Non está mal comezar o día nun forn que fornece bocadiños e longas torradas ao pe do metro. Nin tampouco retomar a rambla cara a praia. Nin por suposto aproveitar as raiolas dun sol aínda quente mentres os corpos espidos adormecen sobre a area, masaxeados por mulleres que ofrecen ambulantes o seu servizo. Dirixímonos cara ao Forum, ao final da praia, onda o Besós desemboca en centrais eléctricas. Os edificios desta parte da cidade son novos, acristalados e con formas tan audaces como pouco seductoras. O Museu de Ciencias Naturais fica case suspendido no ar, pero a mole e a cor impiden aprezar a súa suposta beleza. Tomamos o tranvía para recorrer a Diagonal ata o hotel. Sempre me pregunto por qué non hai tram na miña cidade. E, sobre todo, este tranvía, limpo, luminoso. Suben a el mulleres, cargadas de nenos ou de bolsas. Falan outros idiomas distintos ao meu. Pero non escoito nin no tram ni no metro tanto catalán como un agarda. Os turistas non chegan tan lonxe. Son mulleres de procedencia oriental ou sudamericana, algunha coa cabeza tapada por un pano, de forma descuidada. Desde o tram, a avenida parece tirada dun anuncio de automóviles, coas follas das árbores apenas caídas. Nas rúas do Poble Nou hai unha axitación extraordinaria de colmados e tascas. Nos balcóns lucen senyeras. Nas terrazas grupos numerosos, tamén de mulleres, comentan o día. É a hora de saída do instituto: nas rotondas destas rúas con chafláns amoréase a adolescencia entre berros e carreiras. Cómpre xantar. A oferta é ampla e diversa. Decidímonos por pura intuición. Ou polo mantel e a caligrafía da pizarra. No restaurante, con camareiros sempre doutros lugares do mundo, escoitamos risas e proxectos de futuro entre o menú do día. Cae a primeira botifarra amb mongetes. Barcelona ès molt bona. Osties.
Caxigalines nella Reguera'l Campizu
6 novembre 2014
4 novembre 2014
BARCELONA 1
O avión chega á noite. O autobús urbano que nos achega á praza de Espanya pasa tortuosamente por todas as rúas do Prat, case baleiras. As auxiliares de vó, non sei por qué, viven por esas rúas. Despídense con facianas de cansanzo cando pousan nas paradas. Son case as doce na praza de Espanya: hai Fira de manga. Algún aínda pasea pola superficie coas galas do seu heroe. Metémonos no metro ata Glòries. Aquela inmensa esplanada, iluminada baixo o edificio das Agbar, está en obras. Desde as fiestras do autobús do aeroporto aprezábase a orde e a limpeza das avenidas ben iluminadas, aliñadas con ringleiras dobres de árbores. En Glóries, a Gran Vía e a Diagonal acentúan esa xeometría limpa de Barcelona. Os edificios son novos, non recentes, pero novos. Cristais e metal. Alturas distintas, ubicación algo estravagante nas fincas, en relación co trazado lineal das longas rúas. Deixamos as cousas no hotel e camiñamos cara a Rambla del Poble Nou. Probamos a cear. Case todo pechado, mesmo os sushi take away ou os kebab. Pechados ou a punto de pechar. Debaixo da casa de C hai un bar que seguro está aberto. Vámonos achegando. Pois non. A piques de pechar. Xusto enfrente no chaflán, Aita Galicia en letreiro luminoso azul rechama. Entramos, preguntamos se podemos cear. "Por suposto, estamos abertos ata as tres". Miro ben os carteis: gintonería. As cervexas, de Estrella Galicia. Nas paredes, pendurados, cadros de trapos de cociña con galego e galega danzaríns e receitas de cociña. O local, moderno, coa cor branca en táboas e cadeiras dominante, sempre lacadas. As camareiras, amabilísimas, recitan o repertorio. Tomamos unha ensaladilla rusa, por alonxarnos do menú galaico: os Pebrots del (sic) Padrón resplandecen na carta. O pop a la gallega, tamén. Lacón, orella, berberechos e tutti quanti parecen indicar que aínda non saiches de Galicia. Xa o sabes, pero sempre sorprende que a gastronomía característica de Barcelona ten un aire galego inconfundible, arrebatador, totalmente catalán.
27 ottobre 2014
OUTONO
O outono vai achegándose con certa parsimonia. As calores destes últimos días, ben usuais para quen lembra sempre veraniños de sanmiguel e veraniños de san martiño, retrasan o inevitable. Pola rúa que vai a casa, a hedra resístese a caer, asida á idea do verán que lle dá a vida. Os que vivimos na cidade, ás veces temos eses pequenos fitos nos que fixármonos: os agromos das laranxas de García Barbón, as follas amarelas dos tilos prantados debaixo da casa, a sombra húmeda que invade todo o patio do colexio.
21 ottobre 2014
PRAZAS FELICES: MERCEDES CEBRIÁN
Futuro del páramo
Mira el páramo carente de universidades
prestigiosas: está pidiendo césped, está pidiendo
campus fuera de toda lógica.
Lo nombraremos campus y vendrán a formarse al páramo los jóvenes
y todo un sistema
de canalización funcionará
en homenaje a ellos: grifería, cisternas y llaves
de paso.
Y el agua (la fría y la caliente) llegará
a las duchas del campo de deporte
y se dirá en latín Corpore sano y el alumno
se matriculará, mirará hacia el futuro y llevará
zapatos. No pisará matojos ni maleza
el alumno
-el páramo será desbrozado
y parecerá otro, completamente
otro y verde y además los estudiantes de posgrado
no dormirán durante varias noches vigilando las células
y su comportamiento, y finalmente, eureka:
en una dimensión ajena a lo académico, el páramo
eclosiona, sí, en forma
de gigantesco cactus, con raudales
de líquido verdusco en sus hojas
carnosas. Y ahí nos preguntaremos: ¿quién
ha traído todo este líquido nuevo pero de muerte
al páramo?
Mercado común. Poemas. (2006)
20 ottobre 2014
PRINGÁ, SEVILLA
Hai cidades que hai tempo que non visito e que nun tempo constituiron paixón e euforia, cidades que veñen a min por unha palabra esquecida. Hoxe foi pringá. Tras dela chegou a Bodeguita Romero e unha semana santa cunha calor coma a de hoxe en Vigo, con perfume do azahar nas laranxeiras. E detrás dese perfume, a cor amarela das casas, as ruelas pequenas e pouco iluminadas da vella xudeiría, os perfís das almenas, a lúa sobre o río, a bulla na praza do Salvador. E, coma nunha fervenza de recordos, detrás diso, toda a memoria (con rabo de touro incluido) dunha cidade. Non sei cando volverei a comer pringá: non sei, Sevilla, cando nos veremos.
16 ottobre 2014
ESCOLA CÍNICA
En Atenas, polo verán, que é cando eu coñecín esa cidade, as rúas están poboadas por cans ceibos que camiñan lentamente entre as beirarrúas. Á noite pasean entre a xente que sube ao Filopapos e algúns mesmo acompañan aos últimos visitantes do Partenón ata a saída. Non levan cordello nin nada que os limite a donos/as ou preitesías. Durmen mirando as ruinas e adoitan amosar o aire indolente que pide o sol e a calor da canícula grega. Na FFT tamén andan cans ceibos, extraviados ou perdidos, abandoados, sen outra lei que a fame e a limpa auga das tormentas. Avisan as autoridades que, en xauría, poden atacar e morder ao incauto. Advirten. Non sei se fan ben, pero para min, que vivín en infancias onde os cans moraban nas fincas e eran domesticados colectivamente, ese é o estado necesario dun can. Iso do mascotismo nunca fun quen de entendelo.
15 ottobre 2014
FICCIÓN E HISTORIA
No número (monográfico) de Anthropos citado no post anterior, o seu editor, Jorge Urrutia, nun espléndido prólogo, fai notar a ironía de darlle o premio James Fenimore Cooper á mellor ficción histórica a A conxura de América de Philip Roth, unha novela que tenta imaxinar unha América nazi e, por suposto, antisemita baixo a presidencia do aviador Lindbergh, confeso admirador de Hitler. Vou sendo rendido leitor da obra de Roth, pero aínda non trabei amizade con este libro.
O que me interesa resaltar é que Urrutia, na súa loita por situar os límites da narración histórica e a narración de ficción (por entendérmonos neste breve post que apuro), nega a existencia de feitos ou de fenómenos históricos puros, xa que por moi obxectivos que estes semellen sempre terán sentido cando son contados con palabras, cando son lenguaxe e comunicación (el explícao mellor ca minhe), unha vella cantilena do postestructuralismo en sentido amplo que, no campo da historia, conta con acérrimos detractores.
