso fulgurante en medio dun rostro de plenitude e ledicia. Era o meu primeiro ano en Santiago e aquela rapaza era case o primeiro signo da nova vida de estudante, libre e algo desordeada (en horarios, sobre todo) da universidade. Se lembro este pequeno detalle é porque resulta fundamental na miña lectura deste libro devastador, que se le nun único alento, titulado Futuro imperfecto. É posible que outros/as obteñan esa mesma sensación sen esta mínima experiencia. Pero eu non puiden. A portada, ademais, non contribúe para nada a sustraerme a aquela imaxe miña santiaguesa, xa que a mesma faciana da foto, o mesmo corpo semiespido imponse sobre o relato terrible, abafante e catártico de Xulia Alonso Díaz e magnifica a tristeza infinita que desvelan as súas páxinas.
A historia está contada en forma de confesión. Ou en forma de desabafo torrencial destinado ao seu Nico, nunha prolongada e apaixonada declaración de amor como poucas veces se teñen visto nun texto destas características. Baixo esta fórmula do discurso dirixido a un ti ausente, morto en terribles e agónicas circunstancias, Xulia Alonso Díaz non aforra ningunha palabra para definir todo o proceso, desde o momento en que decide saír de casa, vivir unha entusiasta e eufórica existencia, engancharse á heroína e, ao mesmo tempo, ao amor eterno da súa vida, e á enfermidade e á propia morte. Non temo contar toda a historia, porque non é necesario descubrir eses fitos, por outra parte tan tristemente recoñecibles en moitos amigos e amigas das nosas xeracións, entregados ao servidume das drogas e consumidos co sida ata a pura extinción. Con epígrafes de Lois Pereiro en moitos capítulos, o relato de Xulia Alonso Díaz, autobiográfico sen estratexias enmascaradoras, describe cunha riqueza de matices todos os pasos dese descenso aos infernos (esa palabra aparece moitas veces), con duras imaxes do declive físico (son dorosamente exhaustivas e minuciosas as súas precisións sobre a enfermidade), con sutiles apreciacións sobre os seus pais ou a súa familia (ese pai autoritario que se derrumba fráxil diante da filla enganchada; esa nai resignada que aparece como bálsamo ou metáfora da salvación), con sobrecolledores instantáneas de certos e significativos intres (eu cheguei a emocionarme coa fotografía fixa das calugas dos seus irmáns na parte de diante do coche cando estes a levan a unha casa de internamento en Logroño), con metáforas e analoxías de ruínas ou de abismos. Non é un libro que pida ser lido como un cúmulo de sucesivas caídas ao máis profundo da tristeza e do abandono, senón como unha catarse, unha necesaria ollada para salvarse da asfixia. A novela actúa como ese ansiolítico que debe tomar a autora nun semáforo da rúa Coruña para poder respirar tras esa dor que se manifesta en cada unha das partes do seu corpo.
Pero esta sensación de ansia, de agonía permanente, non debe e non pode agochar o intensísimo amor que se proclama por todo o texto. Dentro dese relato de destrucción, explicada como ignorante explosión de liberdade (ela inclúe algunha apreciación sobre a época de carácter xeracional), Xulia Alonso Díaz aproveita para introducir un sentimento amoroso pleno de entrega. Non só cando trata de pintar o fulminante namoramento, dun romanticismo radical, senón cando de forma moi precisa plasma as caricias e os bicos no trance demorado da enfermidade ou o contacto físico dos corpos na cama na previa agonía da morte. Non é fácil atopar unha literatura de tan intenso dor e de tan intenso amor ao mesmo tempo como a que atopo neste Futuro imperfecto. É certo que un pode correr o risco de deixarse levar pola pura narración dos feitos, polo feitizo de saber máis desa sucesión desesperante de caídas, e non mirar neste relato un precioso e elaborado texto poético. Sería natural, porque o poder da historia supera calquera aproximación puramente literaria, pero o libro está admirablemente narrado, con un uso de imaxes moi poderoso, cunha deliberada estructura de suspensión e pautas de emocións e, sobre todo, cun moi suxestivo catálogo de metáforas para explicar todos e cada un dos momentos que lle tocou vivir ao longo da súa intensa e apaixoante (en todos os sentidos da palabra, pero, sobre todo, como padecemento e como entusiasmo) vida.
Vina, despois de moitos anos, nunha pequena festa na casa de Coruxo co céspede mol e magnolio que aparece no libro. Espero vela moi axiña para darlle as gracias en persoa por este magnífico e conmovedor relato, que só pode lerse dun tirón mantendo a respiración ata a última páxina.

15 dicembre 2010

ONDE VAI O MEU AMADO XORNALISMO?


Onte comentaba neste mesmo blog que a ausencia de críticas ou censuras no Faro de Vigo de onte (hoxe segue igual) ao silencio de Blanco sobre a variante do AVE que ten que chegar a Vigo podía ter explicación na abondosa publicidade, incluida no mesmo exemplar do xornal con fotos de todos os dirixentes do psoe pousando para a posteridade maqueta mediante, en relación coa próxima inauguración da nova terminal do aeroporto de Vigo auspiciada por Aena e, en segunda instancia e máis importante, polo Ministerio de Fomento. Como na reunión do luns estaban os dous grandes partidos representados, os cidadáns quedamos sen saber nada (sobre todo tras o constante apedreo en relación con este tema durante anos) que é o que vai pasar coa comunicación de Ourense e Vigo programada desde o principio. Só Santi Domínguez, de forma tímida, tentou dicir algo, pero o silencio con que foi recibida a súa crítica polos xornais foi tan estruendoso que non hai que ser moi espilido para concluir que o dominio dos medios de comunicación a cargo dos poderes públicos, que manexan cantidades indecentes en publicidade institucional encuberta ou completamente descarada, é propio de réximes dictatoriais, iso si, coa apariencia de límpida pluralidade de voces.
Gabinetes de prensa a medida da empresa ou da corporación correspondiente, liñas editoriais marcadas polo esponsor do programa, ideas programáticas promovidas por lobbys non declarados, xornais que cobran (sic) por cubrir unha noticia de xeito favorable, en fin, todo un sinfín de situacións nas que o xornalismo abandoa a súa disque función informativa e crítica para ser un elo na cadea de transmisión xa non digo de doutrinas ou de pensamentos únicos, que soan tal vez demasiado solemnes, senón de simples cuñas publicitarias a favor de quen pague máis cartos pola súa promoción. De aquí a maio, veremos o peor desta profesión enlamándose en progresión xeométrica, baixo a forma de incontables lambeduras colectivas e, o que é peor, da usurpación consciente e calculada da información aos cidadáns.
Onde vas, meu amado xornalismo?

BELLA ROMA

Non sei, pero hai cousas na vida que emocionan: eu xa me estou namorando perdidamente desa brava ragazza das rúas de Roma.

