O blog Han ganado los malos do amigo Pablo Jauralde proporciona estes días valiosísima información, que adoita publicarse nas revistas do gremio para maior gloria da ciencia investigadora, pero escasa para o común dos mortais. Porén, Jauralde trae eses interesantes achádegos ao blog, colócaos ao alcance de todo o mundo e de xeito gratuito, sen mirar siquera que os esforzos e o traballo de atopar todo iso (coas fotos incluidas) estean convenientemente pagados.
Estes días de debate sobre os dereitos de autor levo pensando sobre o que xenerosamente a xente aporta ao coñecemento nestes novos formatos. Non quero entrar agora nas páxinas de descargas ou de P2P, moitas delas promocionadas polas mesmas empresas indignadas polo piraterío ambiente, senón neses miles de blogs que non só ofrecen unha ollada ou unha perspectiva sobre o mundo senon que ofrecen información, coñecemento de forma completamente desinteresada (computo mesmo nese desinterese aqueles que inclúen modesta publicidade nas súas páxinas, porque non creo que se forren con eses pequenos banners). Blogs de cinema, de arquitectura, de cartografías, de poesía, de crítica musical, de historia, de urbanismo. Só esta semana, ademais deste de Jauralde que trae fotos de documentos e testemuñas do século XVII, un sobre todos os edificios do século XIX e XX de Sevilla, outro sobre distribución dos seareiros de fútbol londinense no magnífico blog de mapas de estraños que me acompaña desde hai tempo, un sobre a cinematografía de Michael Haneke, un sobre o cemeterio romano onde está a lápida daquel poeta cuxo nome foi escrito sobre a iauga. En fin, infinidade de autores/as que, aparte do alento creador, que xa é admirable, subministran aos seus lectores/as o resultado excepcional do seu traballo, nun xesto pouco común (xa vai sendo máis) nestes tempos. Isa xenerosidade é a marca irrenunciable dos blogs.
Eu sempre quixen que o meu blog non tivera moito que ver coa miña ocupación profisional, pero non sei se dar de lado ás imprentas fagocitadoras e pasar directamente todo o meu traballo destes anos a este formato para beneficio de todo o mundo. Non sei que carallo fai no disco duro deste ordenata que cada vez está máis cheo. No amplo sentido da palabra.
A ilustración procede, mudada, do blog La nave de los locos de Fernando Valls.
16 commenti:
Ya sabes, Arrume, la cultura cuanto más se reparte más vale; mi viejo lema machadiano. Gracias por el comentario.
Resulta patético observar como os interesados en manter o status quo dos dereitos de autor se moven para defender os seus intereses. O máis grave non é que defendan os seus dereitos gremiais, que iso facémolo todos, senón que o presenten baixo o manto dunha defensa da sacrosanta cultura, como se esta non se houbese convertido xa hai moito tempo en industria do entretemento e as súas creacións en mercancías. Iso é o que leva a J. Marías, case sempre independente e orixinal, a defender, esta vez sen a súa habitual aristocrática elegancia, os dereitos de propiedade intelectual, equiparando un produsto intelectual reproducibible a coste tendencialmente cero cunha propiedade privada calquera, como se unha casa, unha conta corrente ou un chalet se pudesen reproducir mediante un artefacto tecnolóxico, como acontece cos libros e cos CDs. A reproducibilidade é o quid da cuestión. Non se pode vender tecnoloxía de reproducción e despóis dictar: non reproduzan vostedes, que é un roubo; nin se poden manter os precios de venta das mercancías intelectuais da era preinformática; nin cercar os comúns que as persoas traballan e melloran cooperativa e gratuítamente nunha economía máis cercana á economía do don (mostrar o propio traballo na rede) que á do beneficio; nin presentar a producción e distribución de cultura (a creación é outra cousa) como un noble servicio á humanidade cando non é mais ca un negocio; nin, en fin, manter unha lexislación do século XIX, cando os productos culturais eran tanxibles e de reproducción industrial, nunha economía crecentemente en parte autopoiética e crecentemente inmaterial. Podo entender que o capital e os seus beneficiarios pretendan valar os comúns, pero tamén que os parceiros se resistan a esa privatización e reclamen unha lexislación máis acorde cos tempos. E esta vez síntoo por Marías, Savater, Teddy Bautista, e felicito a Ramoneda e Ibarra, dos poucos que se manifestaron a prol dunha lei de proiedade intelectual acorde cos novos tempos.