Nos últimos tempos observo, non obstante, que se amplifica e se enriquece esa batalla dialéctica, coa incorporación do fenómeno do revisionismo histórico. O relativismo radical que iguala relato histórico con relato de ficción pode favorecer esa nova irrupción; certos historiadores atacan non as versións (necesariamente) interesadas deses historiadores (palabra xa inadmisible para o corpo de profisionais do ensino e da investigación), se cadra cansos de litigar con xente que non merece tal consideración, senon a mesma distinción técnica (gremial, nalgún caso: deontolóxica) do oficio de historiador.
Non teño neste terreo suficiente madeira para ofrecer opinión formada: seguirei lendo a formidable fervenza de reflexións sobre este particular dos límites entre a ficción e a historia, tema por outra parte tan vello coma o propio mundo. Será por eso.
14 ottobre 2014
PRINCIPIO DE CERTEZA
O meu tocaio, Manuel Ángel Vázquez Medel, afirma, nun recomendable artigo publicado nun dos últimos números de Anthropos, o seguinte: "hoy sabemos que muchos de los debates de los años sesenta, setenta y ochenta fueron bastante estériles". Quixen entender que a prudencia, que mostra o meu colega sevillano e da que carezo eu, permitiulle evitar semellante xuízo para décadas ulteriores. Engádoo eu: non fai falta que pase o tempo para ter a certeza de que, en efecto, moitos dos debates dos anos que nos tocaron e nos tocan vivir foron e son bastante estéreis. Obrigatorio vexo eu agradecer a Manuel Ángel a súa franqueza contundente.
13 ottobre 2014
PRAZAS FELICES: MARTHA ASUNCIÓN ALONSO
Anímome a incorporar a este arume dos piñeiros os versos que atopo ao chou nos estantes que a miña man alcanza. Hoxe volvo a Martha Asunción Alonso e traio o seu "Nantes" (La soledad criolla, Adonais 2012) para esta mañán de panza de burro. As "plazas felices" darán nome a esta serie que hoxe comezo.
NANTES
La belleza nos iba pisando los talones,
pero éramos fuertes:
ese don de sufrir lo innecesario.
Nantes. O diciembre, que llegó justo a tiempo.
Yo le rezaba al Loira,
yo le pedí coraje de no rozar tus alas.
Dicen que aquel invierno fue el peor
del último siglo, los más ancianos
jamás habían visto
tanta nieve. Y que una mariposa
mueres si la acaricias.
Hubo también plazas felices,
tardes como un milagro de sábanas al sol,
brindis con el mar dentro.
Y la isla. Cómo voy a olvidarme de la isla,
tu cuerpo, las gaviotas,
hermosísimo error. Y el polvo azul.
Nantes, o el deshielo.
O cómo la ternura
nos acabó pisando el corazón.
9 ottobre 2014
BARES DE VIGO: DEHESA SANTA MARÍA
Posúe esa condición de moitos dos bares nacidos na rúa Rosalía de Castro, a medio camiño entre o lugar elixido para saír unha noite, dada a fama da zona, e o clásico bareto de barrio cando non apremian as farras do findesemana. Está no canto de Serafín Avendaño e Rosalía, a carón do mítico Follas novas e próximo a outros locais de aparente maior prosapia, que se enchen con certa frecuencia cando toca alternar. Chámase Dehesa Santa María e ofrece táboas de embutidos xenerosas e, sobre todo, de excelente calidade, onde non falta o que habitualmente falta noutros: o excelso morcón. A táboa de queixos, das que progresivamente voume quitando, son, segundo entendidas, estupendas: eu limítome aos manchegos curadísimos e aos cabraloides e abofé que están de medo. Non descuidan a bebida, servida no seu punto de temperatura (non quentes coma na meirande parte do tabernario mundo), e ofrecen un servizo atentísimo e dilixente. Os pinchos con que acompañan vermús e viños vespertinos (eses tres uves do trasego diario) son elaborados e, a expensas de opinión máis razoada, son os mellores da zona. Catro son as mesas da terraza, colocadas en terra de paso, oportunas e necesarias para o disfrute dun dos praceres da vida que consiste en mellorar o desasosegado verso manriqueño do contemplando. Estes días de chubascos haberá que refuxiarse alí para mirar e deixar pasar as augas.
8 ottobre 2014
A FIGURA DE MESSI
No ano 2006 ou no 2007 fun ao Mercat de sant Antoni en Barcelona a dar, como din por alá, un garbeo. Acabei comprando unhas figuriñas do Barça, Víctor Valdés, Puyol, Ronaldinho, Eto'o, Deco e un Messi que xogaba co número 19. De todas elas, só sobrevive esta. Téñolle, ademáis de admiración, un moito de cariño. A piques de bater os récords, aquí vai o meu agradecemento pola súa poesía.
RICARDO II EN VIGO
Ofreceron onte os Yelmo a retransmisión da obra Ricardo II, gravada en vivo en novembro de 2013 no teatro da Royal Shakespeare Company en Strafford upon Avon. A peza, non das máis coñecidas de Shakespeare dentro dos seus magníficos dramas (traxedia figura no título) históricos, está dirixida por Gregory Doran, que ao comezo da retransmisión e en forma de introdución, dá unha lección exemplar de entusiasmo e claridad expositiva, xaora admirable. O papel principal do rei inglés Ricardo II recae en David Tennant, famoso pola serie Doctor Who (que eu non sigo). O seu Ricardo, que ten notable semellanza coa imaxe que se conserva da figura do monarca inglés, é soberbio na súa complexidade e subtileza. Escapa do patetismo extremo da desgracia pola vía dunha distancia irónica que probablemente está nos textos pero que Tennant tenta resaltar. Hai unha lixeireza na súa actuación como case de comedia. Sobrevoa o esceario cunha fraxilidade se cadra reforzada por un vestiario livián, de longas túnica de liño que mesmo evocan o baleiro que ocultan. Ese rei inglés, despoxado, deposto, abandoado por todos, remata en Tennant cunha substancia moral sobre o efímero das glorias mundanas. O seus monólogos ou parlamentos diante dos demáis cortesanos están pronunciados cunha melanconía profunda, pousada, demorada, moi lonxe da desesperada lamentación doutras personaxes tráxicas.
Se Tennant consegue un papel memorable, non son menores as actuacións de Oliver Ford Davies no seu Duque de Iork, redondo na súa tamén complexa faciana de leal e ao tempo hábil pontífice do cambio de réxime. A viuda de Gloucester, cun papel pequeno, Jane Lapotaire, agasalla un planctum terrible, recitado con aires tremendos de catarse, nun deses momentos excelsos da obra shakespereana. A retransmisión permitiu ver, ademáis, nas entrevistas habituais neste tipo de programas, a vitalidade dunha actriz que supera unha lesión cerebral grave e entrega a súa palabra ao público. A famosa descripción de Inglaterra, "This royal throwne of kings...", a cargo de Michael Pennington no seu papel de John of Gaunt, segue demostrando a grandeza insuperable das metáforas shakespeareanas, nesta obra abundantes e paradigmáticas.
A montaxe, dunha sobriedade da que deberían aprender todas as compañías empeñadas en versionear clásicos, aproveita a disposición do esceario do Royal Shakespeare Theatre, semellante á que debeu existir nos clásicos teatros do Bankside londinense onde Shakespeare viu representadas as súas obras. Aínda que estabamos nun cine moderno con gradas enmoquetadas e butacas amplas e cómodas, baixo cuberto nunha noite dun outubro chuviñento en Vigo, non era difícil imaxinarnos no Globe dun Londres animado de finais do século XVI.
28 settembre 2014
POESÍA GALEGA: BIEITO IGLESIAS
Publica Bieito Iglesias fermoso libro de poemas, titulado A última música das cousas. Breve volume de versos, dedicados ao recordo da infancia de arrabaldo, das viaxes na procura da beleza, pronunciados con gramática e vocabulario cultísimos e referencias de erudición complexa e irónica. Tárdase máis en ler a miña impresión que en disfrutar dos seus poemas. Poño aquí por caso, con notas hipervencelladas, este que dá comezo ao libro e que, de forma excepcional, nega o verso.