14 dicembre 2010

O TREN AGAIN: O AVE DE VIGO


Unha ocorrencia de última hora fixo que preferira tomar o tren de O Porriño para Vigo antes có habitual autobús. Non sabía a que hora pasaba, pero tiña tempo para mudar en caso de que non houbese un tren axiña. Tiven sorte, porque, tras atravesar un algo semellante a xardín abandoado, coas cancelas ferruxentas, e unha estación baleira e descuidada, puiden comprobar que o tren que viña de Ponferrada facía parada ás 10,23. Eran as 10 da mañán e aínda me deu tempo a tomar un cafeciño na cantina da estación, que, polo demais, tamén facía de caixa de pagos do aparcamento do lado.
Saín para agardar á intemperie cando faltaban cinco minutos para a hora prevista. Pasaban os minutos e o tren non aparecía. Chegou unha máquina procedente de Vigo, cun vagón tan só, que parou a rentes do semáforo, xusto antes do paso a nivel. Pasou veloz cara Vigo un mercancías cos vagóns para os silos de Tudela Veguín de Guixar, pero o meu trenciño non chegaba. Non fai falta engadir que na estación non había ninguén, nin factor, nin vendedor de billetes nin nada de nada: portas e fiestras pechadas, case tapiadas, suponse que para evitar os roubos. Deume tempo para contemplar o desleixo profundo daquela estación: papeis, plásticos, latas ciscados nos lados da vía, os muros despintados, os arames rotos: só a plataforma parecía manter certa presencia. O resto denotaba ruína.
O tren tardou en chegar unha media hora. Dous vagóns tan só, non moi ocupados, pero coa calefacción encesa, case a tope. Paguei os meus dous euros e medio polo traxecto e quedei sentado nun dos asentos moi tranquilamente, escoitando a unha muller (polo que souben compañeira dun sobrestante xubilado) que censuraba o desastre do tren que comunicaba directamente co desastre da seguridade social, coa morte de Enrique Morente e co analfabetismo das enfermeiras (auxiliares de clínica, apuntou, sen éxito o revisor amigo dela). Chegamos a Vigo en vinte minutos, cunha velocidade ben notable e cun nivel de confort envexable, despois de parar en Redondela, onde subiron cinco persoas, e en Chapela onde nin subiu nin baixou ninguén.
Ao día seguinte de que Feijoo e Blanco adiaran contentiños os dous a chegada do ínclito AVE, co silencio cómplice de toda Galicia (incluido o Faro de Vigo que nin chista polo esquecemento clarísimo a Vigo, atento como está sempre ás afrentas e os agravios á cidade olívica: terán que ver algo os caderniños de publicidade de Fomento incluidos hoxe?), o verdadeiro tren dos cidadáns desta parte do mundo fica sumido no máis escandaloso dos abandonos. O tren que podía vertebrar esa famosa área metropolitana, entre Tui, alomenos, e Vigo, coas paradas que agora mesmo hai, e cunha frecuencia maior, está condenado á desaparición. Non atopo máis clamoroso desaproveitamento dunha infraestructura xa existente cá da este tren, que para maior despropósito pasa por un dos lugares máis fermosos que se poidan contemplar desde a xanela dun vagón de tren: a illa de san Simón iluminada polo tépedo sol de decembro.

13 dicembre 2010

NAPOLI (e 7)

Pois iso, que ao día seguinte, esta foi a apoteose, o sole mio.

NAPOLI (6)


O lento paseo nocturno levounos polos mesmos lugares da tarde, pero desta vez continuamos ata o mesmísimo barrio de santa Lucía, un barrio elegante de Nápoles, con rúas amplas, moi de principios de século cando aquela parte da ribeira foi transformada en exquisito lugar de residencia. A brétema da noite impedía aprezar a outra ribeira do golfo de Napoli, tan só intuir a escuridade do Vesubio e contemplar a fila de luceciñas no lugar dos peiraos do peixe e dos productos téxtis, aqueles dos que fala Saviano ao comezo da súa Gomorra.
Co son da auga do mar acompañando os nosos pasos, chegamos onda unha das máis famosas curvas de Nápoles: a da fontana do Xigante. Unha película sobre Nápoles ou desenvolta en Nápoles ten que necesariamente levar unha escea neste lugar, onde se densifica a representación da cidade. Por un lado esa magnífica escenografía barroca, enfrente o elegantísimo hotel Excelsior de un Viaggio in Italia (2:47) de Rosselini ou de Maccheroni (4:20) di Scola (que se poden ver nos videos que ligo), e, nunha pequena península enlazada por unha ponte de pedra, o célebre Castel dell'Ovo. O Lungomare, con edificios de principios de século, adornados con pequenas luces sobre un fondo branco, refinaba aínda máis aquel único panorama. Abraio é pouca palabra para referir a miña sensación.
Pero aínda quedaba baixar ao restorante La Bersagliera, un lugar histórico da mítica Nápoles da dolce vita, aquela que sempre asociamos coas visitas glamurosas e sempre imperiais dos actores e das actrices americanas, sempre nos anos cincuenta, rodeados e rodeadas de camareiros de cartón pedra, de petimetres engominados que cantan tarantellas ou corridos mexicanos, de gigolos de feira (para a foto e pouco máis) e dalgún productor de medio pelo que pretende publicitar glorias locais. Que Loren ou Bergman sentaran alí sempre é un aliciente glorioso para quen subscribe.
Estaba o local, na noite dun xoves, medio baleiro: tan só un grupo de rusos en conversa animada cuns ao parecer italianos (pasta e algún peixe polo medio, sic) e unha parella de idades algo descompensadas, ela de rutilante vestido, el de traxe cruzado e garabata de paramecios, con ostras e champán na mesa. O establecemento é precisamente célebre polo marisco, como se desprendía da meirande parte das fotos pendurados ao longo do local, a modo de pequeno museo nostálxico do que foi e quere, con escasos visos, seguir sendo. Non comimos nada mal, pero tampouco moi requetebén, dada a categoría de tal casa de comidas. Os antipasti, magníficos, iso si (a insalata di polipetti e unhas olivas rebozadas resultaron sorprendentes); a pasta, algo dura, pero saborosa; e o peixe (unha pequena robaliza de piscina) algo seco e demasiado disfrazado. O viño, un Lacryma Christi branco, das abas do Vesubio, resultou: aínda cantamos polo baixo cantigas catalás e algún bella ciao con pouca convicción dado o augusto do local.
Á volta, pola beira do mar, coa estampa de parellas sentadas no pretil do paseo, co kiosko das bebidas aínda aberto, coa música encesa aos sons de Laura Pausini, e co paso fulgurante dos motorinos (cheos de pasaxeiros sen casco), foi espléndida. Cando atravesabamos a Piazza do Plebiscito camiño da nosa Piazza Bellini e a lúa tramontaba os tellados do Palazzo Reale comprendín que era o que facía aquela cidade fascinante: tiña previsto para o día seguinte madrugar para visitar fugazmente o Museo Nazionale, o de arqueoloxía, pero naquel instante decidín que debía mirar o mar de novo coa claridade do día. Aquelo tiña que ter aínda un final aínda máis apoteósico.

12 dicembre 2010

NAPOLI (5)


