ALBERTO/ALBERTE N. FEIJOO/FEIJÓO

A wikipedia proporciona información sempre útil sobre os nosos gobernantes. Pero poucos sospeitan que a lingua empregada na wikipedia pode ser determinante sobre o tipo de información presentada. Tomemos un exemplo ao chou: Alberto Núñez Feijoo, para a versión española/ Alberte Núñez Feijóo para a versión galega.

Vexamos as subtiles diferencias:

1. Para a española, ANF é un político español; para a galega, é un político galego.

2. Para a española, ANF é "galleguista y reformista"; na galega, non se indica ideoloxía.

3. Na española, ANF ten biografía (na que se inclúe a relación con Carmen Gámir); para a galega, ten traxectoria, sen datos sobre noviazgo.

4. Para a española, despois da formación (estudos de dereito en Compostela) veñen os cargos públicos con máis detalle; na galega, prefiren poñer primeiro os cargos en empresas.

5. Para a española, a etapa de ANF como director de correos supuxo "un viraje desde el servicio público monopolístico hacia la libre competencia empresarial"; na galega engádese en frase de relativo que Correos é unha "empresa pública española de envíos postais".

6. Tanto na biografía como na traxectoria, a man de Romay Beccaria é fundamental. Da man del accedeu a secretarías varias, na versión española; da man veu a entrada na alta política, na galega.

7. Na española, aparte de presidente do PPdG indícase que é un dos baróns que máis apoia a Rajoy; na galega, afírmase que é vogal electo do partido.

8. Para rematar, a española refire todos os cargos que ocupou, mentres que a galega demórase algo en explicar o seu labor de goberno para rematar cunha serie de comentarios negativos sobre a súa política lingüística, coa reproducción literal dunha frase de Avelino Pousa Antelo sobre a enquisa de xuño: "unha aberración pedagóxica e unha pallasada" e coa denuncia do BNG á UNESCO.

9. As referencias finais da española van desde o 20minutos ata La Región, pasando por EL PAÍS, La voz e o Faro; na galega, Vieiros, A nosa terra, Xornal e Galiza-Hoxe.

Faltan por ver nas outras linguas. En francés explican o seu galeguismo. En inglés e en catalán simplemente sinalan que é o actual Presidente e en ruso din (ou iso creo) que naceu en Лос Пеарес.

LAGO BAIKAL

Unha vez estiven no lago Baikal. Cheguei onda el desde o Irkutsk dos decembristas e de Miguel Strogoff, en barco polo río Angará. Foi nun verán de perestroika nunha parada do transiberiano que nos levaba desde Moscú a Ghabarovsk. Onte lembrei aquela paisaxe coas imaxes dunha reportaxe da televisión. Lembrei o ceo limpo, diáfano, as xélidas augas, transparentes, daquel inmenso lago. Lembrei un xantar cuns mariñeiros rusos que coñecían Vigo e que nos convidaron a chiculate con améndoas que quitaron do peto interior do abrigo e a vodka como aperitivos daquela insólita ementa. Lembrei as casiñas de madeira dos buriatos e os camiños e as senras de lama e pedra, e a igrexa encurutada no medio dun piñeiral infinito co campanario en forma de bulbos de tulipa.

Desde o cumio dun monte, rodeado de bosque espeso, o Baikal cegaba a nosa vista: foi alí onde amarrei un pano á ponla dun piñeiro por ver se algun día daba en voltar.

Onte, deitado no sofá, coa morna tormenta por fóra, estiven un pouco nas súas augas.

FACHENDA PATERNA

Gracias á Carolina fago este cambio de look do blog: foto e deseño da portada son dela. Espero que guste esta renovación en pleno temporal case perfecto.

QUEVEDIANISMO FECAL

Quevedo é un autor eminente da literatura española. A súa grandeza, por repetir ao Borges, é verbal. E por iso non é estraño que a súa obra sexa a principal autoridade (compartida co Quijote de Cervantes) na construcción do Diccionario da Real Academia Española. Nos séculos XVIII e XIX a súa prosa satírica (a poesía é outro cantar) foi considerada clásica por imitable: entre os seus libros (o Buscón, os Sueños) e o Quijote cervantino animan o canon estilístico dos novelistas decimonónicos/as. No século XX, as vangardas e o cambio estético propician unha maior diversidade na proclamación de figuras relevantes e fai que Quevedo, sen perder moita da estimación, comparta con moita máis xente o dobre cumio parnasiano.

Nese Galiñeiro das letras, Quevedo e Cervantes repártense os papeis estilísticos. Non vou estenderme niso, pero Quevedo atende ao gusto satírico. A descripción hiperbólica, a tendencia ao vituperio ou á diatriba, a construcción caótica dun mundo abigarrado, a caricatura e o prototipo das figuras censuradas forman parte do seu planteamento literario, xunto ao pracer pola metáfora estravagante ou polas diloxías que requiren intelixencia lectora. A súa literatura constitúe, de crer os manuais e a bibliografía inxente ao respecto, unha liña moi fértil na historia literaria e aínda estética hispana, de aparente espíritu combativo e crítico: Goya, Valle Inclán, Buñuel (non sei neste caso moi ben por que) fían esa perspectiva, aínda que con obxectivos ou finalidades diverxentes.