Canto lamento, belísima, o verde opaco do carácter, ese ton de canal avolto que garda no lodo historias bizarras. Ambiciono as alturas dos campanarios por cima dos miasmas, e a grandeza das columnas de Palladio, simples como destinos cumpridos. Non chega a boquiña das Virxes de Bellini, necesito o teu riso vermello pra afundir a laca negra das góndolas fúnebres. Camiñamos na mañá bizantina, neste abrente de Venezia que se ofrece luxuoso como caravel chinés. Gardamos o ouro do nacente prás augas maiores de outono, pró levante do Adriático que resuda cantigas melindrosas de Aznavour. Talvez soportemos a visaxes das máscaras de carnaval, se cadra fuximos empós de Casanova da prisión dos suspiros pola trapela luminosa dun tacto sacrílego. Apalparei algún mosaico da túa pel a fin de celebrar o mundo in organo. Ave verum corpus, cun canto lóstrego que fulmine a ánima metálica do anxo cataventos de san Giorgio. Despois, un viño doce a perfumar tempas e liobas na penumbra das adegas sitiadas polo trono.
BARES DE VIGO: PATOURO
De antemán, pido desculpas. Por falar dun local de Bouzas dentro de Bares de Vigo. Outro día falarei de Casa Solla en Poio e tamén entrará nesa categoría. Para min son todos bares aos que podemos ir tomar algo desde Vigo. Algún día cambio a preposición.
O Patouro atópase no vello casco de Bouzas, compartindo a bulla de viños e vermús típica daquela parte da cidade. É un local relativamente novo: comezou a súa andaina a finais da primavera e aproveitou ben o terraceo deste verán algo tolo. Ten feitío de armacén ou de obradoiro mecánico: teitos altos e aires industriais. As táboas son altas e grandes, moitas delas para compartir, ao xeito das feiras ou das casas de comidas antigas. O xantar depende do mercado, pero tende ao peixe (de calquera tipo) marinado en combinacións audaces, así como algunhas doses de porco preparado de forma inusual, pero sempre mellorado. Exquisita a presentación e excelentes os resultados da cuidada elaboración dos pratos. A carta de viños aínda non foi explorada coa magnitude que precisa un comentario, pero parece lugar dedicado a ello en particular. Fomos dúas veces ás horas dos viños vespertinos. Estaba cheo. Semella idóneo para os vermús domingueiros, deses que, con idea de brunch, acaban convertíndose en xantar do día. Pero avisan de que convén reservar, dado o éxito fulminante da súas proposta.
Hai outros locais recén estreados pola zona e, cos clásicos de sempre de Bouzas, prometen unha extraordinaria xeira tapística en Vigo. E, por suposto, sempre pode quedar o Terranova para pechar (momentaneamente) a noite.
GIOLITTI: INSTANTE DE GLORIA
Roma sempre ofrece momentos moi especiais. Non eses que repetimos co coñecemento do que vai tantas veces (ese bar ao lado do Paschino, ese paseo polo Celio, esa escalinata que baixa a via Garibaldi), senon ese que xorde de forma inesperada por urxencia ou necesidade. Desta vez, o momento foi no Giolitti. E non para tomar un dos seus celebérrimos xeados, senon para tomar nun curruncho solitario da barra un caffè e una piccola sfogliatella. De pe, en apenas dous minutos, prodúcese ese momento. O importante é detectalo, saber que estás dentro del. Dentro dese momento romano que nunca esqueces. Dura apenas: un petisco, un par de mordeduras para misturar o follaldre e a crema con ricotta e o grolo ínfimo do caffè. Un pequeno aceno coa servilleta de papel para rematar a faena e mirarse nos espellos do local, nas garabatas dos camareiros, na esfinxe erecta da cobradora, nos conos lambidos con présa dos abondosos xeados. Ese intre tan especial.
26 settembre 2014
NAPOLI
Leo con especial atención as noticias procedentes de Nápoles. As noticias locais, en particular. Intento explicar aquel laberinto que me fascina. Leo sempre casos insólitos que sobrepasan o natural campo da delincuencia o da criminalidade. Trato de entendelo. Boto unha ollada aos comentarios dos leitores. Hai sempre coma unha lamentación xeral, cando non un exabrupto contra a casta política. Por medio sempre un sentimento arrebatado, declarado, de amor á cidade. Non sei se á cidade que é ou á cidade que puido ser ou á que debeu ser ou á que nalgún tempo foi. En calquera caso, unha desmedida paixón pola cidade, concentrada na propia verba Napoli, Napule, pechada nesas tres sílabas que pronuncian con consoantes relaxadas, coma se fose un salouco.
É a súa unha cidade maltratada, non só, como puiden comprobar este ano, polos xa clásicos italianos do norte (norte que chega ata a mesma Roma), senon polos propios campanos, que adoitan mirar aos capitalinos coma unha especie de rara avis, entregada case por completo ao pillaxe e ao delicto. No sur da Campania, onde moran as búfalas que producen a mozzarella, detestan a Nápoles. Os propios napolitanos/as, creo, detestan aos propios napolitanos/as. Detestan a súa propia imaxe diante do resto do mundo e diante deles mesmos. Pero aman, como case ninguén, e tal vez por iso mesmo, a súa propia cidade. Se atopan un pequeno oco na conversa, preguntan: "Pero verdade que é preciosa Nápoles? Cres que hai algo máis fermoso que este golfo, que esta baía?" E indagan. Coa seguridade de que o interlocutor nunca mentirá e dirá, cos ollos pegados no Vesubio, "Non, non, nada resulta comparable no mundo a ese mar luminoso entrando pola praia de Chiaia camiño do Castel dell'Ovo".
9 giugno 2014
DE EUFORIAS SOBRE REPÚBLICAS
A euforia creada a partir da abdicación do
monarca e dos resultados favorables aos partidos que proclaman o final da
transición postfranquista pode conducir a erros notables de estratexia sobre o
cambio neste país. Fai falta certa pedagoxía e unha maior implantación no
tecido social dunha decidida aposta pola república, entendida esta como mudanza
de réxime. A opinión pública, coa chegada do novo rei, está a reproducir os
clichés xa empregados con eficacia na restauración borbónica do 75 sobre as
bondades infinitas de Felipe VI, e boa parte da poboación -cansa, no entanto,
das pésimas actuacións de Juan Carlos I- aínda mantén con respecto ao seu sucesor
algunha esperanza de cambio. Faría mal o republicanismo en entender que os
moitos/as defensores e simpatizantes da república, alomenos na súa teoría
democrática, están decididos a empregar o tempo nunha batalla esencialista
sobre a implantación do novo réxime.
Coma creo que a curto prazo a monarquía de
Felipe VI, co asulagamento da propaganda ad
hoc, vai ter un periodo de proba (por moi rexeitable que este fose para os
sectores republicanos), sería conveniente que as forzas partidarias da reforma
constitucional, co refrendo incluído sobre a forma de xefatura, fixesen un
labor pedagóxico considerable, que non exclúa a presencia nas rúas, xaora, pero que
tente explicar polo miudo as vantaxes desa preferida situación política. Que
aproveite este tempo en detallar os elementos fundamentais desa nova constitución
posible. Que se negue a debater en termos nominalistas sobre a cuestión monarquía/república
e que tente levar ao terreo da reforma constitucional profunda o debate.
Estase a producir nestes días un fenómeno
interesante de desprazamento cara o centro do discurso político das discusións
sobre os novos tempos, sobre a necesidade de cambio, sobre a necesidade mesmo,
se cadra, de rupturas con modelos anteriores. A esquerda, neste sentido, ocupa
agora non o poder, pero si a orde do día dos debates. Non xulgo se é positivo
ou non esta nova situación, pero convén aproveitala para profundizar en cuestións
relevantes sobre a futura organización do país. Entregarse agora a unha loita
por definir o réxime pode conducir a unha derrota; mellor sería plantear todo a un
medio prazo irrenunciable, pero non deixarse levar agora por un entusiasmo
febril que pode acabar en desilusión e desencanto.
28 maggio 2014
A MIÑA REFLEXIÓN SOBRE AS ELECCIÓNS EUROPEAS 2014
1. PP
O PP perde a intemerata. Perde ata quedar co posto, co eleitorado estrictamente conservador: o que conserva, mantén, preserva, reserva, atesoura, acumula, aforra. O que desexa que nada cambie, que virgencita virgencita se quede como está. O quedante. O de sempre, a marca da casa. O xa vello novo rico deplora agora o abandono. Esta excrecencia (bosta, por mal nome) das vacas gordas agora non cheira parné; algúns están perto da trena, outros recollen pulgos de patacas. O/A elegante home/muller de negocios capitalino, nacido para crear empresas, de elegante terno liberal, non disimula o enfado. O/a profisional do bufete, da banca, da consultora observa pampo/a a administración da nada. Esas cohortes de incondicionais, montados ou non no dólar, nin siquera visitan Génova. Os gabinetes de prensa han ter a culpa: non explican ben os esforzos. A propaganda non cunde. Está interesante este desfile de ratas, abandoando aos poucos o barco. Pero non apresurarse: estes aínda conservan o risón desta parálise.