A longa travesía da rúa Toledo está inzada de vendedores ambulantes, que duplican a oferta comercial. Os sistemas preparados para levantar o tenderete son cada vez máis sofisticados, co propósito de non ter que emprender a carreira cada vez que aparecen de forma teatral os coches patrulla da polizia. Levantan as cordas, dan dous pasos atrás contra á parede e alí, co montante ao lombo, agardan con serenidade a que pasen os carabinieri. Apenas pasados cinco metros, voltan a colocar os seus materiais falsificados (bolsos e carteiras, en especial) no chan, cunha pasmosa tranquilidade. O comercio portátil en Nápoles forma parte da idiosincrasia da cidade e ninguén comprendería que se suspendera esta actividade paralela aos ollos de tanta xente.
A medida que nos achegamos ao final, aumentan as franquicias recoñecibles (seica Zara e Pull and Bear abriron tendas o ano pasado, non sen os correpondientes problemas de instalación en Italia) e aparece a gran mole da galería Umberto I, coa clásica arbore dos desexos (un abeto adornado de papeis torpemente insertos nas agullas) no medio, e o teatro de san Carlo, ocasional esceario das protestas estudiantís contra a nova lei Gelmini. O ambiente, nesta praza, chamada de Trento e de Trieste, nunha insólita asunción da unidade italiana, é o dunha fenomenal desembocadura de xentes, xa que nela para a meirande parte dos buses urbáns da cidade. Nun extremo da praza, exhíbese o café Gambrinus, coa súa terraza pechada e rodeada de sucedáneos de sebes, un lugar histórico da vella e bella Napoli que agora acolle ao turista rico e aos mangantes locais de terno niquelado e namoradas máis novas ca eles, empoleiradas en agullas d'argento. As tardes gloriosas, ademais, das figuras fascistoides do D'Annunzio e de Marinetti aínda voan por aqueles espazos agora da burguesía internacionalizante de tramezzini misti e alaranxados spritz venecianos.
O camiño prosegue coa vista, entre a escuridade da noite, do Palazzo Reale, aquel que mandou facer o Conde de Lemos para residencia dos virreis daquela parte do imperio dos Austria, primeiro, e dos Borbóns, despois. Neste fastuoso edificio, hai que deterse fronte ás estatuas dos governantes napolitanos, mandados construir polo mesmísimo Carlos III, antes de ser rei de España, coa xa célebre parada para admirar o volume dos muratinos, un deses divertimentos napolitanos para co turista. Desde o Palazzo mírase, tamén en penumbra, a estraña, por singular entre tanta ruela e tanto laberinto, Piazza del Plebiscito, unha explanada inexplicable, rematada nunha columnata aos dous lados da igrexa de san Francisco de Paula, construida a imaxe e semellanza do Panteón romano. Desde este amplísimo espazo puiden mirar por primeira vez o monte que protexe Nápoles, coas luces do Castelo de sant'Elmo que, en realidade, era san Erasmo, nunha desas contradiccións que tanto prodigan os napolitanos, celosos da súa enigmática e misteriosa historia.
Había que regresar ao hotel: iamos cear e chegabamos tarde á cita. Volvimos por outras rúas, tan fermosas como as anteriores, ata chegarmos ao centro mesmo da Nápoles barroca, debaixo da guglia da Inmacolata, a carón do Gesú Nuovo, coa súa fachada de diamantes, semellante ao célebre palazzo de Ferrara. O cúmulo de admirables edificios parecía non ter fin. Os meus anfitrións citaban e indicaban lugares visitables, pero non podía siquera achegarme a eles. Memorizábaos (como o convento de santa Chiara) para velos ao día seguinte, pero os descubrimentos eran tantos e tan prodixiosos que comezaba a angustiarme a idea de marchar de Napoli sen apenas ver a mínima parte de tales marabillas.
Non quedou máis remedio (nin máis alivio provisional) ca tomar unha Peroni de camiño á piazza Bellini e falarmos do Inter e da Roma cos camareiros.

11 dicembre 2010

NAPOLI (4)


Aínda que o pintoresquismo mantén abertas durante todo o ano as tendas que venden figuriñas do belén napolitano, é nos días de decembro cando as masas acoden ás rúas aledañas a san Gregorio Armeno para visitar os postos dos presepi. Os obradoiros habituais vense incrementados coa presencia de pequenísimos expositores portátiles, apenas construidos con listóns de madeira e teitos de uralita. Ás figuriñas familiares comúns á tradición hispánica eles engaden algunhas de corte máis grotesco, bufo e, por suposto, satírico: unhas da súa propia tradición (que toca ao mundo da commedia dell'arte como o pulcinella) e outras relativas á actualidade do país (co Berlusco como estrela principal) ou do mundo (o propio Assange tiña alí un recuncho rechamante). O caudal de xente multiplícase por cen: poucos mercan, simplemente pasean coas familias enteiras. Eu non alcanzo a comprender este arte ou artesanía e resúltame todo demasiado indiferente, salvo o espectáculo humano que atravesa estas calellas e o perfil armonioso da torre que coroa a propia via di Gregorio Armeno. Algo de zoco ou de mercado fatigoso pode advertirse nesta parte da cidade, con zaguáns que dan a patios pechados onde probablemente se vende algo máis ca figuriñas de terracotta e xente apostada á entrada dos locais agardando nin se sabe que.
Saio dese maremagnum e camiño de novo por entre as rúas estreitas, con restos da auga caida estes días en pozas sen reparar. Dou na igrexa onde Boccaccio atopou á súa Fiammeta, na mesma igrexa onde Passolini rodou Il Decamerone, con el mesmo de procaz protagonista. Por via dei Tribunali as fervenzas de xente seguen, a pesar de que se fai de noite e que comezan a fechar as tendas. Aínda dá tempo a admirar a capela dos Pontano, a mercar varios libros (Eco, Ammaniti, Benni, La Capria) na Libreria Guida da Port'Alba (con un mercadiño de segunda man moi rico en oferta) e a regresar un intre ao hotel para remprender un roteiro algo máis longo pola outra banda da cidade.
Vai unha noitiña moi agradable: as terrazas están cheas de homes, coas cadeiras postas para mirar ao tendido. As mulleres, en Italia en xeral e en Nápoles en particular, raramente ocupan o espazo da rúa: estraño resulta velas soas nunha terraza, mesmo acompañadas doutras mulleres. Ou van con compaña (aparelladas polo habitual) ou non adoitan sentarse soas nos bares. Tampouco é común velas camiñar formando (como aquí) grupos de mulleres: esa forma, ao meu xuízo, tan española (máis no norte ca no sul), de iren as mulleres soas, de paseo ou a tomar algo, sexa un café, uns viños ou unhas copas, en Italia resulta completamente impensable. Nas rúas ademais, como é tamén bastante habitual no sur de España, hai moitos homes de pe, coa apariencia de estaren simplemente, sen outra ocupación particular. Algúns forman un corro de discusión, pero en xeral o frecuente é velos sós, fumando, coa ollada perdida, se cadra agardando, pero ás veces nin iso. Visten case todos de negro e as mulleres alegran o colorido da cidade coa incorporación discretísima do violeta ou do malva á negrura xeral. O inverno non é o mellor momento para descubrir as afeccións dos pobos ás cores, pero veño observando que a moda dos piumini/plumíferos (cos pelexos falsos na carapucha) de cor negro uniformiza as cidades italianas dun xeito similar ao que puiden ver hai tempo en Nova Iork: os North Face son praga que debe de ser cómoda pero contribúe a ennegrecer a paisaxe.
Xa camiño pola rúa Toledo, con dous amigos divertidos e ocorrentes, e os pensamentos sobre cores e xéneros deixan paso á pura contemplación da belleza humana, ("Que gran cidade!" proclamamos), baixo as luces e o luxo da única rúa arranxada e limpa de todo Nápoles, a carón, por suposto, en liña perpendicular, das máis miserables posibles.