Resulta discutible toda esta tese, pero o que non parece tan discutible ao meu xuízo é a tendencia última nos xornais da dereita máis execrable de escribir á moda de Quevedo. Ese quevedianismo fixo e fai furor entre os escritores máis conservadores, máis retrógrados, que teñen a gala enfundarse nesa máscara do autor cortesano fustigador de costumes e, por suposto, sempre próximo ao poder. Dirase que o propio Quevedo, coa súa reaccionaria visión do mundo e a súa pertinaz presencia no bulebule da corte, contribúe a esa querencia.

É posible, pero parece evidente, pola lectura dos seus máis coñecidos paladíns, que teñen a Quevedo entre cella e cella, co dobre propósito de facerense os máis castizos do curral, sempre lambidos polos incondicionais do españolismo rancio, e os donos incontestables do vituperio, xénero admirable que eles convirten en inmundicia.

Nunca o quevedianismo (de longa e agradecida estirpe) tivo tan miserable estela.

LA TEMPESTA

Para ser este un blog(ue) en galego e estar escrito desde Vigo parece mentira que o tempo meteorolóxico non ocupe unha mínima liña do espazo. Pois está ben que así sexa. Hoxe que parece que o pide o corpo tampouco toca.

UNHA DE CAFÉ PARA CONFUSIÓN

Veño de familia de cafeteiros sumos, pero non teño unha especial teoría sobre o mesmo nin son para nada experto nel. Teño os meus gustos un tanto restrinxidos (ristretti, como dirían os italianos para o café curtísimo) pero non son nada tiquismiquis. Salvo, obviamente, para o café de pota, que directamente non é café e, como infusión, un auténtico fraude (en gran parte porque cho venden como a oitava marabilla da cafetería andante), noxento e que, se as autoridades sanitarias simplemente puxeran algo de interese, debería ser proscrito para sempre. 

Tomo polo xeral tres cafés ao día: un café con leite, cargado, para almorzar, que admito como mal menor para mollar o pan tostado do día anterior (a ser posible gramado, ao estilo castelán) ou os domingos (aínda que estou fallando algo ultimamente) uns churros de primeiro nivel. O segundo café cae na tertulia do Filipo, que tamén non últimos tempos teño abandonada porque o interlocutor tende a pasar o momento colgado dun fucking telephone, moi chulo iso si, pero quente de tanto overbooking. O terceiro é o clásico de despois. De despois de xantar. Un café negrísimo, con algo de escuma nacida da presión, feito coa típica moka italiana, neste caso cun modelo mercado en Montalcino, de dobre cano que verte directamente sobre a taza, unha taza de borde algo groso, mercada tamén nunha ferretería de Cortona, próxima á praza Signorelli. Ás veces recurro a unha de Sargadelos, que non me gusta tanto porque ten demasiado fino o borde e porque algo de mística nos obxectos empregados tamén che contribúe. O café habitual, pero non sempre, é o de Lavazza Oro, traido moitas veces de Italia (non é caro) e outras mercado nalgunha tenda de delicatessen a prezo precisamente de ouro. No caso de non atoparmos o lavazza (crema ou rosso tamén entran nas posibilidades) o Illy cumpre á perfección. Dou por suposto que sempre tostado ao natural, nada de torrefacto ou cousas do estilo, e neste caso xa moído, envasado tamén por suposto ao vacuo (baleiro non me soa moi ben) para evitar, como acontece cando se merca ao granel (campiñas e similares), o resesamento do producto. Cando non queda máis remedio, Candelas é un triste e penoso sucedáneo (e non é brincadeira, pero xa verás). Dos cafés portugueses nada podo dicir máis que entusiastas encomios: sempre está bó, moi bó, como en Italia e moitas veces superior. Non son capaz de facer distingos entre Buondí ou Nicola, como me piden noutro post, pero recoñezo que unha bica á moda de Porto resulta sempre óptima e inigualable. 

Mais, dito isto, o mellor café que tomei eu nunca foi no Caffè Sant'Eustachio de Roma, xusto enfronte da igrexa que leva o mesmo nome e ostenta no cumio da súa fachada a célebre cabeza de cervo cunha cruz no medio da testa que viu nun miragre o tal Eustaquio. Moi perto do Panteón romano. O café que venden nese mesmo local serviu durante meses como lembranza prodixiosa daquel momento único. 

En fin, Café, sen dúbida, é unha das palabras máis fermosas que pode pronunciar un ser humano.

   

COS BLUES DE MEMPHIS OUTRA VEZ

Hoxe saín da cama con Shakespeare he's in the alley with his pointed shoes and his bells speaking to some french girl who says she knows me well. E pasei un par de minutos na ducha con Mona tried to tell me to stay away from the train line. Almorcei con the dragman draws circle up and down the block. Ía en coche pola autoestrada con the senator came down here showing ev'ryone his gun. Entrei no choio con Grand Pa died last week and now he's buried in the rocks e seguín unha reunión de non sei que con the one was a Texas medicine the other was just railroad gin. 

Aínda agora, even now, oh Mama, can this really be the end? To be stuck inside of Mobile with the Memphis Blues again.

NUEVO BLOG: DE TRAICIONES Y OTROS DEMONIOS

La Lula Fortune y el sir John More ponen tienda con traducciones de Stefano Benni en De traiciones y otros demonios. Prometen más, pero los dos cuentos que nos regalan son extraordinarios.