2. PSOE
O PSOE atopou por fin o abismo. É posible algunha sima máis, pero daquí só pode subir. A demisión de Rubalcaba chega moi tarde. Perdidas as eleccións anteriores, o PSOE debía mudar de persoas. A elección de Valenciano para Europa demostra a mediocridade dos cadros socialistas nestes momentos. A campaña, anodina, cunha teima co machismo indubidable do candidato popular, non aportou nada. En certa medida porque as medidas que podían ofrecer estaban hipotecadas pola proximidade do goberno Zapatero, precursor dos recurtes que Rajoy agora exhibe. Precisa dunha renovación considerable. En fulanos/as primeiro; en tomas de posturas ideolóxicas, despois. Para facerse crible, necesita apostar de novo por abandeirar a socialdemocracia sen complexos de ningunha clase, claro que con xente que non teña nada que ver cos últimos anos do zapaterismo. En materia de dereitos cidadáns aínda manteñen certo caché entre o seu eleitorado, pero necesitan callar un proxecto sólido económico, coa defensa da igualdade social como motor fundamental, e unha iniciativa brutal de carácter político contra a corrupción e o mantemento de privilexios da casta dirixente. Non é o PSOE partido que desperte confianza neste sentido, senon máis ben o contrario, pero non ten outra saída que amputarse boa parte do seu pasado.
3. AGE e Podemos
Anova e EU repetiron baile. Desta vez, nun salón diferente, con menos éxito. As liortas internas en Anova (ata o último momento, mesmo cando se decidía a coalición), a deliberadamente escasa preponderancia de EU na campaña, a elección dunha candidata de perfís icónicos moi relevantes pero, ao meu ver, pouco preparada para a materia europea permitiron o avance insospeitado da nova formación política Podemos. Comparten mesmo espazo, comparten estratexias, pero por desconfianza do vello sobre o novo a alianza previa non puido ser: nin tan siquera puido albiscarse razón algunha para iso. Podemos e EU presentaron a súa declaración por separado. É posible que miren ver se lles compensa o réxime de gañanciais: EU, nese caso, ten máis que gañar que unha agrupación que fai da súa liberdade de manobra e da súa nula infraestructura orgánica unha das súas señas de identidade. Anova, cuxo dirixente máximo declara especial simpatía polo líder de Podemos, garante, ao parecer, unha permanencia da coalición. Resulta relevante esa nova querencia por dar relevo ao esquerdismo en detrimento dunha soberanía que agora mírase subsidiaria. Nesa nova situación, a relación co BNG, demandada por moita xente nas redes sociais na procura dunha fronte ampla de esquerdas para as municipais, parece menos factible. En todo caso, vívese neste terreo da esquerda esquerda momentos de axitación ilusionante. Non son eu desa corda tan entusiasta (tal vez os anos e certos acenos culturais hexemonizantes identitarios que agardo pasen coma a varíola non a estimulen), pero miro con interese este espazo.
4. BNG.
O BNG non atopou o abismo, porque ao parecer houbo un tempo en que aínda estivo máis baixo. Pero ronda. E o que resulta máis interesante é que non se miran trazas de mudanza. Presentaba unha candidata de notable traxectoria, pero nin con isas. A relación con Bildu, non sendo negativa a priori, detraeu moito voto, pero foi máis o dinamismo das novas plataformas políticas, enganchadas ao movemento do 15M (que foi despachado polo BNG con aires condescendentes cando non críticos), o que explica o "fantástico" resultado. Parece estrano que o grao de militancia belixerante do nacionalismo en asociacións, sindicatos ou grupos de opinión non sexa quen de activar ou mesmo conservar o seu público votante. O perfil docente, de moderada presencia, de Vence non logra mellorar o murcho perfil do anterior dirixente, cuxo nome cústame incluso lembrar. Unhas demisións a tempo, unhas primarias tolas, unha baralla por barallar podería resucitar a este grupo en caída libre.
5. CxG
CxG naceu case coma obrigada resistencia a formar parte doutras ponlas do BNG. Agora, pasadas dúas eleccións na nada máis absoluta (unha sos e a outra con correlixionarios raros raros para unha formación autoproclamada socialdemócrata), convenlle repasar a súa necesidade. Unha disolución noutras formacións sería o máis rápido, a non ser que aínda poda verse e utilizarse coma plataforma mediática para certas candidaturas municipais. Nese caso podería prolongarse a agonía ata o ano que vén: moito me parece.
25 maggio 2014
BANDA DESEÑADA: POR PURA PRESCRIPCIÓN MÉLICA
A Feira do Libro de Vigo comezou o venres onda sempre, con menos casetas e unha programación máis ou menos semellante á doutros anos. Cunha novidade rechamante: o stand desa libreiría modesta do Calvario (rúa Catalunya esquina Vizcaia) de comics ou historieta ou novela gráfica, chamada Banda Deseñada. Para os incondicionais do archixénero (entre os que desafortunadamente non me atopo), a tenda que rexenta Melo (non sei se con máis xente: creo entender que si) é unha referencia absoluta. Sentado diante do seu ordenata naquel espazo abigarrado de mangas, tebeos e cartonerías varias, Melo ofrece algo máis ca un depósito de libros: ofrece un entusiasmo polo que vende, un coñecemento concreto e definido de cada un dos libros que amosa. Aconsella, suxire, explica os pormenores dos libros (ten un blog excepcional), cuns ollos expresivos que falan elocuentes do amor que sinte por aquilo que ofrece. Está sempre á última (mesmo ten comics noutros idiomas), departe co comprador máis do que pode resultar suficiente, o que explica que sempre estea acompañado doutras persoas que van alí a pasar divertidamente o tempo.
Alegroume miralo hoxe na Feira, co seu stand colmado de xente, mentres asinaba libros Kiko da Silva. Era o único verdadeiramente dinámico, ao lado de libreirías que ofrecen repetidos os mesmos libros. Seguro que vai ter éxito, habida conta da lexión de comiqueiros/as que ateigan estes lugares, descoñecidos ou pouco atendidos pola alta cultura que aparece nos suplementos xornalísticos ou nas academias de severo nome. Alegroume miralo hoxe. Moito. Unha estrea que eu atopo significativa.
24 maggio 2014
LONGA VIAXE CARA A NOITE: O'NEILL POLO CDG
Concluía DV ao final: "Esta obra envelleceu moito". E engadía: "Dramaturxia incluída". Non logro mellorar esa impresión, porque eu preguntábame durante a representación por que montar nestes tempos Longa viaxe cara á noite? Que leva a un CDG a programar unha obra coma esta? Cal é o propósito, alén de recurrir aos clásicos, que por si mesmo non xustifica todo? R, con espíritu pragmático, suxería que se trataba dun exercicio de estilo: se entendín ben, dunha pedra de toque exemplar para ofrecer un drama. Nese sentido, o grupo de actores e actriz cumple co cometido; responden con eficacia á letra e ao xénero melodramático da historia: dramón sae da gorxa mentres transcurren as esceas, ao límite de case todo. En especial, por xuntos. O pai, James, semella, para min, vello de máis: arrastra un cansanzo lastimoso que cadra excesivo ou impropio á miña maneira de comprender a personaxe (autoritario, actor frustrado pero con antigo esplendor físico: aquí máis perto do velliño apocado e murcho). A nai, morfinómana, procura un vó algo máis anxelical e lírico e neses momentos acada a obra certa firmeza dramática. Os fillos, o esmorgante Jamie e o enfermizo Edmund, cobran altura nas esceas en que ebrios expulsan os seus demos interiores, pero noutras, con toda a familia, non logran semellante nivel.
O conxunto interpretativo (o mellor con diferencia) resulta, non obstante as moitas tachas no tocante ao ritmo algo atrancado nalgunhas partes, a elección desganada do decorado seudorrealista e a insólita música estándar ("espazo sonoro" figura no libreto) máis propia de fondos de anuncios lánguidos ca de unha obra do fuste desta de O'Neil. Ignoro a intención dun vestiario e atrezzo anodinos, por veces anacrónico, entre falsamente moderno e falsamente antigo: se é intemporalidade, non permite distanciarse do tempo en que transcurre a obra e comprender dese modo o alcance profundo e terrible do drama que vive a familia Tyrone. Medio aforo no teatro e aplausos sentidos pecharon o novo (desta vez modesto) espectáculo do CDG.