10 dicembre 2010

NAPOLI (3)


Tocaba falar o venres. O día presentábase cálido, a pesar da chuvia algo insistente deses días. Na sesión falabamos catro persoas, cunha cada vez máis minguada audiencia: en Napoli tamén os estudantes voltan a casa dos pais durante a finde. Rematamos ás dúas da tarde, comimos ás tres e por fin, puidemos saír do círculo vizoso. Tomei via dei Tribunali por onda o conservatorio. O ambiente estudiantil era extraordinario así como a acumulación de librerías (de vello e modernas) especializadas en música e tendas de todo tipo de instrumentos musicais. Escoitabanse polas fiestras os ensaios, a pesar do balbordo ensordecedor dos motorinos. Baixei cara a praza de san Domenico Maggiore, por unha rúa estreita, con cheirume a ambientador barateiro: o arrecendo procedía do lixo estrado pola rúa, zotalizado durante os últimos meses para impedir a propagación de morbos itálicos. A ruela conducía a unha desas prazas napolitanas que xustifican a viaxe: cunha guglia/obelisco no medio, de estilo entre rococó e charramangueiro, o conxunto de palazzi (a universidade de estudos orientais, entre outros, e a ampla escaleira que dá á igrexa dominica) da praza era abraiante, amplificado cun encanto algo máis íntimo: o de probar a mellor sfogliatella (quentiña) de Nápoles e por ende de toda Italia: a da pasticceria Scaturchio. Alí, nun ambiente moi familiar, tamén cumpría tomar un caffè: un deses que enriquecen para sempre a existencia.
O camiño proseguía por Spaccanapoli, a longuísima rúa que separa e corta Nápoles en dúas partes, que recibe varios nomes e case toda a humanidade napolitana e parte da visitante. Un río ou máis ben un torrente de xente, vehículos de toda clase, mesmo furgonetas (con todos os desperfectos intactos) e, sobre todo, motocicletas oxidadas, crúzanse ou mesmo tócanse cunha liberdade e unha naturalidade pasmosas. Deixan de tocar o claxon cando a situación resulta irremisible: mentres poden e queren pousan o dedo no volante durante minutos, cunha tranquilidade case de nirvana, apenas airados. Entran sempre os primeiros nos ocos, pero, se alguén se lles adianta, pitan e admiten a derrota. Pasan logo eles, sen acenos nin palabras máis altas. Todo transcurre con delirio ascético, asimiladas e interiorizadas a loita permanente polo espazo e a paciencia polo tempo perdido. Como dixen, o claxon só sirve para marcar o territorio: emite sinais de recoñecemento, pero nunca busca lea ou conflicto. Non sei se vivir aquí onde vivo limita moito o abraio diante deste comportamento case folclórico.
No medio de todo ese rebumbio de metais, os peóns tentan mirar os interiores dos palazzi, tamén ateigados de coches, suxos e escuros: o visitante tenta lustrar nun intre aqueles fastuosos edificios e viaxa no tempo coa esperanza de acertar en que exacto momento aquela fábrica fermosa brillaba e esplendía baixo o ceo de Nápoles. O esforzo resulta sempre inútil, pero unha mínima cornisa, un pequeno friso, o plano elíptico dalgún deses patios, mesmo as palmeiras que medran a carón da roupa tendida (no mesmo andar onde viviron Croce ou Goethe) lembran que esta cidade reúne a maior densidade que servidor coñece de edificios marabillosos. Se por riba a voz de Dean Martin canta That's amore a través dunha radio, exposta desde o alféizar dunha fiestra ao morno inverno napolitano, nada máis se pode pedir. Ou si.

9 dicembre 2010

NAPOLI (2)


A escasos metros do hotel estaba a biblioteca: na arborada piazza Bellini, algo deteriorada polo tempo e pola incuria napolitana, que agochaba unha fonte coloreada de frases escritas sobre o mármol, a estatua esquecida de Bellini, uns bancos cheos de follas e papeis non recollidos e unhas ruínas gregas que semellaban pedir perdón entre tanto ramallo. A primeiras horas da mañán, xa había xente nas sillas das terrazas apurando o primeiro café do día.
Para entrar á biblioteca había que subir unha escaleira de porte barroco e cruzar unha enorme porta, labrada con debuxos e arabescos, ata chegarmos a un claustro algo máis cuidado, dentro da neglixencia habitual do país. A sala de conferencias era un antigo refectorio e aínda que utilizaban megafonía era insólito escoitar, entre o murmurio da xente, a conversa que quince ringleiras máis adiante levaban de forma discreta os colegas.
O sol que entraba no longo salón quecía os corpos mentres o rumor da sabiduría soaba ao lonxe como un mantra adormecedor. As fiestras estaban abertas e podiamos escoitar, ao tempo, o doce pitar dos napolitanos e as campás dos centos de igrexas que elevan as súas cúpulas por riba dos tellados do casco vello. Angustiábame estar pechado entre aquelas paredes fermosas dun antigo convento, e imaxinar a cidade fóra, co seu ritmo frenético que o día anterior albiscara. Pero non había remisión: as xornadas eran maratonianas e nin a pausa para a comida lixeira perto da universidade foi suficiente para docificar a sensación de enclaustramento, por moi interesante que transcurrise todo.
Pola tarde houbo outra longa sesión de erudición inesgotable, mentres desde moi cedo, sobre as catro e media, facíase de noite. Saímos ás sete e baixamos de novo á praza: alí estaban xogando ao fútbol uns rapaces algo mangallóns xa, coa verxa da entrada como portería e cunhas camisetas do Barça recén mercadas. Nun bar desa mesma praza, que tiña a apariencia de ser un lugar de encontro de estudantes algo noctámbulos, tomamos unha cervexa antes de irmos cear a outro restaurante de novo sen sairmos da propia praza.
Ese día transcurriu sen me mover o máis mínimo. Nápoles continuaba a ser un enigma, desta vez algo máis intrigante, para a miña curiosidade e a miña impaciencia. Só cando vin a Sofía Loren (minuto 3:22 do video) días máis tarde cruzar a rúa Constantinopoli, onde parabamos, e ir cara a praza Bellini en Matrimonio all'italiana, fun quen de aprezar que aquela inmobilidade estaba perfectamente xustificada.

8 dicembre 2010

NAPOLI (1)


Cheguei a Nápoles sobre as 7 da tarde. Ou máis ben da noite, porque a escuridade xa era completa. Tomei un taxi coa preocupación de 1) a forma de guiar e 2) o prezo da carreira. A primeira preocupación foi inmediatamente neutralizada coa analoxía permanente á nosa/miña maneira de conducir pr Vigo adiante. Non atopei excesivas diferencias, se descontamos a viraxe para entrar nunha gasolineira e librar cen metros (non moitos máis) de engarrafamento.
O primeiro contacto coa cidade antiga (a máis extensa de toda Europa), tras deixar a estrada tanxencial, foi impactante: o lixo estrado polas rúas, os coches aparcados en enésimas ringleiras, os semáforos orientativos en medio dunha luz espectral. Cando miraba ao final das ruelas perpendiculares, coas roupas penduradas e as farolas coa típica ambientación lúgubre, era a imaxinación a que amplificaba a impresión primeira. A conversa co taxista era moi agradable e, aínda que mesturada co constante acompañamento do claxon (unha convención identitaria e identificadora: serve máis para indicar que existes que para advertir do perigo), lograba tranquilizar aquela explosiva acumulación de estímulos. A medida que avanzabamos por unha rúa estreita, sorteando todo tipo de obstáculos, máis comezaba a gustarme a cidade.
Deixoume en frente dun hotel que non era o meu: as acacias, o escaso alumeado e os contedores desbordados de bolsas, impedían que vise o cartel. Cando por fin din con el, atopábame diante dun gran portalón coa verxa metálica, un zaguán amplo onde había coches aparcados e ao fondo un patio, con entradas a distintas estancias e con locais que logo á mañán resultaron obradoiros artesanais de imaxineiros, pintores e mecánicos de pequenos electrodomésticos. O hotel estaba no limiar da elegancia e o cuarto era estupendo, con dous andares, comunicados por unha escaleira ben estreita.
Nada máis chegar nos diriximos á casa do anfitrión que vivía na Salita Tarsia. Para chegarmos alí, entre unha chuvia miuda, pasamos pola porta D'Alba, o espazo onde se concentra a venda de libros de Nápoles, e a Piazza Dante, un dos corazóns da cidade, ao mesmo pe da abraiante rúa Toledo, chea de tráfico, comercios, xente, xente e máis xente.
A casa do noso anfitrión estaba no primeiro andar dun palazzo de finais do século XVII, cun ascensor (máis ben montacargas) no medio dun patio bastante descuidado, con desconchados na parede e aspecto de non ser pintado desde había moito tempo. A súa casa era fermosa, con teitos altos (con restos de quebraduras, froito dos movementos sísmicos habituais) e infinidade de libros (uns dez mil) perfectamente ordeados. A cea foi todo un recital de cociña napolitana, coas verduras (arcachofas, berenxenas, calabacíns, peperoncini) e os postres típicos (o babá) como especial atractivo. O sandwich que me tomara no avión foi o culpable de que non aproveitara mellor aquelas marabillas, pero a conversa animada impediu que o cansanzo da viaxe me perxudicara.
A volta ao hotel, polas rúas xa algo baleiras da cidade e xa algo máis silenciosas, salvo polo ruido dun motorino que levaba a tres rapazas sen casco subindo unha costa con suaves chanzos, perseguidas por outro motorino con dous raparigos tamén descascados, permitiunos comprobar a dozura do clima e a beleza dos palacios en penumbra da cidade. Quedaba, antes de ir para a piltra, comentar as xogadas máis importantes da noite no vestíbulo do hotel, co grolo regulamentario do limoncello (xa sei: unha renuncia, unha claudicación pola miña parte) do local.