I'VE LAUGHED TONIGHT LIKE I'VE LAUGHED THE NIGHT BEFORE

A veces vamos al Doméstica Causa a probar los maravillosos scampi. Ayer volvimos por allí después de ir a ver I'm not there, todavía impactados por lo que habíamos visto. Nos comimos los gambones a la gabardina y nos tomamos una botella de ribera de duero López Cristóbal. Llamamos a A y a A que andaban por un nuevo local, La fiesta de los maniquíes, donde tocaba o ponía discos, como supimos luego, Puto Coke, el rapero. En otros sitios había gente tocando diferentes tipos de música. Nos tomamos algo en el Choco, donde estaba de nuevo Cid Cabido, quien lanzó un comentario divertido sobre algo que fue motivo de polémica estos días en el facebook, y nos fuimos al Xancarajazz donde tocaba el brasileiro Gustavo Almeida funky abossanovado. La noche prometía pero llevábamos ya unos días de diversión nocturna (el día anterior en otros lugares de perdición) y no podíamos prolongarla. 

El otro día alguien comentaba en un foro de internet que no existía ya la movida viguesa. No existe la antigua movida viguesa porque para eso es antigua. Lo que hay ahora es una efervescencia musical que permite en una misma noche asistir a varias actuaciones de grupos distintos, con estilos distintos y públicos distintos. Nada es como antes: todo es como ahora.  

I'M NOT THERE

Como no contestas al teléfono ni tienes como costumbre, cosa que comienzo a entender, atender los sms, aprovecho que por aquí sueles caer, César, para decirte que vayas a verla. Inmediatamente. Ya.

FLY ME TO THE MOON

Seguindo a máxima rotunda de que como fóra de casa non se está en ningures, teño prevista unha serie de viaxes este ano que xa agora estimulan o meu ánimo. Quedar aquí en entroido tivo que ver coa idea de coller carreiriña para tal propulsión. Pechado quedou onte un a Berlín en joligüik, seguro teño outro a Napoli a finais de abril, case seguro un a Dinamarca en xullo e apalabrada unha pequena estancia en NY para a estación estival. Suecia fica no horizonte outonizo, pero necesito que me acomoden como cadi necesario das valixas de IPP. Con estas viaxes na cabeza, este insólitamente frío inverno vigués vaise levando con algo máis de ledicia. 

 

A ESTRADA, PERO DE CORMAC MCARTHY

A pesar da singular ou estraña traducción, rematei The road de Cormac McCarthy: a aventura dun home e do seu fillo, sen nomes, nin atributos, nin pasado, a través dunha paisaxe desolada, invadida pola cinza e polas ruinas dunha suposta catástrofe. O relato está contado, en xeral, cunha sintaxe cortante, de frases simples, sen apenas adxectivos, como unha sucesión de cláusulas breves á súa vez reunidas en breves parágrafos que describen, con desnudez suma, as diferentes e sucesivas esceas da historia. En contadas ocasións o narrador, en apariencia omnisciente, aínda que parece seguir a perspectiva abraiada e sorprendida dos dous protagonistas, entra no pensamento do home protagonista. E cando entra no seu interior é para estraerlle soños, lembranzas fráxiles ou unha sensación efímera sobre a terrible situación que están a vivir. O importante, non obstante, é a descripción da intemperie, nun mundo morto (sen arbres, nin animais), nun inverno inacabable (chove, neva, ventea sempre), sen alimento (o verdadeiro leit motiv do relato é a procura dos restos de comida), sen referencias siquera xeográficas (perdidos ou condeados a dar voltas sobre si mesmos), coa soa compañía ocasional, sempre temida e latente, dos outros homes e doutras mulleres desposeidos que vagabundean por unha terra completamente estéril. Nesa nada, que moitos alcuman de apocalíptica ou dantesca, esta parella de home e cativo deambulan sen rumbo fixo, se cadra coa ollada dun mar que fica lonxe, como último recurso de esperanza. A relación entre eles confire calor a un panorama de cadáveres e desolación. O medo e o temor ao descoñecido aguilloan o espíritu da parella destinada á desaparición sobre a superficie da terra. Algo de redención relixiosa se pode advertir nos últimos pasaxes do libro, pero a sensación última é a de estar de modo permanente ao borde dun abismo, nunha terrible demora que se fai constante e insoportable recreación do sufrimento. 

Nota: tiña a dúbida de ler ou de mirar a película. Sobre todo porque empezara a lela antes de ter noticia do filme. E vin que tiña trazas de guión peliculeiro. Non me engañei. Ou ves a película ou les o libro. Creo que haberá poucas ocasións en atopar cousas tan redundantes. Claro que Viggo Mortensen ben merece que saibas case todo o que pode pasar.       

AS VÍSCERAS VIGUESAS

O alcalde da cidade na que vivo atopou a estratexia axeitada para a defensa da súa forma de gobernar. Eu creo que a aprendeu de dúas situacións recentes: en primeiro lugar, a saída nada venturosa de Pérez Mariño por extremar o celo político do gobernante, que trouxo como consecuencia a perda da alcaldía, e, en segundo lugar, a derrota de Pérez Touriño o ano pasado por non ser algo máis contundente e non entrar a saco ás críticas da oposición e da opinión pública de dereitas. Probablemente da súa experiencia como ministro ou como candidato á presidencia da Xunta quitara outras ensinanzas, tan importantes como destas dúas concretas (un receo con lixeiro tinte rancoroso ou un levemente iracundo airiño de vendetta), pero está claro que eses fitos históricos están presentes no seu modo de actuar desde a praza do Rei. 