Sería bonito, amigo Arume, que toda esa generosidad bloguera sirviese para borrar esa combinación de ignorancia y miedo de nuestros legisladores, que ni conocen ni aprecian realmente qué es todo este mundo virtual, y dejen de amenazarnos con la fuerza, la represión y el castigo.
La red no es el mundo de consumidores irresponsables que lo quieren todo gratis que ellos piensan que es, y artículos como éste suyo lo dejan bien clarito.
Gracias por la parte que nos toca a los demás colegas blogueros.
Cando se fala de dereitos de autor dá a impresión de que sempre nos referimos aos cartos, como se non houbera outros. Por exemplo, o dereito de Arumes a publicar libremente aquí de gratis ou cobrando nalgún outro lado. Ou o de que a nosa obra sexa reproducida íntegra, fielmente e co grao de calidade que nós queramos, ou que sexa citada debida e respectuosamente, ou o fundamental: a que sea lida/escoitada por canta máis xente mellor.
A propiedade intelectual debe existir e ten que ser defendida á marxe dos dereitos que dela se deriven, é o único que pode renunciar a eles é o seu propietario (si, propietario, inda que soe mal). E entre eses dereitos está o de cobrar polo seu traballo, por que non? A alguén lle dá vergonza? Imos acabar pensando que o tío que fai unha canción (ou un libro, ou unha tese) e cobra por ela é un ladrón, e iso tampouco é. Unha cousa é que debido as circunstancias actuais haxa que renunciar a cobrar, e outra é que haxa que dar palmas coas orellas.
E outra cousa: o traballo por pura afección (gratis, altruista, vocacional, como se quera chamar) non é cousa de agora nin de internet. De toda a vida de deus houbo xente que puxo os seus coñecementos (foran máis ou menos), capacidades ou esforzo a disposición dos máis sen cobrar un peso, por amor á arte. Xente que toca ou dirixe bandas de música (despois de moitos anos de estudo), xente que entrena a equipos de fútbol (co seu carné de entrenador e todo), xente que pon en marcha asociacións de todo tipo (sen ánimo de lucro, claro, diso falamos), cronistas da vila... Todos iso si, afeccioados traballando a nivel afeccioado. Tampouco imos pedir que soen como a Sinfónica de Londres, que xoguen como o Barsa (ou como mínimo como o Madrí) ou que funcionen como Médicos sen Fronteiras.
Concordo con vostede que os que viven total ou parcialmente da producción e venda de bens culturais deben defender sen complexos os seus intereses, como calquera utros propietarios de calquera outros productos. Iso pasa, claro está, por asumir que eses producto, o seu traballo e a súa actividade (a cultura), están no mercado, como calquera outra mercancía; e pasa igualmente por asumir que ós compradores, eses productosa nos parezan caros, e as leis que protexen a súa propiedade, obsoletas, se temos en conta o nivel e extensión actual da tecnoloxía de reproducción dixital. A partir de todas estas asuncións, pode chegar un acordo.
Eu creo que neste ámbito entrarían moi ben os postulados da lóxica borrosa. Diante daquilo de que unha cousa non pode ser ao mesmo tempo verdadeira é falsa, ou, se é verdadeira non pode ser falsa, metemos a cuña da indeterminación, da incerteza, do amplo campo da imprecisión que se deriva da expresión lingüística, e caemos niso tan noso que ven sendo "depende".
Por exemplo: na Literatura topamos co tema da "intertextualidade", na música no das "variacións", na pintura, por poñer algo, na deconstrución, no cinema e no teatro nas "versións", sendo que cada un deses conceptos é aplicable ás outras artes citadas...
¿Quén é o dono dunha novela?