7 dicembre 2010

ALFABETI DE CLAUDIO MAGRIS: HAI QUE LELO


Hai que ler Alfabeti de Claudio Magris. Remateino durante a longa viaxe a Italia, Malpensa mediante. O libro recolle varios artigos aparecidos no Corriere della Sera, nos últimos dez anos, discursos varios, un extraordinario ensaio breve sobre a literatura en alemán escrita en Praga ("Praga ao cadrado"), de lectura obrigatoria para quen queira coñecer as aristas e facetas dun mundo cultural (Hrabal tamén, Ana) en perpetuo conflicto, así como prefacios a obras como o Kim de Kipling, a novela napolitana Ferito a morte de Raffaele la Capria (que comecei a ler ipso facto), ou a tradución italiana de Immagini di città de Walter Benjamin ("Città e malinconia": unha auténtica obra mestra do artigo).
Inesgotable resulta o caudal de lecturas que propón o escritor de Trieste nestes ensaios de literatura: algúns autores (moitos para mellor dicir) son para min completamente descoñecidos (Gyorgy Konrad, Boris Pahor, Gregor von Rezzori ou Dieter Schlesak); outros, que semellan máis familiares, están analizados cunha intelixencia crítica excepcional. Refiro, a modo de exemplo, aqueles que a min me conmoveron máis, se a palabra conmoción pode utilizarse no que a priori constitúe un exercicio intelectual: o que adica a Novalis ("Sempre verso a casa": que remata cun texto do coterráneo Svevo: "la vita è una malattia della materia"), a Hoffmann ("sa raccontare anche il vuoto con scatenata vitalità", a Bettina Brancato, (amiga dun Goethe que recorre como un espíritu constante case todas as páxinas do libro), a Conrad ("una specie di Kafka uscito all'aria aperta e al gran vento del mare"), a Brecht (nunha brevísima semblanza do cincuentenario da súa morte, feita cunha sutileza desarmante e adornada coa frase de Karl Valentin que xa levo anotada ao referirse aos tempos de Brecht como aqueles nos que o futuro era moito mellor), a Kapuscinski (de quen dirá, con palabras doutro dos seus concidadáns, Umberto Saba, que está cheo dun "sentimento melancónico e ao tempo ardente da vida"), a Semprún (que "testimonia la lacerazione irreparabile che l'esistenza subisce dal Male assoluto e insieme la capacità di vivere, nonostante tutto, con pienezza di sentimento, con magnanimità, con affetto e abbandono"), a Enric Marco (o falsario sobrevivinte de Mauthausen, redimido en tres páxinas memorables con estas frases finais: "deste mentireiro pódese aprender a afouteza con que sostivo a verdade do que sucedera nos Lager. Baixo esta premisa, el é moito menos mentireiro cós que minimizan a Shoá. Mesmo a mentira, escribiu Singer, pode prosperar só coa verdade"), a Mo Yan (ou autor de Sorgo Vermello, "cuxa leitura golpea coma un puño e abre de súpeto un novo horizonte"), ou a todos, no "Letteratura e veleni", onde repasa con aire de divertimento irónico o que os autores afirman ou proclaman dos outros autores. Consigno, pois, só uns poucos autores e libros que conforman o mapa abundoso dos Alfabeti de Magris, unha marabilla da que de forma algo estraña apenas vin escribir nos xornais estes días, estes meses últimos. Entre tanta novidade editorial parece mentira que esta obra mestra pase completamente desapercibida.
Recorda o propio Magris nun dos seus artigos exemplares unha fermosa frase de Montale: "Todo escritor ten a súa propia cavalleria rusticana": isto é, unha páxina clásica de repertorio, que é case obrigatorio citarmos sempre. Este libro de Alfabeti, reunión das súas reflexións críticas na beira do Adriático (que non evita siquera lembrar en plena evocación mediterránea o grisor do mar "delle coste della Cantabria e della Galizia"), pasará a ocupar este preciso lugar na miña biblioteca.
O que eu dicía ao principio: hai que lelo.

27 novembre 2010

O CLÁSICO


No Clásico dirímense concepcións morais e políticas fundamentais en época de crise. E non é a típica confrontación federalismo e unitarismo, aínda que esta tamén, por moito nacionalista periférico do Madrí que haxa, esa contradictio in terminis insuperable. Trátase de enfrentar un modo de organización social, baseado na escrupulosa colocación das pezas para que estas estean cómodas e poidan desenrolar todas as súas capacidades, e o outro, derivado das maquinarias das vellas galeras, nas que un cómitre zosca aos amarrados ao remo con particular disciplina e control. No primeiro caso, o silencio, o aceno tranquilo é suficiente para que o engranaxe funcione ás mil marabillas; no segundo, os berros, amplificados no baleiro das profundidades da nave, intimida de tal xeito aos galeotes, traidos precisamente por esa capacidade de crerse deuses, que chegan a sentir como seu, como propio, o destino da propia embarcación. A governanza exércese no primeiro caso por convicción, por interacción constante, por solidariedade; na segunda, por imperio autoritario. No modelo primeiro, o triunfo sempre vén sen violencia, cun pequeno toque a escasos metros de distancia da porteiría. Nel vence o regate, o rodeo, a reticencia, o doble sentido. No segundo, a victoria procede por ofensa, por agresión, por derrubo das liñas de enfrente. Unha falta directa, un punteirolo: o furador como máxima expresión poética. A primeira estratexia ten o risco da contemplación, do lirismo excesivo, que só un pequeno cambio metafórico pode arranxar; a segunda, que calquera pequena pausa no látego mal dado pode levar a ruina o embate e, cando as cousas torzan, ao motín inmediato. Asusta, porén, pensar en que a segunda opción entusiasma a quen mira desde fóra o espectáculo, seguro de que aprezan o navegar a todo filispín daqueles leños ferreamente escravizados. Nin siquera as voces e a faciana do fustigador permiten ao espectador darse de conta das terribles consecuencias.
Nestes tempos de crise, nada sería máis tremendo que a xente prefira a Mouriño antes que a Guardiola.