Da historia de Ventura entendeu que debe permanecer na cadeira a toda costa, sen unha mínima concesión ao seu segundo. Fala tanto ou máis español ca Ventura e, porén, nin unha soa palabra de censura recibe do vicealcalde ou do partido coligado. Se aparecen diferencias entre eles, en troques de tapalas, airéanse sen pudor, a sabendas de que o socio non se vai atrever a perder de novo a oportunidade de gobernar a medias a cidade. Tensa a corda o que pode e mesmo parece dirixir a cidade á marxe do outro partido. O BNG admite calquera agravio polo ben do bipartidismo gobernante e el coñece e aproveita ben esa debilidade. Nunca fará unha moción de confianza, como calquera faría se tivera como compañeiro de goberno a alguén que, en cuestións relevantes, vota na súa contra. Pero iso non lle importa en absoluto. Ten a lección moi ben aprendida e quere aferrarse ao cargo e facelo visible canto pode coa magnificación e glorificación que tal posto lle permite.

Da derrota de Touriño entendeu que hai que ir á bronca, á lea constante. E, se hai que montala, tamén se monta. Nada de admitir erros ou de suxerir acordos co resto ou de modular un discurso titubeante. O importante é librar batalla vehemente, durísima. O fair play acabouse, no seu maxín de alcalde. Se a Autoridade Portuaria realiza un movemento, el está disposto a irlle enfronte. Que a cidade sae perdendo destes enfrontamentos non lle concerne. Sabe que calquera renuncia ao combate é unha peza para o nemigo. Teno clarísimo. Xunta e Deputación están na súa mira día e noite. Os que ten enfronte son da mesma natureza: están entrenados desde hai xa varios anos, coa academia aberta as vintecatro horas dos xornais mundanos e radios copeiras. Gañaron as eleccións con ese pulo a maiores sobre os erros ou as indecisións do bipartito. Este alcalde non está disposto a deixarlles esa vantaxe: vai ao corpo a corpo coas súas mesmas armas, sen momento para o desmaio. 

No medio atópase unha cidadanía alucinada, incluso inerme pola radicalidade das oposicións. Mesmo os case sempre cautelosos colectivos (círculos financieros, agrupacións de empresarios, cámaras de comercio, sindicatos, asociacións de veciños, medios de comunicación, colexios e gremios profesionais) participan sen pudor na liorta. A imaxe estes días dos escombros no peirao (tanto en Guixar, como na Laxe) non é metáfora de nada: é o puro refrán feito infame realidade: uns por outros e a casa sen varrer.  

Nota: mentres escribo aparece outro encabronamento: a depuradora. E no horizonte, a cidade do mar, o novo hospital, os investimentos da deputación, a estación de trens. Un diálogo institucional exemplo de cordialidade.

PREMIOS DE AQUÍ

Cáeme ben Luis Tosar e creo que é un actorazo tremendo, excepcional. Recoñezo o seu extraordinario traballo na película Celda 211 e o premio ben o merece. Pero dito isto, tamén direi que Ricardo Darín compoñía un personaxe máis complexo e finísimo, moi contido e sobrio. Para min, algo máis difícil có de Tosar, sen dúbida un bombón demasiado evidente, como el mesmo admite con elegancia.  

Pero onde a discusión é imposible é no apartado de mellor película. Non vin nin Ágora nin El baile de la victoria, pero entre Celda 211, con ser boa e entretida película, e El secreto de sus ojos hai un abismo sideral. Supoño que ao seren uns premios españois e ben españois darlle o premio a un filme arxentino soaba a algo semellante á traición ou á navallada á industria española española do cinema. En fin, son os académicos (españois, i guess) os que deciden e supoño que terán os seus criterios. Eu creo que o da procedencia dos suxeitos que fan a película contou máis cós outros. Unha mágoa.  

Nota: que se lle dea un Goya de actriz revelación a Soledad Villamil é o exemplo máis aberrante do que digo. Revelación, para quen?

DIFERENCIAS TÉRMICAS DE XÉNERO

Sen dúbida debe de tratarse dunha cuestión xenética relativa ao distinto nivel de soportabilidade térmica en inverno, porque, se non, non se explica que as mulleres que saen nas fotos de galas e actos públicos da farándula ou que pasean noctámbulas pola rúa engalanadas sempre tendan a disminuir o tamaño da roupa que levan por non falar das sandalias que calzan sobre unha media finísima mentres os homes aumentan de forma inversamente proporcional o número de prendas (ademais abrigosas) sobre os seus agochadísimos e disimulados corpos. 

Porque cultural non pode ser, digo eu. Ou si?  

MARDITO ENTROIDO

Días de entroido, días de troula obrigatoria. Nunca puiden con esta festa. A familia pequena, por riba, prefire quedarse. 

To lerar or to lear: that's the question. 

CASI BRUNO

O descontento coa política da cidade dos que escribimos na rede, sexan blogs, comentarios de blogs, foros de xornais ou plataformas sociais como facebook, é extraordinario. É moi probable que sexan ou sexamos ben poucos, moitos menos cós que pasearon o outro día polas rúas de Vigo. Pero resulta curiosa a coincidencia no pronóstico e na desafección e rexeitamento do que estamos vendo todos os días. Non haberá unanimidade (iso espero) na solución ao problema, pero o que parece patente é o disgusto, cabreo, cansanzo, fartura sobre as últimas actuacións da clase política, case sen excepción (poño o case para non parece todo o drástico que o corpo me pide). Goberno municipal (nos dous canles que a medida que pasa o tempo apenas se comunican) e oposición (incluida a escandalosa figura da presidenta da autoridade portuaria) compiten, entrenando duramente todos os días, en insensata elocuencia. A lea sempre cun ton insultante cada vez que ven un micro nos arredores está á orde do día. Os xornais aparecen cheos de publicidade (pagada desde o poder público, pésimamente disimulada, no límite do delictivo) non só de proxectos ridículos senón de ataques constantes ao adversario político. Calquera pode ilustrar o desastre con detallados casos de tolemias verbais que non fan máis ca avivar o descontento radical dos seus cidadáns. 