Eu teño un conto -que foi premiado nun concurso de certo prestixio- baseado nun feito real que unha persoa me contou -vivido por ela-, feito sobre o que eu construín unha historia que nada tiña que ver co acontecido e que, despois, encontrei, dalgunha maneira, narrado cinco ou seis veces distintas con matices diversos, pero esencialmente igual no plantexamento, por Guy de Maupassant. O meu abraio foi incrible. ¿Quén é o propietario do meu conto?
Outro exemplo tirado da miña experiencia persoal: sendo neno de 12 ou 13 anos ideei unha trama para un relato -eu contaba historias aos meus amigos-, trama que, con trinta e tantos anos, utilicei para escribir un conto. Presentado a concurso -Modesto R. Figueiredo- foi premiado. Moito tempo despois, revisando e completando as lecturas de Valle-Inclán, autor ao que venero malia Manuel Antonio, econtrei o argumento do meu conto "malladiño", nunha obriña menor que eu lin hai uns dez anos por primeira vez e que se titula Sacrilexio. No xurado, aparte de don Paco, estaba Benito Varela Jácome, a quen supoño coñecedor do texto de Valle. ¿Qué facemos agora?
Eu non vivo da Literatura, non porque non queira, senón porque non podo. Pero, ¿e se vivise?
Non sei, ao mellor todo isto non é máis ca unha parvada. Disimulen.
O que está no mercado non é a cultura, é un libro, por exemplo, que é, certamente, unha mercaduría, no custo da cal o que corresponde aos dereitos de autor non chega ao 10%. É dicir, que un libro de 20€ no que o seu autor renunciou a pasta (non aos dereitos), pasa a custar 18€. Sospeito que lle vai seguir parecendo caro e a lei obsoleta.
Cando eu vou comprar unha mercaduría, e esta me parece cara, busco outra máis barata. Se a consigo gratis, mellor, claro. No caso do libro entendo que o que a tecnoloxía convertíu en obsoleto non é a lei que protexe os dereitos do autor, se non o feito mesmo de cobrar, e non só eses dereitos, senón a paga de toda a xente que participa na produción desa mercaduría.
Quero dicir que mentres se poda conseguir unha mercaduría gratis (un libro, por exemplo), ninguén vai pagar por el. Como adiamos a LPI nese sentido? E no caso de adiala, de que carallo serviría?
Asumindo o feito de que ninguén via pagar polo que pode obter gratis, non é que se poda chegar a un acordo, é que non hai nada que facer.
Sexamos precisos: a cultura é unha é unha actividade ou sector industrial que traballa para poñer os seus productos no mercado; e dado que a tecnoloxía abríu a posibilidade de reproducir eses producto a coste tendencialmente cero, ficou, en efecto, obsoleta lei que protexe os dereitos de autor. Cando se pode (re)producir un libro pinchando unha tecla, é difícil perseguir o delito por vía penal. Eu, alomenos, agradezo que haxa portais de conexión que me faciliten o acceso aos arquivos P2P para facer unha copia grátis e -non se olvide- legal (alomenos polo de agora). E non teño moi claro que ninguén vaia pagar polo que pode obter grátis. Eu mesmo pago polo bus en troques de facer determinados traxectos a pé ou mércolle a un vendedor ambulante un CD que podía descargar gratuitamente. A propia rede está chea de ofertas de discos e libros que combinan gratuidade e coste, segundo o servicio. Comprendo a resistencia dos interesados, pero o asunto ten que cambiar. E para iso, nada mellor que unha redefinición global da lei de propiedade intelectual. A Lei Sinde é unha compoñenda que só satisfai a unha parte.
Se hai que ser precisos, cultura é esto: http://www.edu.xunta.es/diccionarios/BuscaTermo.jsp . Polo tanto o que vostede di (como o que eu digo) é opinable e discutible, non o metamos na categoría de verdade absoluta.