23 maggio 2014
BARES DE VIGO: LA PEPITA
Sen saír do barrio, a unha mazá de casa, na rúa Porto, atópase La Pepita, un burger bar, hamburguesería para entendérmonos, de categoría superior. É relativamente novo este restorante, aínda que xa cumpre anos, creo. Desde que abriu está sempre cheo. Dificilísimo atopar oco a partir das dúas nas fins de semana (ás veces faise imposible) e con agardas breves de diario. O servizo, para empezar, é fantástico, tanto en camareiría coma en puntualidade dos pratos. As hamburguesas (de dous tamaños case todas) son extraordinarias: anoto as que eu tomo de forma regular, a rianxeira e a sorrentina, que son inigualables. Con permiso da potente hamburguesa do Picadillo, as mellores que tomei nunca. Non son eu de hamburguesa, pero gracias a estas mudou a miña percepción de tal xantar. Acompañan unhas patacas ben xeitosas ou mandioca frita. O postre, brownie ou xeados de froitas tropicais, e mais o café (ristretto) son excelentes. A experiencia, se sodes quen de atopar mesa, é marabillosa.
16 maggio 2014
LIBERDADE DE EXPRESIÓN E ESTUPIDEZ HUMANA
O asasinato da presidenta da deputación de León fixo aflorar en internet as barbaridades que unha persoa a cotío pode escoitar en barras, comercios e rúas deste país, con pouco que entorne o oído. Nin máis nin menos. O anonimato que pode distinguir internet do resto (un anonimato que ten IP) correspóndese, na realidade, ao nulo coñecemento que un pode ter do individuo que despotrica contra os inmigrantes nunha tenda ou que fai comentario insultante sobre mulleres nun bar ou que desexa a morte do alcalde por un quítame alí esa recalificación. O seu anonimato, a todos os efectos, para min é semellante. Desde ese punto de vista, dicir barbaridades nun lugar público non ten maior trascendencia cá cara de abraio dos involuntarios asistentes ou cá posible discusión que se derive (se alguén ten ganas de facerlle fronte) de semellantes infamias. Ata o de agora, que eu saiba, ninguén chamou a policía algunha para deter a estes individuos indesexables.
Está, pois, claro que internet non ten a culpa. Pode catalizar esa berrea social e mesmo amplificala un pouco (entre amizades, por parte, e como moito amizades de amizades), pero non é internet (a rede social) o causante desta loucura. As animaladas escritas por esta xente (cunha identidade dixital propia, pero ese probablemente é outro tema) non constitúen a priori ningún delicto. Estou case seguro de que os dous rapaces detidos por escribir este tipo de amenazas sairán de contado da situación de imputados con cargos na que están, porque non hai lei para estes casos, nin código penal axustado a isto, que, sendo noxento, non pasa de ser unha imbecilidade notoria. Agora o ministro tenta penalizar esta idiotez máxima, á sombra dun intranquilizador estado de odios e iras bastante extendido. Supoño que coñecerá ben o asunto, porque de seren enviados á casa estes individuos (aos que non os exime a corta idade) non terá máis remedio ca claudicar (xa que o de dimitir vaille moi moi ancho) nese empeño. A non ser que non pretenda enchironar a ninguén -e iso é o verdadeiramente preocupante- senón dar aviso exemplar e amedrentar ao resto da rede social para que procuren exercer autocensura e eviten a dura crítica dos comportamentos da clase política.
O autoritarismo destas medidas é obvio. Sumado a esa especie de totalitarismo que denunciaba nun post anterior en aras dunha perversión categórica chamada nación ou país, este fenómeno trae fragancias fascistas de primeiro orde. Non me gusta a min abusar deste termo, pero quen busca limitar a liberdade de expresión con detencións ad hoc, sen o mínimo rigor xurídico, limita, co medo, a liberdade de todo o mundo.
9 maggio 2014
BARES DE VIGO: BARDECÓ
Demasiado perto da casa para satisfacer a idea de que saes dar unha volta atópase o Bardecó, un local aberto nos baixos do prestoso edificio Curbera (1939) hai tres meses e que, nese tempo, xa é un dos meus favoritos. Decorado de xeito moderno, con mesas altas de estirpe nórdica, paredes brancas e contrapuntos negros en cadeiras, barra, toldo e cociña, o Bardecó ofrece unha selección curta de tapas pequenas (sobre 3 euros) cunha preparación exquisita. Eu son fan completo da súa miniburguer con foie, pero outras delicadezas asombran na súa carta, escorada á cociña xaponesa. Pola mañán poñen un café extraordinario: probarei moi axiña os seus bagles; dame que xa temos lugar para os brunch domingueiros. Reservan polo de agora, pero venres e sábados está completísimo. O servizo, excelente.
GOLDEN AGE
Nun artigo meu de reflexión posteleitoral en Praza pública advertía da fenda ideolóxica entre a dirixencia (e base militante) de AGE e o seu eleitorado. Tentaba explicar o que ao meu xuízo constitúe o principal nicho de votantes de tal coalición: os sectores afíns aos núcleos duros das formacións primarias (descontentes do BNG en varias quendas sucesivas e os comunistas de EU/IU, con cativos resultados por costume) e máis un volume incerto de independentistas e esquerdistas extremos e, por suposto, un non desprezable número de castigadores ocasionais da esquerda moderada e, en xeral, persoal indignado de indefinida ideoloxía convencional. O conxunto, con Beiras á cabeza como icono de rebeldía, asumía un discurso monocorde de oposición frontal, líquido e moldeable, asumible como punto de partida por case todo ese eleitorado inquedo e molesto.
Durante este tempo de actividade parlamentaria (que sigo a través dos facebook das persoas máis combativas e a través das informacións xornalísticas), a belixerancia contra o PP foi a tónica xeral e as palabras contundentes e sinxelas a marca estilística de tal batalla. É aprezable, nesa loita, a preocupación por concretas situacións inxustas e o seu esforzo por facer visible o innegable destrozo da crise. Probablemente as grosas verbas e os acenos histriónicos agochan ese duro labor de crítica, pero é indudable que os deputados desa coalición (non fago distinción interna) conseguen un espazo de representación nítido.
Estes meses últimos, pasados en decisións internas sobre posibles coalicións eleitorais para as europeas non beneficiaron en exceso a súa posición parlamentaria: o episodio da representante que pasou áo grupo mixto ("a mixta", en palabras non moi dignas dalgunha parlamentaria) tampouco non foi moi edificante. Medio arranxado o problema e decidida a súa inclusión nunha oferta parlamentaria estatal ou española (para qué disimular), coa agardable restra de acusacións de sucursalismos e outras herbas, a coalición presenta coma xenuina candidata a Lidia Senra, outro icono esencial do movemento nacionalista galego, neste caso de orixe sindical. Con Beiras na anterior, xa van dúas quendas de iconos, baleiros, coma sucede no caso do iconismo político, de definición complexa. De novo, coa maquinaria do PC/EU, acompañada en segundo qué lugares da engranaxe da FPG, esta coalición presenta máis unha idea política elemental ca un programa detallado de actuación en Europa, en certo modo vulnerando a premisa formulada na triada programa, programa, programa dun dos seus líderes máis carismáticos.
A intervención de Lidia Senra no debate do Auditorio (que probablemente non sirva de clara referencia) serviu para comprobar que, fóra dos lugares comúns da soberanía popular (en ocasións matizada coa de cidadá), non existe un plan determinado para levar a Europa. Aquí é onde os sectores limítrofes coa socialdemocracia, que votaron nas anteriores eleccións por fartura, botan en falta unha visión menos dogmática das relacións económicas e sociais. A economía de mercado semella ser o gran enemigo da dirixencia desta coalición e o capitalismo o ogro bestial que devora case todo, pero non resulta sinxelo ver como se vai mudar esta circunstancia e cal é o modelo que pode substituir a todo iso. O votante máis moderado, menos esquerdista, pouco desfavorable á economía do mercado, ten difícil repetir o voto, dada a particular radicalidade (e escaso avío) das propostas: pode amosar, como eu fago aquí, as súas serias discrepancias, porque considera que houbo un tempo en que nalgún deses partidos (en EU/IU, con evidencia, pero tamén en grupos ecoloxistas) existía unha corrente que admitía o mercado (o eurocomunismo) e que promovía opcións de igualdade social dentro do capitalismo do benestar. O gap, vendo esta nova candidatura, aumenta e, con el, a distancia co que representa sociolóxicamente o esquerdismo opositor en Galicia: irse a un extremo é desprezar o lugar que ocupamos os que, hai ano e medio, decidimos apostar (baixo especie de descarte) por AGE.