Os partidos elixirán de entre os seus cooptados, os que xa están aí e non van marchar ou os elixidos polo número desorbitado de 450 militantes nunha noite nun hotel (non sen antes probar o calibre das puñadas) aos candidatos que se presenten ás seguintes eleccións. Para os que vivimos nesta cidade, o panorama preséntase, como diría o poeta, "umbrío por la pena, casi bruno".   

NAS ABAS DUN MONTE

A manifestación de onte en Vigo contra a fusión das caixas dá corpo social, coa visibilidade da masa camiñando urzáiz abaixo en silencio e por parellas, a unha consubstancial materia humana que permanece agochada en estado de latencia durante a meirande parte do tempo. Forma parte da querencia da humanidade procurar o beneficio dun mesmo en primeiro lugar, como proxección aparentemente cultural do instinto reptiliano de supervivencia, dos máis achegados, en segundo término, chamados por hábito e por imposición do latín familia, aínda que neles o nome designaba algo ou bastante máis segundo os casos. Tamén forma parte desa pulsión animal a defensa dos que forman círculos próximos que compoñen veciñanza e, aínda que co grao de consanguinidade xa perdida, os que constrúen tribo. A medida que o radio de movemento do individuo se amplía o afecto mingua e, no caso de serios alonxamentos, digamos a partir do territorio en que o espello devolve unha imaxe diferente ou a voz repite outro idioma, aparece o receo e, aos poucos, o temor e o medo. A historia da humanidade (ou a historia que eu entendo da humanidade) é a historia da paulatina comprensión do outro, da creación de vencellos políticos, artificios racionais para organizar o que escapa desa determinación emocional. 

Eses estados latentes (que son reliquias dese pasado primixenio que acepto como manifestacións do animal que levamos, algúns máis, dentro) son de cando en vez encendidos, ás veces por razóns esoxénas, pero outras veces desde dentro co propósito de manter o espíritu de unión interna. En ambos casos, precísase o concurso dun outro (que ás veces adquire rango de nemigo) para que a tribo recobre o vello lume e arrime a súa carne á calor das lapas. Pero ás veces é a propia sombra dun mesmo a que leva o engano. O chamán sabe eses trucos; cuspe o bebedizo e aviva o folión para, con esa parafernalia de trileiro, ademais lembrar quen posúe a omnímoda forza capaz de protexer ese espazo primitivo, ese poboado de pallozas con espléndidas vistas sobre a ría, sobre as abas do monte. 

Convén preguntarse onde é que foi a Ilustración?   

BLUES DA CRECENTE DE MARIO REGUEIRA

Escoito a Robert Johnson para ler Blues da crecente. Decidino cando chegaba a parte central do libro e lía os versos que recrean a lenda do bluesman que vendeu a súa alma ao diaño no crossroad da 61 coa 49. Resulta fundamental e eu diría máis: convén lelo, coa luz baixa, e cos versos a medio saír dos labios, procurando que haxa algún acorde sen eco, cortado sobre a pizarra, para tomalo. E, se hai tempo abundante para entregarse, séntalle ben besbellalo dun só alento, retido o aire entre poema e poema. 

Feita esta recomendación sobre o estado que mellora ao meu xuízo a lectura, direi que me parece un libro de poemas de inspiración lorquiana, en primeira instancia do Poeta en Nueva York, por léxico, imaxes ("Non hai crepúsculo en N.O" é un dos primeiros versos onde ecoa ao meu ver "La aurora de Nueva York") e mesmo concepción estética, salvado o conxunto de voces diversas que parecen dialogar en troques da profética e por veces evanxélica ollada de Federico (non é allea a esta afinidade o gusto por certas imaxes bíblicas, en especial ese Caín creador do mundo coa forza asasina do queixelo no cranio). 

Construido sobre os tres acordes básicos do blues do delta, cunha primeira parte titulada "N.O".; unha segunda, "Estricnina", e unha terceira, "N.O. (Trens cara ao sur)", modula a melancolía da derrota. Emprega, para iso, certa iconografía do negro escravo que Lorca viu representado nos moradores do Harlem neoiorquinos, como metáfora dunha viaxe na historia desde África ata os barrios pobres da cidade norteamericana. Mario Regueira muda o Manhattan da mitoloxía lorquiana polo delta primixenio do berce bluseiro e describe a fondura triste do que vive a carón do río (desatado polo furacán) todas as vidas dos vencidos: "Tras el ou con el vén un tempo de maldición/ que se atopa con este tempo no último abrazo/ que apedra a todos os outros tempos/ como Caín machacando o cranio do irmao". 

Na primeira parte, nunha historia que non ten comezo porque parece mirarse circular, cabe o erotismo, metaforizado en sangue ou en auga ou en materia líquida ("E que do meu ventre colleites un amor máis grande que o río"). Tamén entra a pintura dun lugar composto dos espazos esenciais: lousas, catedral, praza, reloxo. E tamén contan os elementos que son símbolos ou meras insinuacións do tempo ou da historia. Como a propia lúa que se constitúe en protagonista destes primeiros poemas, nunha nova evocación lorquiana (non sei se procurada), desta vez cos Seis poemas galegos, co que teñen de breve pero substancial escenografía poética.