24 novembre 2010

OS NOSOS


Recibir un premio non é obrigatorio. Rexeitalo tampouco. A Xunta bipartita, co argumento de equiparar os premios de cultura aos habituais na contorna hispánica, decidiu hai xa tempo adxectivar con nacional a denominación dos seus e dotar con abundantes cartos o montante que conleva a ostentación pública da fama. A Xunta monopartita, co argumento da crise e da aposta política gañadora, algo alérxica ás demostracións nacionalistas galegas, aforrou parné no premio e rispoulle o adxectivo nacional, non por laconismo retórico senón por rebaixar coa licitude das urnas o rango pretendido de nación.
Con esta decisión, provocou que unha plataforma de defensa da lingua galega, Prolingua, chamara ao boicot do premio por parte de quen fosen agraciados co gordo de novembro. En virtude desta situación, a Xunta, arroupada por un coñecido grupo de dadores case profesionais de premios, resolveu a convocatoria como mellor puido. Un dos elixidos foi Agustín Fernández Paz, quen, a pesar de agradecer a grande honra que supuña o premio, declinou recibilo. A razón é ben sinxela e ben pode alcumarse de coherente. Algúns engaden a palabra dignidade ao seu xesto e, aínda que eu creo que ao propio Agustín non lle debe gustar tal tesitura, consideran, como tamén considero eu, exemplar o seu rexeitamento.
Outros premiados deciden aceptalo e eu debo engadir que, se é digno e coherente non recibir un premio por non estar de acordo coa política lingüística do governo responsable de entregalo, non é mostra de indignidade nin por suposto de incoherencia recibilo: non me parecen xustas as acusacións aos que deciden aceptalo. Se cadra convén analizar, noutro momento, non neste, algo cálido de máis, se estivo ben a proposta previa de convidar a rexeitalo. Pero desto non trato agora.
O Presidente da Xunta entendeu a argumentación de Agustín e acertou, ao meu xuízo, en deixar o asunto nos termos en que a decisión libérrima do escritor de Vilalba planteaba o asunto. Nese punto, as posturas quedaban meridianamente claras e non facía falta apurar máis alá do desexable a situación: todos, ao meu xuízo, quedaban conformes, o que non quere dicir que as decisións de cada quen non fosen susceptibles de valoración ou comentario políticos. E aquí cada quen ten a súa propia perspectiva do asunto.
O que eu non sospeitaba era que aínda quedaba por formularse, a modo de calella sen saída, desas das que tanto gustamos, e ademais con marchamo de facer país, a petición pública a Agustín por parte de Freixanes de que aceptase o premio. E ademais coa argumentación simplona e caricaturesca de que hai que aceptalo aínda que non sexan "os nosos" quen governan. Eu, que descreo do estribillo de "facer país" por insubstancial, entendo agora moi ben o fondo significado do mesmo: se falamos en termos de nosos e deles, todo está perdido. De todo o relato dos premios agora nacionais agora non nacionais, este último episodio é, con moito, o máis significativo. E de paso, o máis triste.

23 novembre 2010

MEIXOEIRO PARKING

As viaxes a Porriño a arranxar o coche son un baño de realidade brutal. Non vou contar hoxe as miñas peripecias, pero sigo abraiado coa escandalosa contorna do Hospital Meixoeiro. O hospital pode presumir das máis avanzadas técnicas médicas e dos medios máis idóneos para o cuidado dos doentes. Non o sei, porque afortunadamente nunca tiven que ir alí nin siquera de visita. Pero os arredores do lugar son indignos, infames. Como o aparcamento do hospital é claramente insuficiente, os coches están aparcados en calquera sitio da estrada, incluidos pasos cebra ou intermedios das zonas máis amplas. Pero o verdadeiro espectáculo está nas fincas, ateigadas de coches sobre a lama, ou entre os arcolitos onde tamén parece haber choupanas feitas de caravanas vencidas. Un pulular incesante de gorrillas, que corren entre os coches, completa o panorama. A crise pon a cada vez máis xente na necesidade de aproveitar a obrigada concurrencia para gañar uns poucos cartos. Pero o que parece insólito é ese amoreamento de coches en calquer recuncho da natureza, esa marea de ferros colocados de calquera xeito por entre as sebes, esa sensación, en fin, de caos organizativo que impide e non facilita a normal actividade de asistir ao médico ou de visitar a uns familiares ou amigos. E a implícita constatación de que non hai ninguén nin minimamente interesado en rematar con esa situación. Virá outro hospital para Vigo, pero estou seguro de que toda aquela marabunta seguirá así per saecula saeculorum para vergonza dos seus visitantes.

Nota: foto de Patty Koxo. Desta vez titulada Bodegón.

22 novembre 2010

NOVIDADES


Suben ao estrado. Traen da biblioteca o dvd e da casa o seu usb cos materiais que van empregar na exposición. Apago a luz para que se vexan as imaxes que reúnen. Veñen de Brest, de Leiden, de Verona, de Potsdam, de Katowice, de Durham. Nas súas bocas soan palabras para elas ata este ano mesmo totalmente descoñecidas. Pero as pronuncian cunha severidade e cunha calma e cunha claridade xuvenil que abraia pola súa sinxeleza. Recitan versos, explican asuntos complexos coa intelixencia dos seus anos. Eu, desde o fondo escoito case emocionado como van aprendendo esta lingua, estes costumes, cunha naturalidade sorprendente. E quedo suspenso mirando o reloxo, lembrando tantos outros, tantas outras sobre todo, que pasaron por ese mesmo espazo e tal vez anticipando o que serán cando volvan aos seus países, mentres unha alumna de Vigo, con acento de Montevideo, arrastra os yos dun soneto de Lope.
Mentres escoito a António Zambujo cantar unha especie de morna, esas memorias recentes parecen eternas.

Nota: puxen coladeira, seino, pero agora o amigo Xulio di que é morna. Teño dúbidas, pero el é o mestre.

21 novembre 2010

BENDITO INTERNÉ


Para os que nos incorporamos con todas as armas e o que houber ao respecto ao Internet, completamente entregados a esta nova forma de vida, entusiastas case acríticos, as marabillas deste mundo son, polo visto ata o de agora, infinitas. Moitos de nós comentamos o que fariamos daquela, na nosa adolescencia ou na nosa mocidade, con estes instrumentos, que intuiamos o anticipabamos nas nosas inquedanzas. Nada do que sucedeu durante os últimos cincuenta anos, que son os que case teño eu, resulta tan decisivo e fundamental coma este mundo que compartimos nos ecráns dos nosos computadores/as. Hoxe mesmo anúnciase que un de cada catro páxinas webs consultadas nos EE.UU. é de Facebook, ese novo territorio fascinante onde vivimos tantas persoas e onde de forma entretida e sabia (aprendo todos os días cousas dos demais, fundamentais para coñecer o mundo) pasamos e desfrutamos o tempo.
Pero o que non contaba eu era co concurso das persoas maiores, que, por unha razón ou por outra, non acceden facilmente a este universo. Agora mesmo acabo de chamar a miña nai para poñerlle por teléfono unha das habaneras que formaron parte da nosa formación cultural e sentimental: a que cantabamos a tres voces (meu irmán, miña nai e eu: meu pai nunca tivo entre as súas virtudes a de cantar) durante as longas viaxes desde Ponferrada a Mieres (Payares e Manzanal mediante) nos nosos seiscentos, oitocentos cincuenta e milcatrocentostrinta: a habanera El negro, unha desas lentas e cadenciosas cancións que convidan a compartir voces e entusiasmarse coa armonía das súas notas. Aquí está el negro vendiendo flores, como azabache negro nací y fue mi suerte tan favorita que esclavo tuyo me convertí.
Poder escoitar a miña nai suliñando as notas desta fermosa melodía é unha emoción impagable. Bendito interné.

Foto: de Patty Koxo.