8 maggio 2014
CANDIDATURAS SOLPORIZADAS PARA EUROPA
O Auditorio Mar de Vigo no momento do solpor foi marco incomparable onte para unha reunión (EspazoLuzes mediante) entre os candidatos de orixe galega ás europeas. Por orde alfabética, José Blanco, Paulo Carlos López, Francisco Millán, Ana Miranda e Lidia Senra: innecesaria a correspondencia de siglas, non vaia ser que me digan algo. Como mestre de cerimonias un Manuel Rivas lírico e cálidamente riguroso na aplicación das reglas.
O programa anunciaba debate, pero en puridade non houbo. Eu marchei na cuarta pregunta do público (a quenda de Beiras, que andaba entre o público) e ata entón só houbo monólogos individuais dun par flexible de minutos por cada intervinte. As preguntas sobre Europa, a crise, a autodeterminación, Galicia. As respostas, en tono mitineiro, facilitado pola presencia de clas respectivas, non aclararon, como era de agardar, moito. A importancia, non obstante, residiu na existencia mesma do acto, na concurrencia nun mesmo estrado, co sol incendiado da ría de Vigo como iluminación extraordinaria, de cinco representantes políticos de Galicia. Non hai fórmulas idóneas para un debate a cinco voces: este, alomenos, tivo a fortuna dun moderador moderado e sereno e o acerto da brevidade das intervencións. Só nun par de ocasións, por alusións tímidas ou reproches indirectos, puido encenderse algo de polémica, pero todo quedou nunha educada sucesión de pareceres. Non se pode pedir máis ao que creo, sen átomo de ironía, un acto democrático de presentación de candidaturas.
Blanco, con voz moi firme, suliñou en cada participación a gravidade da crise e a inoperancia do goberno. Animouse por veces a unha crítica directa ás recetas de Rajoy, pero a cada palabra a memoria dos asistentes repasaba a súa estadía no goberno de Zapatero e desmoronaba o falso edificio da súa diatriba. Teno moi mal o PSOE para facer crible calquera cousa que propoñan coma saída da crise. Coma orador non estivo mal: ten táboas e ten conseguido ao longo do tempo un pouco de mala baba: traballa nun imposible, pero a el dalle igual que para iso ten Europa a tiro.
Paulo Carlos López semellaba novo nestas lides. Notouse o seu desempeño de meritorio. Cun discurso ben aprendido, pronunciado á velocidade do lóstrego, apuntou maneiras. Pero debería marcar mellor os tempos, tirar de retranca nalgún intre e evitar esa sensación de estar dando leccións aos demáis sobre certos aspectos. Ten labia dabondo, pero debe empregala con meirande eficacia.
Millán é un profesional da política. Non agardaba eu ver un representante do PP nestes foros, pero a verdade resulta difícil explicar as súas reticencias, porque, se levan a Millán Mon, teñen asegurada unha roca onde edificar nondiscursos. Pareceume o máis rodado de todos: o que responde con mellor plan ao que se pide nun político do PP. Refractario a calquera crítica, animoso e autoindulxente, cun discurso simple (Europa, Europa, Europa) e, sobre todo, coa exhibición xubilosa do que parece que acaba de entrar en política. Resulta de interese ver a un tipo que leva boa parte da súa traxectoria política en Bruxelas e Estrasburgo no grupo maioritario que goberna Europa coma se fose un titán que vai transformar este continente con medidas audaces. Os distintos avatares de Europa non van con el: son alleos ás súas leis e ás súas propostas. Europa agarda a ser mudada polas súas valerosas iniciativas. Nalgún momento puido caer na rede da polémica, pero zafou: o seu impecable terno non lle permite esas leas algo suxas: el é un europarlamentario e un europarlamentario nunca se mancha. A nada pode gañar as eleccións, de novo.
Ana Miranda estivo á altura do que se agarda dela. Foi contundente, aínda que estivo algo repetitiva cos pobos de Europa e con Escocia en particular. A cla que levaba non a axudaba: eu téñoa por expositora calmosa, pero acusou a tendencia mitinesca. Por un momento confesou que no parlamento europeu tiña menos tempo e que aquí abusaba. Quixo apurar moitos temas e, desa maneira, todo por xunto daba unha sensación algo atropellada. Non pode estar decepcionada coa súa actuación.
Lidia Senra era ou semellaba nova nestas concorrencias. Mesmo ela admitiu que viña con ganas de aprender ou de desenrolar un labor no parlamento para o que son precisas horas de percorrido. Notouse. O seu discurso foi eminentemente político, baseado na idea forza da soberanía do pobo, das clases populares ou da cidadanía (vocabulario que foi repetindo durante todo o tempo) que ten que transformar as institucións. Aínda que puxo exemplos moi concretos da ausencia de estado en Galicia e fixo unha excelente síntese do que representa a súa persoal candidatura, non logrou ao meu xuízo afianzar o seu discurso máis aló das sinxelas e consabidas consignas do grupo europeu no que aspira a integrarse. Faille falta rodaxe e aprendizaxe (aspecto que ela mesma confesa), pero entusiasmo sóbralle: non sei eu, en todo caso, se será suficiente.
Foi un tramonto moi interesante. Quedo coa palabra morna de Rivas (outro dirán aborrecida) e coa elegante proposición para o debate. Quedo coa iniciativa e coa disposición dos e das participantes. O interese do contido queda para outra ocasión: tampouco era, no fondo, o que se pedía. Só estar alí, falar, explicarse. Que non é, nestes tempos, pouco.
7 maggio 2014
RACCONTO AUTOBIOGRAFICO DE EUGENIO SCALFARI
Eugenio Scalfari non é moi coñecido neste
país: en Italia é unha figura intelectual de primeiro orde, con vocación de
guieiro moral e político. Promotor e logo director da prestixiosa revista L’espresso e fundador do xornal La Repubblica onde exerceu ademaís de
director durante vinte anos ata convertilo nun signo de referencia, o vello
Scalfari (90 anos recén cumpridos) ocupa un lugar central na vida social e
política do bel paese. As reflexións
nas súas columnas semanais e os seus contactos coas principais persoalidades
culturais italianas, ás que incorporou de forma intelixente nas publicacións
que el dirixiu, bastan para explicar a súa importancia.
Innecesaria resulta a relación das súas obras,
todas elas, en gran medida, testemuñas do seu activismo público. Pero hoxe
traio o seu último libro para comentar: Racconto
autobiografico, un breve resumo da súa propia vida, escrito con certa
indolencia e con pouca débeda á melanconía. Conta detalles da súa infancia en
Civitavecchia, as afectuosas (non amorosas) e ao tempo distantes relacións
paternas, o seu paso polo Liceo classico
en San Remo con Italo Calvino como compañía de pupitre ou a súa formación
fascista, explicada nun parágrafo dunha densidade lacónica extraordinaria:
Era balilla mosqueteiro, un corpo selecto dentro
dos balillas (…) Aprendéranos a montar e remontar o mosquete e a desfilar (…)
Os exercicios paramilitares en uniforme, as cancións, o estudo da historia da
antiga Roma e logo do Risorgimento, todo en función dun nacionalismo
militarizado, a „Cuarta Ribeira”, Augusto, Dante, Mazzini, Faribaldi,
D’Annunzio, o superhome, „navegar necesse, vivere non necesse”; o corazón sobre
calquera obstáculo: sobre estas bases culturais e escenográficas foron
construidos a mocidade fascista, o mito da romanidade e do imperio, a Italia
proletaria, o asedio do capitalismo plutocrático e xudeu. Deste modo
estableceuse o eixo Roma-Berlín e preparouse a catástrofe da guerra.
Explica tamén no seu libro o seu camiño
ideolóxico ata un laico liberalismo de esquerdas, a súa relación co poder, quer
económico (con Olivetti ou Benedetti ou outros dirixentes máximos das
principais empresas italianas), quer político, coa súa militancia no Partido
Radical e a súa posterior aventura como deputado do partido socialista. O seu
combate permanente con Berlusconi data dos primeiros intres nos que o magnate
italiano quixo monopolizar os medios de comunicación e constitúe un deses
episodios que caracterizan aínda unha época. A vida de Scalfari vertebra a
historia política da Italia da segunda mitade do século XX. Mesmo agora, avanzado
xa o XXI, volve ofrecer interese notorio, coa súa entrevista ao novo pontífice
Bergoglio cara quen, a pesar do seu declarado ateísmo e da súa militancia
laicista, amosa singular simpatía.