A segunda parte, Estricnina, conduce ao cruce de camiños do blues. O esceario de ciganas que len a man, de tafures ou de botadores de cartas, de príncipes que miran desde a torre, de portas do ceo pechadas, de moedas que tintinan sobre as barras das baiucas que serven whisky para prostitutas e vagamundos malditos, de inmediatas resonancias dylanianas (e mediatas de toda a grandísima tradición sureña dos EE.UU.), desvela os infinitos "camiños da auga" que compoñen a historia da humanidade derrotada. Esta parte do libro, centrada na figura de Robert Johnson e na súa exemplar condición de fundador demoníaco do blues, resulta especialmente atractiva, se cadra para min, máis entregado a estas expresións familiares da literatura popular americana.

Na terceira parte sinte o lector as voces do porto dos escravos, o lugar que Mario Regueira construiu no blogomillo para outorgar palabra e denuncia aos que permanecen calados para sempre. Nesta viaxe ao sul do sul, Regueira augura a conquista efímera a Dahomey (con ecos ferrinianos) e recrea a figura heroizada de Mackandal o insurxente haitiano, descendente dos escravos negros, que ensinaba a fabricar veleno para acabar coa tiranía dos opresores. Nos versos de "O silencio estrepitoso dos aeroportos" atópase o fin deste poemario: o de constituir o discurso dos desposeídos para enfrontalo ao dos triunfadores, dos heroes ou dos templos sempre reconstruidos. Así celebra o poeta esta épica da rebeldía, tras deixar o brazo fechado en puño nos parénteses da obertura: "Ningunha das pequenas historias é máis/ que un asento de tranvía gañado/ nunha tarde de outono, ou un ceo do sur/  apuñalado con orgullo./ Ningunha é máis que as rúas de Alxer/ atravesadas por panteras certa mañá/ mentres Nova Iorque seguía escrava/ e o mar entraba en N.O."

Segue soando Robert Johnson. Desta vez, Crossroad Blues. Mario Regueira está sentado á beira neste cruce de camiños contemplando como baixa o sol no horizonte. Mira para o oeste e mira para o leste. Escribe desde esta cuneta coa luz do luar que chega. E escribe este Blues da crecente "axeonllado dentro do meu propio peito".  

FLUIDOS (CREO QUE ROSAS) NA MEMORIA DOS DOMINGOS POLA MAÑÁN

Para a CCCP. 

Puxo no feisbu miña amiga Carmiña Tu frialdad de Triana e foi espertar en min unha lembranza que tiña eu completamente asimilada e agora se desvela insólita e incrible: a dos domingos pola mañán na discoteca Hawai de As Pontes. Si, si. Os domingos pola mañán, ás veces nin sesión vermú. Pura matinée. Ao lembralo, apareceron o cheiro do local ao fume, ao súor e a outros líquidos evaporados ou salvados a noite anterior, os refrexos da bola de espellos iluminada por dous feixes de luces no medio da pista, a cabina de Benja ou do que se terciara, asediada por todos para que puxeran a música preferida, os sofás aínda máis escuros do habitual ao fondo da sala, os pitos da risa ou do que fose daquela, as bebidas mesturadas de cola ou kaslaranxa con alcol (ese vodkaconnaranja case mántrico) e a música para bailar ao xeito daqueles anos, coa cabeza gacha, as mans en posición de guitarreiro máximo ao aire, movemento de caluga norte-sul, e ollos a poder ser fechados para sentir a David Gilmour entrar polas orellas coma unha maré que nada pode deter. O Dark side of the Moon enteiro de introito ad altarem dei, un Stairway to heaven a iso das doce coma o angelus, os sultáns do swing case para rematar a misa e os Trianas para abrazar o que fixera falta naquela escuridade de catacumba. 

Erabamos non máis de vinte naqueles aquelarres mañaneiros que duraron moito no tempo. Saír dalí as dúas ou dúas e media da tarde para ir xantar os garbanzos o domingo é hoxe unha lembranza que aínda fire os ollos coa claridade que só o tempo feliz outorga á memoria.     

PRO PORTMAN MORI

Tras ver hoxe os Mad men, que van naufragando nas miñas expectativas, fixen un zapeo ao chou e rematei en Closer. A película non está nada mal, pero Natalie Portman...

 

CONTRA A PATRIA

Se hai algo que me guste menos cás patrias son os patriotas. E, sobre todo, eses patriotas de baratillo, de a euro a palabriña cursi, na que amor e interés polo país parecen cruzarse como pandemias da ignorancia. Non celebro nunca esas efusións: cada vez me producen máis incomodo, por non dicir irritación ou directamente noxo. Porque desas aparentes mostras de cariño mentireiro, coa retórica da ñoñería, emana un preocupante desprezo por quen non pensa ou non quere pensar en cousas semellantes e por quen ten como hábito entregarse a outros intereses e sobre todo ao exercicio da intelixencia e da razón. Estou farto desta literatura facilona, empalagosa, que apela á emoción e invade o terreo do argumento e da trabazón do intelecto.   

O asunto das caixas (o da lingua vai por outros camiños polos que xa non quero nin transitar, pero nos que advirto semellante apelación patriótica que non me gusta nin o máis mínimo), fóra da súa substancia dialéctica, ausente en case todos os análises, tira desta vena do noso como suposta argumentación racional. Non me importaría que así se fixese xa que as limitadísimas perspectivas dun fundamento coma este aparecen ipso facto. Pero o opinador que asume as premisas simplícisimas de galeguidade e envergadura (esa caixa forte, de gran tamaño) non está satisfeito con tratar de convencer ao resto con esas pílulas de populismo e zafiedade especulativa. Necesita denunciar ao que non pensa coma el e colocalo na ringleira de traidores, se non férridos (ou féridos para non faltar á verdade do escrito) e escuros. 

