CARBÓN

Unha das cousas que recordo con máis intensidade da miña infancia é o cheiro a carbón na casa das miñas avoas. Na da avoa Teresa había unha "carbonera" debaixo da escaleira. Cada certo tempo, un home, cun saco negro trabado á cabeza, baleiraba os cestos que carrexaba. Polo chan da cociña, feito de tosca mistura de area e cal, quedaban ciscadas algunhas pedras que os nenos colliamos para pintármonos. A da avoa Pilar, que vivía soa, contaba cunha pequena caixa de madeira que entraba e saía, a carón da bilbaina. O carbón chegaba case gratis ou gratis: tiña uns vales de carbón, case de por vida, coma unha axuda (sarcástico privilexio, que agradecía) por ter traballado nas minas o seu marido. En ámbalas dúas casas, había un caldeiro cunha pá para botar o carbón ao lume. Gustábame facelo e, sobre todo, tirar do lume co abridor da cheminea. Ao lado, había sempre un pequeno depósito de auga quentada polo propio lume da bilbaina, que empregaban para lavar a louza no fregadoiro (que chamaban bañal), tamén tosco e sen billa nen auga corrente.

As rúas da vila estaban sempre cheas dun pó negro procedente das chemineas; duraba apenas medio día a roupa clara e as mans e o corpo quedaba sempre peguñento con aquelas partículas adheridas á pel. Nos invernos, cando chegabamos a visitar a familia, e baixabamos polo porto de Payares camiño de Campomanes, veíamos a silueta de miles de fumes que enfiaban o ceo. Cando entrabamos en La Villa, onde vivía a miña avoa, unha neboa negra, espesa e co cheirume a carbón, impedía ver con nitidez o contorno daquela antiga casa. Ese smog, que se pegaba inmediatamente aos pulmóns xunto co cutu intenso da noite, constituía o carimbo indeleble co que viviamos a ledicia e o alboroto de sabermonos xuntos durante aqueles días.