Eu tamén teño clarísimo que a LPI quedou obsoleta, pero só en canto ao cobro dos dereitos, e simplemente porque non se poden cobrar. Pero non quedou obsoleta na súa totalidade, porque hai outros dereitos tanto ou máis importantes que seguen a estar protexidos, como dixen antes. Por exemplo, que eu saiba, segue a existir o delicto de plaxio, e existirá mentres que a xente non poda, impunemente, fusilar a obra doutro e facela pasar por súa. Porque diso falamos: de impunidade, nin máis nin menos.
Por certo, que ir en bus non é igual que ir andando: estamos falando de pagar para ir en bus ou de colarse sen pagar. No de comprar o CD en vez de baixalo... aí pilláchesme. Deixáchesme sen palabras. E mira que é difícil!
Xoan Ramón, estando eu largando, calquera parvada queda empequenecida. De feito voume meter no xardín da autoría, do que, como no caso dos dereitos de autor, pouco teño máis que a intuición.
Sei que o que non é tradición é plaxio. Partíndo desa idea e levándoa ao extremo, ninguén é autor de nada, todos copiamos e recopiamos ata o infinito e máis aló. Pero eu son dos que pensa que o feito de que un chico coñeza a unha chica, que ese chico se enamore da chica, que o chico perda a chica e que, finalmente, a recupere, digo que todo iso non pode invalidar ese delicioso xénero cinematográfico da comedia romántica, Wilder mediante. Sempre hai algo que inventar, no contido ou na forma, eu que sei. Wilder foi no seu día un anano a lombos dun xigante, pero iso non lle impedíu convertirse en xigante ou en parte del. Podemos aspirar a acabar formando parte do xigante, por que non?
Ademais vostede ten dereito a renunciar a autoría dalgo que fixo: deíxeme a mín o dereito a non facelo.
Que quen e dono dunha novela? O que a escribe. Non teño ningunha dúbida. Que a vostede se lle ocorreu a mesma idea que a outro? Mala sorte. A min tamén me pasou que gañei un premio cunha investigación que trataba dun tema que ninguén tocara nos últimos 25 anos, e antes de que me publicaran a obra en cuestión, publicouse un libro do mesmo tema. Exactamente. Podo imaxinar perfectamente o careto do outro cando co libro no prelo viu a nova do premio!
Que non vives da literatura? Nin vas vivir. A inminencia da posibilidade de baixar o teu libro da rede gratuitamente en cuestión de segundos, vaino facer imposible. Para colmo, aos escritores non lles queda a posibilidade dos concertos, e a conferencias en plan "the making of...", paréceme que non vai ser.
Agora ben: a ti non te importa que o teu libro circule pola rede sen máis? Paréceme perfecto, pero hai xente á que si que lle importa, e paréceme perfecto tamén. O malo (ou o bo) é que vai ser así, queramos ou non.
Sen ánimo de pechar ningún debate, e abondando no que dixen máis arriba e no que o señor Turmano apunta, déixenme lembrar a grande e extinta revista LA CODORNIZ. Nunha das súas agudísimas seccións, comparaban frases de grandes filósofos con ditos populares. Eis:
"Lo que no me aniquila, me engrandece", F. Nietzche.
"Lo que no mata engorda", don pueblo.
Eu non renuncio, a priori, a cobrar os dereitos de autor das miñas obras. Non teño por qué. Pero, daquela, penso que non deberiamos falar propiamente de cultura. A cultura é patrimonio de todos. Ninguén pode ter atrancos para o acceso á cultura.
Daquela estaremos falando de industria.
A lexitimidade ninguén a nega, pero, a simultaneidade é imposible. Ou si ou non.
Na medida na que eu considero a miña obra "cultura", renuncio de antemán a calquera atranco para calquera que queira acceder a ela. Na medida que sexa un produto comercial, xa non depende de min. Hai unha editorial que arriscou os seus cartos.
Non obstante, e a pesar de que aínda non se pode valorar ata onde pode chegar esta onda de "piratería", eu observo que os fabricantes de grandes produtos industriais continúan a facerse de ouro. Harry Potter pode ser un exemplo. Ou Pérez Reverte. Ou O código da Vinci. Ignoro a postura que adoptou neste asunto o Pérez Reverte, aínda que a sospeito, pero lembro que na promoción -porque de promoción se trataba- dalgunha das súas novelas, decidiu colgala na rede durante un tempo e permitir as descargas. Declarou nunha entrevista algo así: quero que me pirateen, que me fotocopien, que me...