20 novembre 2010

SANTI DE COMPOS


Onte estiven en Santiago, baixo a chuvia inclemente. Non me deu tempo nin a ver o Botero da rúa Vilar (tampouco facía moita falta) nin a exposición de García Rodero no CGAC (isa si). Mirei rápido a escaleira de bonaval, un bosque de acero na igrexa panteón, cuns croios estrados polo chan, e o aparcamento de buses do colexio de elite lasalle que descoñecía. Aire de húmidos incensarios, auga a cachón, serán abrupto e tránsitos por soportais apenas iluminados por onde camiña xente vestida de escuro ou de negro.
Deume onte Santiago algo de tristeza.

12 novembre 2010

I LOVE THIS TOWN


O recorrido a pe, clásico dun venres pola mañán de recados, trae estas observacións sobre a superficie (e algo de profundidade, non moita porque non me atrevo) da cidade de Vigo:
1. O autobús tarda máis de quince minutos.
2. A rúa Pi i Margall é unha paisaxe ruinosa. Non só polas obras de acometidas (con perdón) varias e plans E devastadores, senón pola nula actividade comercial en boa parte do treito: case todos os baixos e locais están baleiros, cando non tapiados con ladrillo.
3. Os semáforos están sendo repintados con cor Vitrasa. Non sei se iso dá mostra do gusto estético da cidade: houbo enquisa, pero non sei se rigorosa.
4. A praza da Independencia é un bosque: pouco falta para agochar os edificios. Os liquidámbares están xa case de vermello outonizo, pero as palmas de aire tropical e tronco anano penan de promiscuidade ridícula.
5. Por Camelias, a media de idade elévase de forma moi considerable. Entre as oficinas de emprego, o aire cansino do xubilado admite unha reflexión que non sae.
6. A rúa Romil está abandonada. As aceras, mínimas, son o único renovado. O resto, edificios a medio caer, os locais pechados, convida á tristeza. O recuncho do rei zentolo permite adivinar un presente que non foi.
7. A panificadora, en medio de tanto abandono, moito ten que despabilar. Aquila ruína ameaza perpetuidade. A lápida da rúa Angustias resulta premonitoria.
8. No paseo Alfonso o verdello invade a pedra recén colocada. Os edificios neogóticos só conservan fachada e pasado.
9. Os millóns empregados en rehabilitar o casco vello seguen invisibles. Conviría ampliar o concepto casco vello por Romil e Pi i Margall.
10. A curva de Elduayen dá paso a outra cidade. De edificios galantes e amplos panoramas. As aceras fermoseadas atraen a unha multitude, variada e enérxica.
11. Alúgase a casa do protagonista de Unha historia que non vou a contar. Por se hai quen.

10 novembre 2010

A PAPADA, DE FUCIÑOS


O gasto extraordinario da Xunta de Galicia con motivo da visita do papa a Santiago debería ser asunto de control e vixianza política. Noutros foros demandei un seguimento exhaustivo que ben podería rematar en comisión de investigación. As primeiras intervencións ao respecto do governo galego, completamente tomado polas circunstancias, sen capacidade algunha de intervención en cada cousa que emprende (fusión de caixas, aeroportos ou empresas eléctrica) e coa insólita e continuada acusación de que é o governo central quen manexa a situación económica por completo (o que fai innecesaria mesmo a propia xunta), confirman a impresión de que o pau nas altas esferas pola escasa asistencia de público ao sarao da Plaza del Taller está aínda sendo asimilado.
Polo momento, Feijoo lembra outros gastos do bipartito (na vella técnica de ti tamén que sempre é autoacusatoria) e, sobre todo, xustifica o gasto en que proporciona unha propaganda única de Compostela a nivel mundial, despois de aclarar, iso si, que non se vai notar de forma inmediata. Sería conveniente que advertira o momento en que se vai comezar a notar o influxo, pero, polo de agora, xurden inevitables estas preguntas: ¿alguén pode siquera dicirme alomenos tres, non pido máis, tres sitios onde estivera o papa, xa non digo este ano senon nos últimos dous meses? ¿Foi útil para eses lugares agora aínda incógnitos a presencia do papa se a dous meses vista ninguén os lembra? ¿Alguén cre que é necesario indicarlle a audiencia cristiá que non só existe ano xacobeo senon que hai un camiño de santiago e que esta cidade se atopa na fisterra europea nun país chamado Galicia dentro dun país chamado España? O argumento da Xunta de novo apunta a descargo de conciencia, habida conta da desfeita presente: un pobre consolo que co paso de tempo e cun pouco de sorte pretenden ninguén lembre.
A oposición socialista, por protexer a un alcalde máis papista có papa, tenta facer que fai, cunha pregunta parlamentar que leva algo de sordina incorporada. A nota laica publicada en internet dun destacado cargo socialista permite adivinar o rexeitamento de boa parte da base política do PSdG polo entreguismo do aparato aos intereses, por outra parte, raquíticos e limitados a compostela, dun alcalde que ve a visita como un peto cheo con forma de botafumeiro. Probablemente non sexa allea a esta oposición morna, de boca pequena, os miramentos co actual embaixador no vaticano e con boa parte da elite mediosocialista e católica que o secunda con sede na coruña, arroupados pola opinión pública nunca belixerante en cuestións relixiosas e ás veces con resaibos opusdeísticos, aos que se intenta non molestar en exceso. O PSdG decepciona aos seus votantes laicos que non entenden que deixen pasar a oportunidade interesante para poñer en apretos a un governo pepeiro, completamente desbordado neste caso polos erros e polo desastre.
O BNG cumpre o seu papel coherente de oposición dura, aínda que non coa ferocidade que distingue outras batallas. Moito me temo, tamén, que na casta benegá o influxo eclesiástico (seminarios e tutti quanti) conteña o ataque, aínda que as palabras de Adán onte eran as correctas. Pero creo que debería preocupar aínda máis o escaso eco das súas denuncias, o que unha vez máis demostra o progresivo carácter de grupo de presión (que non partido artellado) que vai adquirindo o bloque na estructura política galega e, de paso, na capacidade de influencia mediática no país.
A min de toda esta historia o que me preocupa, como con tantas outras aventuras tipo bienvenido mister marshall, é a hexemonía do discurso único, da bandeiría en torno a un proxecto común, sexa este ou non aceptado por todos. Palabras como lealdade, unidade de destino no universal (neste caso traducido no mediático), altura de miras, parecen anular calquera crítica. Os disidentes parecen traidores á causa e unha especie de renegados do país. Non é a primeira vez que asisto a este intento de aniquilamento das discrepancias. De parecer un tipo raro, de visión curta (unha desas sandeces que repetidas parecen afirmacións aristotélicas), de pouco calado patriótico.
Os dous últimos días semellaba obrigatorio estar encantado de que viñera o papa e afirmar solemne que era un acontecemento histórico (todos os acontecementos son históricos, como lembraba Borges) para Santiago. Pasados cinco días, o paraíso non foi tal e non hai ninguén que asuma as responsabilidades. Iso case é o de menos: o pior é a sensación de que por momentos se instala na opinión pública un tsunami de crenzas indiscutibles e non hai apenas fenda onde discutir ou negar a maior deste despropósito.
Sexa escrito todo isto sen a agresividade laicista xenética que reservo para outros mesteres.

Ilustración: a Fontana delle Api, na piazza Barberini de Roma: de cando o papa, neste caso Urbano VIII, facía polo menos fontes fermosas de auga fresca mesmo en agosto.