Interésanme, non obstantes todas estas notas,
as liñas que adica no libro a explicar os seus dous amores profundos, fillas aparte. Scalfari, que semella moverse entre oficinas, despachos e mesas de
redacción, con entrevistas e conversas sobre materias de fondo calado político
e mesmo institucional, amosa unha faciana sentimental a priori impensable. As
páxinas nas que define a relación entre os seus pais, ou entre el e seus pais,
ofrecen, con detalle e con desprezo do psicoanálise, exemplo da súa especial
capacidade de reflexión. Afeito aos debates morais sociais, mira Scalfari o seu
propio mundo con semellantes pautas. Esa observación moral de si mesmo atopa nas
liñas sobre Simonetta e Serena, as súas dúas mulleres, ás que homenaxea de
seguido, un dos momentos se cadra máis íntimos do libro. As palabras exímenme
de meirande precisión.
Eu era estructuralmente monógamo; o meu afecto pola
miña muller Simonetta era profundo e completo e nunca faltou, pero o sentimento
de amor por Serena tivo un ímpetu que eu nunca coñecera. Eran Serena e
Simonetta dous caracteres e ddúas persoas bastante diferentes e isto complicaba
a situación xa que aquel meu doble afecto non prefería ningunha sobre a outra.
Esto era verdade para min, pero falso para elas que soportaban o peso dunha
privación dolorosa.
Este severo sentimentalismo atopa nun dos
parágrafos centrais do libro, escrito probablemente sen advertir o seu carácter
case testamentario, a súa forma máis definitoria:
Debo dicir que, mirando atrás o arco da miña vida,
tiven moitos momentos de felicidade e de arelas cumpridas, que me compensaron
as fatigas, as loitas e os perigos. Unha vida plena, non tranquila, pero
afortunada e feliz. Moitos desexos e tamén moitos sentimentos de culpa, moita
confianza en min mesmo, moito amor aos outros unido a unha intensa
competitividade. Din moito amor e moitísimo recibín.
Segue
a escribir Scalfari todas as semanas no seu amado L’espresso e tamén na súa amada Repubblica,
longos artigos cargados de argumentacións políticas e morais sobre os
acontecementos máis relevantes da actualidade. Sempre redactados cunha
pulcritude clásica e unha decidida marca de republicanismo laico. Procura
afinar as súas palabras, nunca excesivas, matizadas, coa ollada posta, coma el
dixo algunha vez, no progresismo (que en Italia chaman modernidade), no ben
común e na moralidade pública, baixo as bandeiras da libertade, igualdade e
fraternidade. De el é a máxima que define ao/á xornalista como “xente que di á
xente o que lle pasa á xente”. Neste Racconto
autobiografico, Scalfari repasa ese axioma consigo mesmo. E o que resulta
máis envexable, faino despois de confesar que o escribe desde o seu ático de
Roma, coas vistas do Gianicolo e da basílica vaticana ao fondo e, con baixar un
poco os ollos, co tráfico de xente que camiña entre o Panteón e o obelisco sobre
elefante de Bernini en santa Maria sopra Minerva.
5 maggio 2014
O SENSACIONAL TRIÁNGULO AZUL DE LAILA RIPOLL: PODE HABER CUPLÉ DESPOIS DE MAUTHAUSEN?
1.
Privilexio.
Foi extraordinario privilexio, que
debo ao amigo Eduardo Pérez Rasilla, asistir a un ensaio xeral do Centro
Dramático Nacional na sala Francisco Nieva do Teatro Valle Inclán na praza
castiza de Lavapiés. A obra estreada, de Laila Ripoll, El triángulo azul, era unha incógnita sobre a que coñecía tema e
moi pouco máis, traido xa polo título: campo de concentración de Mauthausen,
prisioneiros republicanos españois. Privilexio, pois, e enigma.
2.
Montaxe.
A sala, unha caixa rectangular, montaba as
súas gradas en forma de L. O esceario ocupaba o resto do rectángulo escuro ao
mesmo nivel que os espectadores da primeira bancada. O chan estaba pintado para
simular o gris pardo do espazo onde se desenrola a acción: os barracóns, os
corredores do campo de Mauthausen. Unha alcantarilla no medio de todo cumpría
imperceptible a misión de punto de fuga. E sobre o chan apenas unha mesa e uns
cubos con función de cadeiras elementais. Ao fondo, unha escaleira, tamén en
forma de grada e, como telón, paneis de
apariencia metálica, entre oxidados e cinzentos. As partes
máis altas das dúas paredes serven de pantalla para proxecións de fotos e
imaxes. Os feixes entrecruzados de luz forman sobre os actores unha peculiar
nube de agudas atmósferas. Por momentos, véñenme á memoria as angulosidades, os
planos escalenos do museo xudeu de Berlín de Lübeskind. Desde onde miran os
espectadores, o esceario remata en ángulo recto: as liñas conflúen en vértice. Nas imaxes primeiras xorden, ademáis, liñas de tren que
conflúen, que se cortan e se abren, nunha clara imaxinería cortante. A montaxe
de El triángulo azul, con esas
tonalidades industriais, entre o cobalto elixido coma frío trasunto do sepia
das imaxes, o cobre e mailo ferro, e o vestiario coñecido de raias brancas e
azul desvaído dos uniformes, non pode ser máis impecable/implacable.
3.
Música. Controversia
En Mauthausen había música. Houbo, por
exemplo, grupos musicais de xitanos (ciganos, zíngaros) que, en ocasións tráxicamente
sinaladas, acompañaban aos prisioneiros á execución. No arquivo fotográfico do
campo poden verse diante do cortexo macabro. Na obra de Ripoll, tres músicos
(un violín, un acordeón, un clarinete) incorporánse ao elenco de personaxes e,
aínda que non falan, actúan sostendo a música da obra, elemento esencial da
dramaturxia. Sobre a base da verdadeira existencia de actuacións musicais no
campo, Laila Ripoll constrúe varias pezas de distintos xéneros musicais
populares, de moda durante os anos trinta e principios dos corenta en España:
chotis, polkas, valses, todos eles habituais nas revistas ou cuplés dos cafés
cantantes daquela época. Esas cancións son interpretadas cunha ledicia desbordante, coa súa picardía característica, pero sobre o fondo dunhas letras
que fan mención sarcástica e grotesca das condicións brutais dos campos de
exterminio. Ese contraste, que Ripoll encadra nunha certa tradición do grotesco
hispánico (moi discutible), resulta ferinte e acaba incomodando a boa parte dos
espectadores/as. Títulos como o Chotis do Crematorio resulta difícil de dixerir
e somete ao público a un dilema moral (moi interesante, tal vez; buscado, sen
dúbida) sobre a súa participación no espectáculo: loita entre rirse seguido da
extraordinaria actuación dos personaxes (con mesmo acenos cara ao público para
que aplaudan) ou permanecer serio (e irritado ou molesto) diante do que
constitúe con total evidencia un acto de suprema crueldade humana. Este
conflicto rondou boa parte da discusión ulterior sobre o espectáculo e mesmo
foi motivo de interpelación á propia dramaturga, quen admitiu a sorpresa por
que algúns espectadores aplaudiran algunha escea concreta, aceptou a duras
penas a idea de provocación pero recoñeceu que pretendía dar un golpe no
bandullo aos espectadores (nunha interesante -e discutible tamén- variante da
distancia brechtiana) para facelos escapar dunha empatía excesiva co contido e
impedir así contemplar o horror de forma especial. Non sei se iste asunto
traerá algún tipo de polémica interpretativa, ben política ben moral: a min,
xaora, resultoume controvertido e, polas interesantes charlas posteriores,
deume a impresión de que o impacto deste aspecto na obra foi moi común e
comentado.
4.
Trama, tema, personaxes.
Á marxe deste contraste que eu auguro
conflictivo (moita marxe me parece), a obra de Ripoll causa sensación: é
extraordinaria, mírese por onde se mire. O tema, de consabido, podería resultar un handicap; a bibliografía sobre a presencia dos españois en Mauthausen é grande e o risco de facer unha obra máis sobre os campos de concentración podería conducir a unha certa indiferencia.
Un personaxe real, Paul Ricken, nazi arrepentido, nazi confuso coa súa
propia deriva ideolóxica desde o nacionalismo panxermánico ata o miolo do delicto máis execrable, de clara estirpe heideggeriana, leva o fío conductor do relato dramático. Se cadra é o máis
feble da obra, tendo, creo eu, categoría de protagonista. As súas palabras ás veces son
demasiado redundantes, aínda que o monólogo seu co que se introduce a obra
(comeza cunha relación de músicos vencellados ás terras de Alemania, con
Bach á cabeza) ofrece un tono agónico interesante, tal vez demasiado monocorde.