Non sei se o autor de Catro vellos mariñeiros, cantiga recompilada polo señor Adrán hai non sei cantos anos nun cancioneiro que nunca foi publicado -admito o erro- e que descansa nalgún caixón da Deputación de Lugo, que sen dúbida podería terse feito de ouro tendo en conta o éxito do seu invento, terciaría neste debate para establecer qué é cultura e qué industria.
Xa quixera eu -nunca a tal chegarei- que a miña obra se convertise nun ben cultural adoptado polo pobo esquecendo por completo ao seu autor. Como os cantares de xesta ou o romanceiro. Aquí parece que o modelo que seguimos é o de Lope, o gran sinvergonza de prodixiosa capacidade versificadora. Lope é o paradigma do que eu máis odio no tocante a cultura. Amén.
Xoan Ramón, estou de acordo con vostede. Mola. Falando enténdese a xente.
O exemplo de Nietzche é cravado ao que se quere dicir.
Eu xa dixen máis arriba que "o que está no mercado non é a cultura: é un libro, por exemplo". E eu tamén digo que a cultura, faltaría máis, é de todos. Pero engado que o libro non. Podes lelo, aprendelo, convertilo en parte do teu acervo (que palabra máis bonita) cultural, pero nunca poderás dicir que é teu (como autor). Non. É de quen o escribiu.
Harry Potter. A súa autora e o editor fixéronse de ouro. Seguro que si. Non poden? Manolo Rivas tamén, e se non se fixo rico, vive ben. Tampouco pode? Outros vivirán ben, simplemente. E non poden? Hai que ser funcionario, a ser posible do ensino secundario, para ser escritor? Onde poñemos o límite?
Que conste que moitos "piratas", mafiosos, xente que trafica con eses produtos, tamén se forran. Non con Os libros arden mal, de momento, pero si cos discos. Que as mantas de todo o país estean cheas de discos de Bisbal antes de que quite o disco non é casualidade nin froito da actividade desinteresada de catro amigos sen ánimo de lucro. Non sexamos inocentes. Que queres que che diga? Se alguén se ten que forrar, que sexa o autor.
E finalmente, claro: entre gañar unha morea de cartos e gañar a inmortalidade, inda que sexa anónima, a gloria sempre será a gloria. Pero coño, que queres que che diga: Lope gañou cartos e a inmortalidade! (Conste que non teño ningún sentimento nin a favor nin en contra con respecto a Lope)
Benquerido señor Turmano, moitas gracias por tomar en consideración as miñas apresadas reflexións sobre un asunto tan "borroso" -fuzzy?-. Creo que coincidimos practicamente en todo. Só hai unha cuestión que ousaría engadir: a cultura, sexa cal sexa a súa envoltura, sempre ha ter, como mínimo, dúas valoracións: unha inmaterial, inavaliable, imposible de tasar e de porlle prezo, e outra material: o soporte cos seus custes definibles e máis o traballo de quen pariu a obra de que se trate.
O reto está e cohonestar eses dous valores posibles. Porque, cando falamos de acceso á cultura, non nos referimos a poder ou non poder mercar un libro, un disco, un cadro, un... Referímonos, basicamente, por unha deturpación da palabra, da semántica social da palabra, se é posible expresalo así: a cultura que debera ser sempre, por definición, popular, deveu en elitista. Eu sufro moito cando vexo a cantidade de xente que non é quen de disfrutar dunha sinfonía de Malher, poñamos por caso, ou dun soneto de Lope ou de Shekaspeare, ou das connotacións e denotacións que se agochan detrás dun título e mergulladas na prosa prolixa de O ruído e a furia, pero tamén disfruto moito cando, paseando pola miña aldea -de adopción- e falando cos últimos vellos que van quedando alí, descubro a capa de cinza moura que vai cubrindo as esencias de todo un pobo -coa súa cultura dentro-. Hai pouco, un destes vellos laiábase comigo de que xa non se escoitaba falar polos camiños, que non se escoitaba cantar a ninguén, nin asubiar. Asubiar. Esas foron as súas palabras. Botaba de menos os asubíos dos seus veciños. Está consumíndose na vellez e na soidade e na morte da paisaxe humana dunha parroquia -unha de tantas- da nosa Galicia rural. Daquela, que Carlos Nuñez -non é alusión intencionada- defenda os seus dereitos de propiedade sobre os seus discos, paréceme moi ben. Pero a maxia da gaita, os seus sons requintados e cheos de aparentes contradicións irreconciliabes -é o que me suxire o son da gaita- ¿a quen pertencen?