8 novembre 2010

O GONZÁLEZ GONZO


O do xarrón chinés é unha das ocorrencias máis celebradas de Felipe González. Pero seguro que sempre pensou nun concreto, baleiro, inútil e difícil de ubicar nunha casa, pero non nun precioso obxecto cun espléndido e pesado fondo de reptís. Outra ocorrencia, tamén celebrada e tamén algo chinesa, era a da escasa importancia da cor do gato para que poda cazar ratos. Non vou apurar a metáfora dos ratos á conta do que tamén Glez deu en chamar as cloacas do Estado, pero si quero engadir aquela outra na que prefería morir acoitelado no metro de Nova Iorque antes ca vivir en Moscova ou as súas kermesses subterráneas de billar e cohibas na bodeguiya.
Agora, coa confesión da súa dúbida moral (que parece sartreana, pero é repugnante), volve a ese mundo de baixos fondos: outra cousa non se pode agardar de quen ve a política como a parte oculta dun iceberg e limita os seus gustos literarios ás novelas históricas e, sobre todo, ás novelas policíacas clásicas.

6 novembre 2010

A LÚA DE JILL CLAYBURGH

A morte onte de Jill Clayburgh estimula, coma sempre, a memoria. E esta acude a un balcón que agocha o chicle pegado de Marlon Brando no último tango. E aos ollos da cantante de ópera que descubre a drogadicción do fillo. E ás paisaxes da Emilia nas beiras do Po entre a néboa. E aos elegantes movementos de cámara do gran Bertolucci na súa Luna.

4 novembre 2010

A LINGUA NO PORNO FÓRA DO BNG


A min non me lean: é cousa de RR que me deu pistas para incrementar de forma exponencial as visitas deste blog. Esta é unha proba brincadeira ou treta trampa.
E ademais poño a Beyoncé lendo. Estou á espera.

3 novembre 2010

TERESA TÁBOAS, A CARTA DO BNG


A ortodoxa teoría política progresista tende a primar a participación cidadá, a toma de decisión mancomunada, controlada por comités e comisións: a fuxir, en definitiva, de resabios presidencialistas. Non sempre a práctica acompañou esta perspectiva e os casos de grandes timoneis e de líderes incontrovertibles magoaron por non dicir delinquiron contra esa máxima política. Non sei se o BNG, esa fronte política que precisa de tantos equilibrios inter pares, participa teoricamente desa escasa tendencia ao liderato carismático, admitida a hexemonía esquerdista entre as súas filas. O caso de Beiras pode resultar excepcional, aínda que a curta historia do movemento non permite excesivas xeralidades. Non son experto en crónicas nacionalistas, pero si parece presidir (un verbo paradóxico) no seo do actual BNG unha mínima preocupación por que sexa dirixido por persoalidades destacadas ou con certo carisma. Elixir a Guillermo Vázquez como portavoz camiña nesa liña de abandono de calquera veleidade presidencialista. Convén aplaudir desde a escrupulosa doctrina progre ese intento de negar as xerarquías ou a eminencia publicitaria do profesional da política, pero unha cousa é escapar á exhibición pública e outra prescindir (ás veces pola vía do agochamento e do silencio obrigado) de calquera atractivo mediático e político nos seus representantes. Isto tarde o axiña págase coa derrota.
A portada do luns do Xornal de Galicia, coa fotografía sorprendente de Teresa Táboas abrazada a Dilma Roussef, nova presidenta do Brasil, no entanto, abría unha perspectiva nova. A ninguén se lle escapa que o diario do nacionalismo moderado e burgués lanzaba (ignoro se interesadamente: supoño que si) unha mensaxe clara, torpe mesmo na súa evidencia: a de postular a TT para dirixir se non o BNG entendido como tal fronte xa viciada (como o blog de renovarobng amosou durante estes últimos tempos, ao que desde aquí felicito) si, polo menos, un partido ou movemento de corte nacionalista, non sei se de centro pero siquera centrado, coa idea de facer deglutir todas as sensibilidades do espectro galeguista, desde o folclorismo ata o independentismo, baixo unha persoa con certa imaxe pública de prestixio, moderna e urbana, con experiencia de xestión, pouco maleada pola constante batalla interna dos distintos grupos que compoñen o BNG. Cando Quintana dimitiu e o BNG quedou ao pairo (onde segue, por certo) pensei nela como solución, non sei se para un proxecto a longo prazo (non estou seguro), pero si para manter o nivel de tensión política que un partido debe ter para seguir ofrecendo aos seus votantes referencias de ideas, opinións ou estratexias electorais. Eu non son votante nacionalista nin do BNG, pero creo que Teresa Táboas é, hoxe por hoxe, coa súa imaxe que pode mesmo mudar en carisma cos estímulos precisos, o único baluarte do BNG para seguir respirando e quen sabe se a medio prazo aspirar a cousas máis interesantes. Supoño que as eleccións de primavera, cando comproben a debacle, permitirán ese cambio completamente necesario.

NA MORTE DE AZAÑA


Pasaron xa setenta anos da súa tristísima morte no exilio. Cústame falar pouco del, despois de dedicar boa parte do ano pasado a ler a súa obra completa, epistolario, crónicas de viaxes e discursos parlamentarios en especial, sen descuidar a ollada rápida á súa obra de ficción aínda que seudobiográfica, tratados literarios e históricos. Son sete grosos volumes, de letra apretada, cheos de grandísimo estilo, inigualable na meirande parte dos textos, excepcional en moitos pasaxes, único na literatura (entendida esta no seu sentido máis amplo e exacto) en español. A min aínda hoxe me resulta incrible que nos programas universitarios (por mor do discutible peso da ficción no canon) non figure Azaña con calquera dos seus textos. Como orador foi tamén extraordinario: decenas de miles de persoas agardaban por el nas campas ou nas prazas de touros para escoitalo e na tribuna do parlamento era temido pola súa contundente argumentación dialéctica. Como político, confiaba, probablemente en exceso como inconmovible demócrata, no poder da palabra. Os retratos dos seus contemporáneos rozan o esperpento, con esa peculiar prosa súa na que se amontoa elegancia sintáctica e demoledor vituperio.
De todo o que puiden ler (que digo é moito) quedo coa narración dun día calquera na vida de Azaña presidente. Erguerse algo tarde (porque trasnoitaba), ir pola mañán ao parlamento e participar nos debates (poñamos o estatut de catalunya ou a retirada da igrexa da instrucción pública, cun discurso de unha hora que lido hoxe abraia), comer na casa ou nun restorante, volver ao parlamento para seguir debatindo, acudir a unha representación teatral a media tarde, voltar, tras rematar a representación, ás votacións no congreso, cear en tertulia cos amigos (ou na casa), coller o coche ás once e dar unha volta por Madrid, ir aos altos do Guadarrama ou a Alcalá ou ao Escorial e tomar alí algo cos amigos e voltar a Madrid de madrugada, sobre as dúas ou ás tres da noite. E ao día seguinte unha tarefa semellante, con ocasionais visitas de magnatarios ou de presidentes doutras repúblicas ou xenerais do exército aos que governa como ministro tamén de Guerra. E ter tempo de escribir o que escribiu que é excelente.
Eu, sinceramente, atopo poucas persoas da altura intelectual de Manuel Azaña non digo na historia da cultura española, senón na historia da cultura europea. Algún día o seu peso político, que por si só pode elevar a súa categoría por riba de todos os governantes do século XX (eu engadiría da historia de España, pero vai ser que non teño tantos elementos de xuízo de épocas pretéritas), poderá deixar paso ao seu extraordinario legado intelectual para que as xeracións futuras puideran calibrar a desgracia deste país que preferiu acabar con el e puideran ao tempo desfrutar dos seus textos coa liberdade pola que el loitou sempre.

E iso que eu só quería facerlle un pequeno homenaxe, pero xa ven.