Pero tal vez tamén son eu demasiado esixente coa función deste vello encargado
do arquivo fotográfico do campo. O encargado do campo tamén
ofrece perfís recoñecibles, algo tópicos na súa insania e crueldade, como cando
muda de forma radical o seu tono no momento en que fala coa súa muller por
teléfono ou como cando interpreta o seu sadismo extremo coa única muller do
elenco.
Non só Ricken e Schulz son personaxes que corresponden á realidade
histórica. Por riba deles aparecen os dous fotógrafos españois que máis tarde
serán definitivos na condena a morte de moitos dos responsables do campo de
Mauthausen, incluido Himmler, que aparece nalgúns momentos visitando o lugar.
Trátase do célebre Francisco Boix, colaborador de Antonio García, que logrou quitar do
campo os negativos coas fotos que os propios nazis facían de todas as
actividades criminais daquel Mauthausen. A historia dos catro anos de presencia
de españois en Mauthausen é dramatizada cunha solvencia absoluta, a través da
ollada particular destes fotógrafos republicanos (e comunistas) que manteñen a
memoria. As esceas nas que eles aparecen confiren un pathos especial á obra,
que, a risco de ofrecer un spoiler (coma o que descubre que don Quijote morre
ao final), resólvese en forma de apoteose épica, coa longa pancarta escrita en
español e colocada enriba da porta do campo de Mauthausen dando a benvida aos
libertadores americanos que se proxecta sobre os muros do esceario cos cánticos
de resistencia antifascista.
5.
Quevedo. O grotesco.
Unha escea de violencia, interpretada por un
personaxe que encarna ao propio Hitler ou á propia iconografía hitleriana,
chama a atención: pronuncia a berros o texto de Quevedo do Soño da Morte no que
describe as distintas clases de mortes. Ese texto, case oubeado nas últimas
liñas, resulta dunha efectividade dramática brutal, sobre todo para min, afeito
a unha leitura cínica e irónica do discurso quevediano. O de Quevedo complétase
coas imaxes dos caprichos goyescos proxectadas nun momento especialmente
climático da obra. Quérese apurar con estas chiscadelas a ligazón coa tradición
disque grotesca, esperpéntica avant la lettre, da literatura española. Non sei
se son necesarias esas esporas, pero para Valle aínda queda un bó tramo de
sátira ou sobran certas fonduras sentimentais. En todo caso, a min asaltoume o
vello dictado de Adorno, se pode haber revista ou cuplé despois de Auschwitz.
6.
Actores.
A interpretación nesta obra é colosal. Inflúe
a proximidade co público, pero a
potencia actoral sobresae de forma moi evidente. Forman un conxunto sublime.
Non podería destacar a ninguén, aínda que convén saber que o máis novo, Jorge
Varandela, procede da ESAD de Vigo. Supoño que agora non é difícil atopar un
elenco de rapaces relativamente novos dun talento descomunal. Non me atrevo a
establecer comparacións, pero o desta xente é para enmarcar. Son fantásticos.
Só por eles xa pagaría a pena ver esta obra.
7.
Conclusión.
El
triángulo azul hai que velo. É obrigatorio. É unha
desas obras que non deixan indiferente, que zurran ao espectador/a sen parar.
Que o/a poñen a proba. Que o/a comprometen a cada paso. Eu aquí rexistro as miñas
impresións, non todas positivas, para que se vexa que o meu interese foi total. O conxunto é magnífico, cunha oferta dramatúrxica ao meu xuízo perfecta.
Son máis de dúas horas de representación e o ritmo non decae nin un só instante,
con momentos (moitos) de alturas eminentes. O talento interpretativo é un
auténtico festín: non me estraña que ao rematar o ensaio xeral todos, ao
parecer, choraran, nunha mistura de ledicia eufórica polo óptimo da actuación e
pola intensidade emocional da materia tratada. Eu erguinme coma un resorte ao
final da representación para aplaudilos como se debe. Un agradecemento por
asistir a un deses instantes de plenitude que poucas veces unha obra de arte é
capaz de producir.
Vaian xa. Están ata o 25 de maio nesa mesma sala: se cadra
noutras xa non será o mesmo.
3 maggio 2014
SÉ DE UN LUGAR: DONDE EL RÍO Y EL MONTE SE AMAN
O venres fomos á fantástica Cuarta Pared. Apreciei un ambiente heteroxéneo, de xente máis ben talludita, con Ángeles G. Sinde entre o público, para vermos unha comedia de parella en crise permanente ou de desamores inexplicables de Iván Morales. Non é que eu estea interesado neste tipo de temas (máis ben ao contrario) pero falaban ben da obra e semellaba interesante o plan. A obra en cuestión, Sé de un lugar, coma a canción de Triana que inspira e vertebra os resortes dramáticos do diálogo, tivera certa sona en Barcelona na súa presentación, ao parecer en locais pequenos e en contacto moi próximo co público. En Madrid, supoño, pretenden reproducir o ambiente da estrea barcelonesa (de 2012) co público colocado no esceario, compartindo o espazo da acción dramática e, por momentos, participando na obra coma personaxes involuntarios da historieta.
Dous personaxes, Simó e Berenice (very nice) soportan a obra completa, na que se dramatiza a evolución da súa relación cunha sucesión de esceas, marcadas por elipses, nas que se reconstrúe a historia. Simó é un escritor de guións, cunha lixeira tendencia á misantropía que o leva a permanecer en casa longos periodos de tempo. Berenice, quen deixa caer a anacos a súa historia de rebeldía familiar, de caída ou coqueteo coas drogas, dos seus gustos punkies, é unha muller algo alterada, de comportamentos algo veleidosos, que acude con frecuencia á casa deste Simó do que se namorara nun tempo para lle contar a súa situación persoal. A súa historia de amor inicial, fracasada, voa de forma constante entre as súas palabras, pero non remata por definirse coa claridade necesaria, nun deses exercicios habituais nas comedias románticas de deixar ao espectador/a que tente explicar ou, a lo menos, escribir a intrahistoria da relación amorosa. Eu sempre quedo insatisfeito con este recurso premeditado á elipse, tan interesante dramática ou, se cadra, liricamente (coma nas cancións indies), pero tan cansino desde o punto de vista intelectual.
A obra comeza cun monólogo extenso, moi ben elaborado, con momentos divertidos, por parte de Simó (un notable Xavi Sáez). O seu arranque, "Yo soy racista", rechama, así como boa parte do seu relato primeiro, pero non ten continuidade. O texto prefire centrarse na relación de ámbolos dous personaxes, en especial a partir da entrada de Berenice cunha introdución case simétrica ao do seu interlocutor. O autor suspende, con bó criterio, a deriva de monólogo de clube da comedia que adquiren certos momentos da obra para dotar de fondura e algo de tristeza fúnebre a imposibilidade (inexplicable para minhe) do amor. Ese é un risco que se evita, creo, con acerto, pero non o outro que queda explícito na propia obra e que, ao meu xuízo, impide enriquecer a obra de forma considerable: refírome á negación de ámbolos dous protagonistas, declarada en respectivos monólogos, a se autopsicoanalizaren. Como declaración de intención soa ben, mesmo de película, pero tal vez unha indagación (non necesariamente unha psicoanálise) podería (alomenos para un espectador coma min, algo esixente coa explicación do comportamento humano nas relacións amorosas) ampliar o radio de interese de ambos personaxes.
As compañeiras de butaca en grada apuntaban a idea de que o personaxe masculino parecía máis complexo, mentres o feminino semellaba en exceso tópico. Deixo aquí constancia de tal apreciación, aínda que a min a obra, en xeral, pareceume chea de topicazos (síntoo, señor Ordóñez) sobre relacións difíciles e atormentadas, ben resolta no que respecta á actuación actoral e na dramaturxia, pero escasamente interesante na materia tratada, con altibaixos ademáis moi notables e momentos decididamente prescindibles. As esceas finais, onde a proposta dramatúrxica procuraba acenos ceremoniais e rituais (coma a escea do chupito ou a escea, para min interminable, do final no sofá), constituiron o menos atractivo do conxunto. Menos mal que a lembranza deses Pink Floyd de Sevilla, eses Triana que atronaban na sala, salvou o desenlace. A xente aplaudiu moito ao final, signo de que o esforzo pagou a pena.
Iscriviti a:
Post (Atom)