Atendan, vostedes, ao seu xogo: defendan o que crean que é bó e xusto para os cidadáns dun país (esquecidos e agochados baixo ese termo que algúns manosean chamado Galicia). Pero non nos empreguen, aos que non pensamos así, como enemigos de ningunha patria. Primeiro porque non a hai e, de habela (que xa é moito pensar), porque non todos estamos obrigados a pensar que existe. 

Nota: non vaian pensar que me sinto aludido por algunha columna de hoxe. Nin son intelectual (non son novelista nin teño ningunha novela premiada) nin entro en categoría semellante, moito menos con ese nome tan pomposo de интеллигенция.     

A CINTA BRANCA: MISERIA HOMINIS

Haneke idea un microcosmos. Un pequeno lugar onde se exemplifica o exercicio do poder, desde varias instancias: o poder político económico encarnado por un terrateniente; o poder moral relixioso e espiritual, representado polo pastor calvinista; o poder da natureza, figurado polo médico (que cae do cabalo como nunha inversa experiencia paulina); o poder educativo, protagonizado polo persoaxe que conta a historia. Debaixo, uns protagonistas que padecen a sumisión: os traballadores (que ou marchan, tras unha anárquica e arroutada protesta, ou morren ou se deixan morrer), a amante do médico, os fillos e as fillas do pastor, a moza do mestre. A sumisión procede por varias vías: a xerarquía dun capitalismo algo paternalista pero férreamente autoritario; o castigo e a tortura inflixida aos cativos, coa forza explícita do sangue da doutrina; a violencia física ou verbal, humillante, sobre a muller soa, sen arrimo; a presión das convencións familiares que impoñen límites e obstáculos a unha relación afectiva, xa condicionada de lonxe, desde o berce. 

Desa mostra de opresión radical a diversas bandas xorden as inevitables e exemplares consecuencias que conforman A cinta branca: a morte en diversos graos e formas, case omnipresente e limpamente descrita nun rostro velado, nun escorzo entrevisto de corpo pendurado ou nun cortexo fúnebre sobre un fondo de neve branquísima, contemplado desde a lonxanía inmóbil como se fose un teatro de sombras. Tamén conclúen en fallida e derrotada rebeldía, nos acenos inútis do camponés airado que non admite a inxustiza e escapa malia constituir unha especie de traición aos seus ou á familia; ou ben na anulada fuxida da muller do aristócrata a unha Italia luminosa, mitificada por desexos consumados pero que rematan por seren preteridos para sempre. O propio final do mestre, incapaz de ubicarse nesa aldea na que se instala (como se fose unha metáfora da inutilidad da educación racional fronte ao catecismo) ou de atopar a felicidade, impedido pola forza dos costumes atávicos. O seu relato, que non se corresponde con exactitude ao que vemos suceder na pantalla (porque feitos que se amosan son descoñecidos polo mestre), parece o dun notario desa realidade, algo distante e, por suposto, alleo á profundidade e á intimidade do perverso. A bicicleta que presta a duras penas á aldraxada amante do médico é un símbolo minúsculo pero elocuente da súa perda. 

Pero de todas as posibles consecuencias o asomo inesperado da violencia (eses abusos sen resolver) resulta, por fundamental, o máis desacougante. Haneke propón un relato, como disección case bióptica dese proceso, E a análise consiste en colocar a cámara nos recunchos das casas, nun ángulo dos corredores, desde onde se poden mirar os chanzos da escaleira, o fondo aberto da cociña ou a porta fechada ao fondo do pasillo onde se escoitan os laios dun tormento. A cámara pousa no máis alonxado dos cuartos, como se pretendese non ser vista para non interferir no transcurso dos momentos. Alí, case agochada, a distancia dos feitos, repara na magnitude da enfermidade, dese morbo social que explica ao final todo. As esceas de violencia (con animais polo medio e cunha recurrencia ben visible: a cana do fillo do terratenente e as tixeiras do paxaro) permiten adiviñar a razón última de todo ese cáncer social. Inoculado por todas as opresións inscritas desde o nacemento, ese medo terrorífico (auxiliado por esa cinta branca que lles lembra a disciplina e o rigor ascético) explota silandeiro no crime, no abuso, na mentira (esa masturbación negada), na hipocresía (a comunión da nena, a pesar de todo). Eses nenos, que recorren a aldea con exquisita educación aparente, acubillan un monstro: eses nenos, coetáneos de Goebbels, atopan nese pai calvinista (nesa ética protestante, con Weber, dos elixidos pola gracia de deus) a fonte desa saída malévola e criminal.

Estas consideracións son froito da miña ollada política sobre a película. Hai outras, de carácter estético sobre a soberbia fotografía que Elvira Lindo alcumaba de daguerrotipos, a ausencia de música ou de banda sonora para evitar patetismos que puidesen distraer ao espectador da esculca racional, o emprego duns encadramentos pictóricos, coa cámara detida para, de novo, incitar ao espectador a observar con intelixencia e detalle os movementos (a última escea é un exemplo magnífico: o espectador repasa desde o altar da igrexa quen queda naquel lugar); ou de carácter literario, na observación sobre a tal vez un tanto impertinente narración do mestre ou sobre os magníficos diálogos, cheos de retórica predicadora ou de obscena infamia moral. 