Pregunta, probablemente retórica: ¿por qué ten que pagar un pobo por algo que é absolutamente seu?
Éche todo moi complicado! Por iso eu xa renunciei desde un principio a falar de "cultura" e falei "dun libro" ou "dun disco" (son un antiguo).
Porque cando un compra un disco de Núñez o que está pagando non é a muiñeira X, se non o traballo (non me refiro só a execución desa peza, se non a todo o traballo previo de aprendizaxe) dos músicos, dos técnicos, dos produtores, dos deseñadores... ese traballo que lle vai permitir a vostede escoitar esa muiñeira onde e cando quera e, probablemente, supoño, cunha calidade acolloante. A parte de que en moitos casos están dando a coñecer e/ou están a conservar unha parte desa "cultura" da que vostede fala e que doutro xeito ficaría no esquecemento e se perdería irremediablemente.
Esa xente non traballa, non pode traballar, gratis, como non traballaba gratis o gaiteiro Z, quen, por certo, vivía de tocar a muiñeira X polas aldeas adiante, muiñeira que non era súa tampouco, pero da que se "apropiaba" para poder facer uns cartos. Que a este non lle daba máis que para sobrevivir (no mellor dos casos) e a Núñez dalle para vivir moi ben? A min, particularmente, iso fálame da dignificación do oficio de gaiteiro, por exemplo, o que non me parece en absoluto malo.
E en canto a que a cultura "deveu elitista", estaraste referindo a que "deveu elitista" xa nun tempo inmemorial, non me dirá que foi por culpa dos dereitos de autor.
Non, non, por favor. Os dereitos de autor non teñen discusión. Diso estou seguro. Outra cousa é a maior ou menor laxitude coa que se miren. E o seu razoamento sobre Núñez e o gaiteiro antigo, paréceme impecable.
Non son os dereitos de autor os que fixeron elitista unha parte, só unha parte, do que se entende por cultura. Foi, falando rápido, a organización social.
Por exemplo: nos baixos da miña casa de neno había un bodegón de viños do Bierzo. Clarete, fundamentalmente. Daquela os obreiros -operarios- cobraban por semanas e a xonal. Eu teño unha imaxe grabada a lume nos miolos. Unha pobre muller, angustiada, entrada xa a noite -ou polo menos a escuridade- esperando á porta do bodegón os sábados, mentres o seu home bebía o salario xarra tras xarra. (Porque eran xarras o que servían) A muller agardaba ata poder levar o home a casa cos restos do salario que deixase sen beber. Creo que si tropezase con eses dous personaxes os recoñecería. Ao home lémbroo con moita máis nitidez que á muller. Dela só lembro o seu apoucamento angustiado e o abrigo rafado en tons verdosos. ¿Podemos chamar cultura a iso? Necesitaría seguramente máis espazo para explicarme, pero eu penso que si.
E aquí non hai máis cartos polo medio que as peonadas do coitado operario.
Pero isto que veño de facer pode que non sexa máis ca un esbrinzo que non nos leve a ningures.
En calquera caso, señor Turmano, a miña máis sincera gratitude por atender ao meu debate. Sempre resulta gratificante o intercambio de opinións. (E o noso anfitrión, nun repente que semelle terlle dado, non para de propoñernos novos temas, que, por cortesía -e interese- deberiamos atender) Saúdos cordiais.
Posta un commento