Na páxina 248 da nova novela de Elvira Lindo, Lo que me queda por vivir, a narradora escribe: "El recuerdo todo lo literaturiza, lo sé, la nostalgia embellece lo perdido y crea símbolos donde no los hay, pero ese temor a la cursilería no debiera tampoco convertir en prosaico aquello que fue conmovedor." Cando cheguei a este punto do libro, crin chegar á xustificación principal da forma en que unha historia destas características precisa para ser contada. Ou tamén ao lugar no que a persoa que conta a súa propia vida percibe que a transcripción das emocións procedentes da lembranza do pasado conduce de xeito case inevitable a un sentimentalismo melodramático moi consciente e a unha melancólica mirada sobre o presente.
Supoño a Elvira Lindo sopesando ese risco constante ao longo do seu proceso de escrita, pero sálvao, ao meu xuízo, porque coloca toda a historia na boca da propia protagonista da historia. Deste xeito, os sentimentos saen espontáneos, ás veces sen explicación, contradictorios. A elección, ademais, dunha narración desde o punto de vista temporal pouco lineal, con idas e vidas desde os distintos pasados, permite amosar con claridade a presencia sempre confundida dos recordos, tal e como se manifestan na propia memoria da persoa que conta. Os seus recordos constitúen o peso fundamental do libro, pero estes rematan por proxectarse con moita intensidade nas distintas anécdotas do presente, dunha cotidianeidade doméstica (moi do gusto, ao meu entender, da literatura de Elvira Lindo) sempre tinguida de tristeza.
Antonia, a protagonista, unha guionista que traballa para a radio e despois para a televisión, trata de comprender os seus sentimentos. O fillo co que vive sírvelle de espello da súa inquedanza, pero tamén de exame da intensidade dos afectos. A relación co pai do neno (a quen non chama nin siquera marido) preséntase conflictiva, así como as ocasionais relacións con outro home, cuxo apelido vigués non podo non deixar de poñer: Comesaña. Estas pequenas historias amorosas son contadas a través de imaxes que procuran ser significativas e algo simbólicas e diálogos algo circulares que pretenden agochar o incertidume sentimental dos protagonistas. Eu teño que recoñecer que ese tipo de relación ás veces inexplicable, de amores que poden ser pero non son porque non se saben nin se contestan, ten moito recorrido literario dentro do xénero que antes apuntaba melodramático, pero a min sempre me resultan pouco convincentes. Aquí resultan determinantes para definir a soedade e a melancolía profunda da protagonista, pero eu sempre quedo coa sensación de non saber a causa principal de todos eses desamores.
Melancolía é, pois, a palabra que define á protagonista e á historia. Mesmo vale esa nostalxia que aparece na cita. Pero sempre o melos, esa sensación de perda, de baleiro. Perda de seres queridos, cuxa morte é narrada coa demora que necesita a asimilación intelectual deses sentimentos. Perda tamén de lugares (non sei se significativas as esceas no Lyon, p. 11, ou no Manila, p. 234) ou de obxectos (esa pequena pero tamén ilustrativa precisión sobre a mudanza do mobiliario nas casas, p. 108). A morte das persoas amadas actúa sobre a protagonista dun xeito que agora descubre esencial. Iso explica que non só se deteña de forma extraordinaria nos últimos instantes das mortes destas persoas (mesmo nos enterros: fantástico o capítulo cuarto) senón que prolongue as súas vidas ata o presente ao construirlles outra vida a carón dela, esa vida alternativa que tantas veces aparece no libro como sustitutiva da que eses seres queridos viviron. Esa parte é especialmente conmovedora, ao meu xuízo, polo modo en que debuxa de forma concreta (admitida pola protagonista a súa incapacidade para a abstracción) unha ollada, un aceno. Contribúe a elo o estilo e a sintaxe envolventes, de frases paralelísticas, como se pretendese recrear coa linguaxe esa tea melancólica que protexe ou exhibe o seu mundo.
Inevitable resulta a analoxía coa propia escritora (non vou poñer o do alter ego). Inevitable para min, polo menos, que levo lendo a Elvira Lindo desde hai moito tempo e sigo compracido as súas andanzas a través dos seus artigos que eu entendo biográficamente ficcionais. As coincidencias son notorias, pero só resultan atractivas polo que teñen, no meu caso, de compartidas por razóns de idade e mesmo de educación sentimental. Dame a veces a sensación de ser un extra nesta novela: de estar na mesa do lado no café, de xogar no billar do lado, de tomarme unhas cañas nos bares de santa Ana, de escoitar How deep is your love, de cruzarme con ela por Barquillo abaixo, de camiñar durante horas a casa do meu amigo en Madrid nos días cálidos de comezos do verán. Pero compartidas tamén porque boa parte das situacións que se describen, incluso con anécdotas máis detalladas, constituiron tamén episodios da miña infancia, como as sensacións que me producía a chegada á casa dos avós en verán, como a forma cariñosa de relacionarse coa súa tía admirada, semellante á que eu tiven coa miña tía avoa que viviu con nós de pequenos, ou como as esceas familiares creadas arredor da mesa da cociña, onde eu tamén estudiaba, facía os deberes mentres os maiores escoitaban a radio. Tamén as impresións de cando te atopas nun lugar novo, os primeiros contactos, os primeiros traballos, esa fraxilidade e medo da mocidade resultan compartidas. Poucas novelas, teño que admitir, conseguen recrear un clima tan semellante ao que eu vivín como esta, argumento e trama, obviamente moi aparte. E non sei se mellora o libro de forma obxectiva pero a min melloroume moito estes días de lectura que me souberon a ben pouco.
O libro saiu o 3 de setembro. Non sei se foi pura coincidencia, necesidade editorial ou voluntaria decisión. Pero o certo é que non hai mellor lectura para estes días en que, como ela mesma escribe, o verán está a piques de fechar. Lida con atención, advírtese que as cousas máis importantes desta emotiva historia suceden no mesmo tempo do ano en que eu lin o libro. Non sei se engade algunha emoción máis á lectura, pero cando lía “Llegaría septiembre, con su renovada energía escolar y la melancolía de los últimos días amarillos del verano”, case ao final do libro, sentín que o vento que anuncia o outono comezaba a asomar moi de noite pola xanela aberta do cuarto.
Nessun commento:
Posta un commento