CRÍTICÓN CINEMATOGRÁFICO

A crítica cinematográfica dos xornais non destaca precisamente polo seu rigor. Non por culpa do autor/a da crítica (poucas mulleres, por certo), senón por factores diversos (a brevidade necesaria do texto, o pragmatismo da empresa periodística moitas veces vencellada á producción da película, o elevado número de espectadores non todos co mesmo nivel de esixencia cultural, a natureza industrial do negocio) que impiden unha análise ponderada, razonada sobre a película vista. A inmediatez do xuízo, ademáis sustentado nun só pase ou como moito dous (probablemente con notas, pero tomadas de forma apurada), dificulta tamén o labor. Estes mesmos críticos, cando realizan a súa tarefa noutros medios como revistas especializadas ou escriben monografías sobre un autor, un xénero ou unha época amosan esa competencia (ás veces tampouco, pero en fin), que en ocasións queda deslucida polo impromptu da crónica xornalística.

Vén esto a conto da polémica con Carlos Boyero, o crítico cinematográfico de EL PAÍS, o ano pasado criticado por colegas (que, de seguro, non o tomaban por tal) por ausentarse á mitade da película de Abbas Kiarostami no Festival de Venezia, coa conseguinte crítica burlesca ("La vida es muy corta para desperdiciarla con tonterías disfrazadas de arte") e agora branco das furibundas denuncias de Pedro Almodóvar quen acusa a EL PAÍS por contar cun, ao seu xuízo, crítico impropio do prestixio de tal xornal. Non fai falta engadir, aínda que chove sobre mollado, que a pinga que debeu mover a irritación de Almodóvar foi o comentario, ferinte sen dúbida, de que non era masoquista para volver mirar Los abrazos rotos por terceira vez (despois de considerar, tras dous pases, que a película non valía moito). A lectura, porén, do blog de Almodóvar dá a razón a quen cre que ao cineasta non lle gusta moito que os críticos non amen o seu cinema, sobre todo porque en Francia e noutros países o adoran.

De toda esta polémica o que me parece bastante duro de comprender é a actitude dos críticos de cine que consideran que o que fai Boyero é inaceptable. En primeiro lugar, por algo que eu comparto con eles: o seu prescindible ton faltón e deslenguado, se cadra (moi) insultante e, calquera caso, excesivamente coloquial para o meu gusto. A min ás veces pode facerme gracia, pero atopo esaxerada esa impostura do crítico que non pasa unha, sempre vixiante sobre as engañifas, cunha linguaxe de perdoavidas un pouco macarra que sen dúbida o perde. Pero hai que recoñecer que non é o único, nin moito menos: estílase dabondo. Basta ler Fotogramas para darse de conta, ou repasar a pedantesca literatura (o delirio do remarcable) de Dirigido por ou lembrar as sesudas paridas do canonizador Cahiers du Cinema. 

Pero chámame a atención a denuncia de que Boyero defenda o cinema ultracomercial (sic), de que non atende a propostas revolucionarias ou innovadoras no cinema actual e que, en xeral e con contumacia, fai burla e escarnio dun tipo de cinema (arriscado é a palabra clave) que ten poucas saídas nas salas habituais (ás veces nin chega) e que demanda unha preocupación particular, unha especie de protección case ecolóxica dun xeito de comprender a arte cinemática. Eu non son quen de velo así. 

Parto da base de que o cinema actual presenta múltiples opcións, variadísimos xéneros (mesmo híbridos difíciles de catalogar), distintas fórmulas de representar o mundo, heteroxéneos gustos e sensibilidades. Todo isto resulta imposible de reducir a esa especie de dualidade (xa moi vista desde antigo) entre o comercial (malo, xaora) e o innovador (bó, por suposto) que exhiben os detractores de Boyero. Non se pode crer nestes termos. Dá ata preguiza argumentar algo así, porque ese falso dilema entre o cinema industrializado, de star system e directores famosos, e o cinema case artesán, de cinematografías máis esquecidas, con actores e actrices menos coñecidos, non existe nin pode existir. Hai de todo, pero non por ser un cinema artesán ou innovador (que conta co obstáculo insalvable do esquecemento e da negación, sen dúbida, na maior parte dos casos) ten a patente de corso que lle permite ser admirado en todo o mundo, e non por ser Spielberg o director do filme (xa collo eu o gustiño dos críticos por esta palabriña), vai a película a sucumbir ao desprezo xa casi apriorístico de moitos cinéfilos, unha especie na que me inclúo, aínda que a tempo parcial, e que, hai que recoñecer, é moi difícil de contentar. Ser un cineasta singular, difícil ou vangardista non é suficiente para que o seu cinema logre seducir.

Eu non son fan de Boyero, aínda que teño que recoñecer que certos desenmascaramentos de directores/as empoleirados/as fanno simpático aos meus ollos. Esta polémica, na que Boyero serve de chibo expiatorio seguro que a gusto, debería servir para resituar a crítica cinematográfica, agora probablemente ameazada pola aparición de varios blogs sobre este particular, moito máis documentados, máis perspicaces e máis informativos. Pedirmos agora mesmo unha (boa) crítica cinematográfica nun xornal é pedirmos a lúa de Valencia. 

Nota: xa sei, xa sei. Pero diso outro día.