Iso levaríame lonxe e eu só quero satisfacer a miña inquedanza desde que mirei a película nos cines norte un sábado de xaneiro e saín preguntándome onde queda a responsabilidade do poder político e relixioso na felicidade e na conformación do que os humanistas gababan como dignitas homini.      

UNHA HISTORIA QUE (NON) VOU CONTAR

Non o lera antes. Sabía apenas da súa existencia polas portadas dos libros e polos comentarios que de cando en vez xurdían na conversa. Pero nunca lera nada de Cid Cabido, antes ca proceder eu a lectura vertixinosa do seu último Unha historia que non vou a contar. Por iso, pido desculpas polo comentario exento desta novela, sen ter en consideración anteriores mostras da súa traxectoria. Tratarei de subsanar tal lagoa, sobre todo despois de ler esta que se devora en pouco tempo e tira do lector desde o principio ata o final.

Devórase porque, entre outras cousas, o narrador da historia e protagonista dela, de iniciais CC, proponse desde o comezo narrar con retranca a súas propias indagacións na procura de información sobre un asasinato ocorrido en Vigo en plenos setenta, xusto antes da morte de Franco. O libro narra o proceso previo á narración, e mesmo ao estado de calquera rascuño de texto. A narración dese ondulante e tatexante periplo constitúe a propia novela. O título, aínda que enganoso e paradoxal, remite a esa metaconstrucción narrativa, neste caso negada e discutida pero ao cabo resolta. Pode semellar algo innovadora esta proposta (non sei se a intermediación editorial pode levar a certo engano coa indicación dunha aposta novidosa), pero parece asentarse na esencia da teoría narrativa aristotélica que afirma a condición mentireira da literatura baixo a especie de verdade. A suspensión de calquera certidume coloca o punto final ao libro.  

O máis interesante da novela de CC, desde o meu punto de vista, é a súa vontade de non estilo: ou sexa unha sofisticada vontade de evitar estilo, malia o seu aparente desleixo o displicencia narradora. O relato desmañado (non sempre, por certo) ten achádegos sobresaíntes, pero non deixa de ser unha aposta artificiosa (moi gorentosa, xaora), por moito alonxamento que un procure do que se dá en chamar linguaxe poética. O humor na narración da propia vida (retranca que, tamén, por certo, vai remitindo a medida que vai avanzando a historia, en paralelo á disminución, por fortuna, creo eu, de anécdotas ou comentarios chistosos ocasionais e pouco relevantes) enriquece ese relato, como resultado da moi ben tratada distancia irónica que o narrador impón ao seu protagonista, un nugallán de comportamento errático, que, a pesar diso, ten un éxito notable entre as mulleres que habitualmente atopa nas barras dos bares. A presencia destas localizacións (ou directamente de locais, algúns deles moi queridos para este comentarista) nocturnos favorece un nivel de simpatía (ás veces empatía: non é o meu caso) entre o lector (e lectora) e o narrador (cun rol moi masculino, creo eu) que Cid Cabido crea.

A aventura pesquisidora do protagonista enlea (máis ca tece) os fíos da historia que se pretende (con pouco afán) contar. Esta -que ten que ver cun crime, algo escuro, propiciado por unha incerta combinación de ciumes ou de axuste de contas- aparece contada desde distintos puntos de vista, baixo a fórmula documental de entrevistas cos protagonistas máis próximos ao crime. As declaracións destes personaxes configuran boa parte do relato e constitúen, ao meu xuízo, o mellor da novela, cunha composición de diálogos moi fieis ao rexistros coloquiais (mesmo na súa demora ou na súa dispersión: se non fose por procura de fidelidade diría eu que semellan guións de Tarantino) e cheos de subtiles modulacións da verdade da historia. As contradiccións, as diferencias, as distintas perspectivas dunha mesma historia ofrecen ao lector a liberdade de elixir ou de recrear a historia que se supón verdadeira e que non é máis que a suma (incluso acoutada, xa que resultan inesgotables as posibles fontes) das varias visións sobre o mesmo feito. Unha suma, que, ao cabo, resulta insatisfactoria. Como non podía ser menos.

Pero a novela non queda na (non) aclaración do sucedido, senón que afonda no contexto histórico de crise previa ao final do franquismo, cos ecos de Reace e doutros escándalos financeiros e coa inevitable sensación de decadencia dun modo de dominar unha cidade. Así, Vigo constitúese nesta novela de CC nun protagonista máis, moi atractivo e propio dunha novela que se reclame plenamente contemporánea. Non vemos, como en tantas outras novelas, unha cidade telón, un mero esceario que outorga costumismo ou rango amable ao relato: CC prefire a análise da intrahistoria dun tempo e dunha sociedade xa rematados, non só a partir da voz do protagonista narrador, senón dos excursos perspicaces que as personaxes entrevistadas pronuncian a propósito dun detalle calquera da historia. A memoria deles é como unha cámara de Magar apostada nas casas ou nas pensións do Vigo de 1974. 

Para os que vivimos en Vigo, algunhas pequenas chiscadelas son moi de agradecer, pero para os que non viven aquí esta poderosa narración convida a pensar que hai en Vigo cidade para (grandes) novelas. Que hai moita cidade para narrar. E que CC soubo con este libro narrala, collendo un crime como pretexto, un ghicho algo perralleiro (non sei se é moi viguesa esta palabra como di CC) para lembrala e unha deliberadísima vontade de non estilo para poñela por escrito. 

Nota: se Salinger dá, aínda que sexa un pouco, en Vargas, arrasa nas librerías.